Վիքիպեդիա

Նադեժդա Պլևիցկայա

Նադեժդա Վասիլևնա Պլևիցկայա (ռուս.՝ Надежда Васильевна Плевицкая, ծննդյան անունը՝ Վիննիկովա, հունվարի 17, 1884(1884-01-17), 1st Vinnikovo, Կուրսկի շրջան, Ռուսաստան - հոկտեմբերի 1, 1940(1940-10-01), Ռեն), ռուս երգչուհի (մեցցո-սոպրանո), ռուսական ժողովրդական երգերի ու ռոմանսների կատարող։

Նադեժդա Պլևիցկայա
Ծնվել էհունվարի 17, 1884(1884-01-17)
1st Vinnikovo, Կուրսկի շրջան, Ռուսաստան
Երկիր Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ
Մահացել էհոկտեմբերի 1, 1940(1940-10-01) (56 տարեկան)
Ռեն
Մասնագիտություներգչուհի և հետախույզ
Երգչաձայնմեցցո-սոպրանո
Գործիքներվոկալ
ԱմուսինՆիկոլայ Սկոբլին
 Nadezhda Plevitskaya Վիքիպահեստում

Կայսր Նիկոլայ II-ը նրան անվանել է «Կուրսկի սոխակ»[1]։

Կենսագրություն խմբագրել

 
Նադեժդա Պլևիցկայա: Նախահեղափոխական բացիկից

Պատանեկություն խմբագրել

Նադյա Վիննիկովան դաստիարակվել է աստվածավախ ու աշխատասեր գյուղացիական ընտանիքում։ Սովորել է ծխական դպրոցի ընդամենը երկու ու կես դասարան, քանի որ մայրն արգելել է աղջկան հաճախել դասերի։ Երգելու հանդեպ կիրքը Դյոժկային (ինչպես նրան անվանել են հարազատները) տարել է դեպի Սուրբ Երրորդության կանանց միաբանության երգչախումբ, որտեղ նա ապրել է ավելի քան երկու տարի՝ որպես մոնթ։ Վանական կյանքը տասնվեց տարեկան աղջկա սրտով չի եղել «և այնտեղ, բարձր պատի ետևում, լուռ աղոթքի մեջ, թաթախվել է մութ մեղքերի մեջ և թաքնվել»[2]։

Կուրսկում պատահաբար ներկա գտնվելով կրկեսային ներկայացմանը՝ նա որոշել է դառնալ կրկեսային դերասանուհի և մի քանի օր անց ընդունվել է թատերախումբ, բայց մայրն իմանալով այդ մասին խանգարել է դստեր ծրագրերին։ Նադյան աշխատանքի է տեղավորվել հարուստ վաճառականի ընտանիքում որպես աղախին, իսկ Կիև տեղափոխվելուց հետո ընդունվել է Ալեքսանդրա Վլադիմիրովնա Լիպկինայի երգչախմբում որպես խմբերգիչ, որտեղ որոշ ժամանակ անց սկսել է կատարել մենակատարային պարտիաներ։ Կիսագրագետ գյուղացի աղջիկը, ով նոտաներ չգիտեր, ոչ միայն զարմանալի ձայն, այլև երաժշտության բացարձակ լսողություն ուներ և հեշտությամբ է գլուխ հանել ամենադժվար մենակատարային պարտիաներից, ինչի շնորհիվ նա շուտով դարձել է պրոֆեսիոնալ երգչուհի։ Ավելի ուշ Նադյան ընդունվել է Շտեյնի բալետային թատերախումբ, որտեղ հանդիպել է Վարշավայի թատրոնի բալետի նախկին մեներգիչ Էդմունդ Պլևիցկուն, որի հետ էլ ամուսնանացել է 19 տարեկան հասակում։

 

Հետագա հինգ տարիների ընթացքում արդեն երիտասարդ արտիստուհին երգել է Մինկևիչի հայտնի «լապոտնիկների երգչախմբում» Պլևիցկայա ազգանունով, ապա «Յար» մոսկովյան ռեստորանում, որտեղ նա մեծ համբավ է ձեռք բերել որպես ռուսական ժողովրդական երգերի մենակատար։

Փառքի գագաթնակետին խմբագրել

Նադեժդա Պլևիցկայա — «Երաշտահավը ծովի վրա» (ժողովրդական պարային երգ)
Նադեժդա Պլևիցկայա - «Խեղճ մարդը մահացավ ռազմական հիվանդանոցում», երաժշտությունը՝ Յակով Պրիգոժիի (1909)

Նադեժդա Պլևիցկայայի ճակատագրում բեկումնային է դարձել 1909 թվականը, երբ Լեոնիդ Սոբինովը լսել է նրան Նիժնի Նովգորոդի տոնավաճառում՝ Նաումովի ռեստորանում։ Սոբինովի օգնությամբ Նադեժդան հանդես է եկել Մոսկվայի կոնսերվատորիայում, մտերմացել Ֆեոդոր Շալյապինի և Մոսկվայի գեղարվեստական թատրոնի շատ դերասանների հետ։ Նա բազմիցս հանդես է եկել կայսրուհի Ալեքսանդրա Ֆեոդորովնայի արքունիքում․ այդպիսի ընդունելություններից մեկի ժամանակ, ոգեշնչված երգելու համար նա Պլևիցկայային նվիրել է ադամանդներով մետաղյա զարդ՝ բզեզի տեսքով։ Նադեժդա Պլևիցկայայի ամենահայտնի երկրպագուն է եղել Նիկոլայ Երկրորդը։ Ականատեսների վկայությամբ՝ կայսրը, լսելով Պլևիցկայային, իջեցրել է գլուխը և լաց եղել[3]։

Նադեժդա Պլևիցկայայի մեծ հոնորարները (տարեկան մինչև 50 հազար ռուբլի) նրան հնարավորություն են տվել զբաղվել բարեգործությամբ։ Պլևիցկայան հանդես է եկել նաև բարեգործական համերգներով։ Երբ սկսվել է Առաջին համաշխարհային պատերազմը, Նադեժդա Պլևիցկայան իր երկրորդ ամուսնու՝ Կիրասիրսկի գնդի լեյբ-գվարդիայի պորուչիկ Շանգինի հետ միասին մեկնել է ռազմաճակատ, որտեղ հիվանդապահուհի է եղել հիվանդանոցում։

 
Նադեժդա Պլևիցկայա

Դերեր կինոյում խմբագրել

1915 և 1916 թվականների ամռանը Վլադիմիր Գարդինը Պլևիցկայայի դաստակերտում նկարահանել է երկու ֆիլմ՝ «Կյանքի լացը» և «Խավարի ուժը», որտեղ Պլևիցկայան հանդես է եկել գլխավոր դերում։ 1918 թվականին երկու ֆիլմերն էլ վերամոնտաժվել են «Ագաֆիա» կոչվող ֆիլմի մեջ։ Ալեքսանդր Բլոկն իր նոթատետրում գրել է, որ Պլևիցկայան նկարահանվել է «Պարոն երիտասարդ Օլշանսկին» ֆիլմում։

Արտագաղթ խմբագրել

Հեղափոխությունից հետո Նադեժդա Պլևիցկայան ապրել է վտարանդիության մեջ Գերմանիայում և Ֆրանսիայում, որտեղ նա հաջողություն է վայելել, վտարանդիական թերթերը գրել են իսկական «պլևիցկամոլության» մասին։ Երգչի վերջին ամուսինն է եղել Սպիտակ շարժման անդամ, գեներալ-մայոր, Կորնիլովյան դիվիզիայի հրամանատար Նիկոլայ Սկոբլինը․ նրանք ամուսնացել են 1921 թվականին։

Պլևիցկայան ՆԳԺԿ գործակալ խմբագրել

1930 թվականին Նադեժդա Պլևիցկայան սկսել է համագործակցել ՆԳԺԿ–ի արտասահմանյան բաժնի հետ[4][5]։ 1937 թվականին նա ձերբակալվել և ֆրանսիական դատարանի կողմից դատապարտվել է 20 տարվա տաժանակիր աշխատանքի՝ ՌՀՌՄ-ի ղեկավար, սպիտակ գեներալ Եվգենի Միլլերի Փարիզից առևանգման գործում իր ամուսնու հետ համագործակցության համար։ Միլլերի առևանգման հետ միաժամանակ նրա ամուսինը՝ Նիկոլայ Սկոբլինը, փախել է երկրից և մահացել Իսպանիայում՝ չպարզված հանգամանքներում։

Ֆրանսիայի նախագահ Ալբեր Լեբրենը հրաժարվել է ներել նրան։ Պլևիցկայան մահացել է Ռեննի կանանց բանտում 1940 թվականի աշնանը (Ֆրանսիայի տարածքն այդ պահին արդեն գրավված էր Երրորդ Ռեյխի կողմից)։

Ստեղծագործություններ խմբագրել

Երգչուհու «Դեժկին Կարագոդ» հուշերի գիրքը բաղկացած է «Իմ ճանապարհը դեպի երգ» (1925) և «Իմ ճանապարհը երգի հետ» (1930) մասերից։ Գրվել և տպագրվել է վտարանդիության պայմաններում[6][7]

Հիշատակ խմբագրել

 
Պլևիցկայայի թանգարանը Վիննիկովո գյուղում
  • 1995 թվականին Կուրսկում անցկացվել է ժողովրդական երգի «Նադեժդա Պլևիցկայա» առաջին փառատոնը։ Հաջորդ փառատոներն անցկացվել են 2005, 2007, 2009, 2011, 2013, 2015 թվականներին,
  • Կուրսկ քաղաքում և Նադեժդա Պլևիցկայայի հայրենի Վիննիկով գյուղում անցկացվել է «Դեժկին Կարագոդ» մանկական բանահյուսական խմբերի ամենամյա ռուսական փառատոն-մրցույթ,
 
Ս. Տ. Կոնենկով, Կինը ռուսական սարաֆանով (Նադեժդա Պլևիցկայա), 1924
  • 1998 թվականի հունիսի 13-ին Վիննիկով գյուղում տեղի է ունեցել Պլևիցկայայի հուշարձանի օծումը և հանդիսավոր բացումը (քանդակագործ՝ Վյաչեսլավ Կլիկով)[8],
  • 2009 թվականի հոկտեմբերի 3-ին Վիննիկովո գյուղում բացվել է Նադեժդա Պլևիցկայայի կյանքին նվիրված թանգարան[9],
  • 2005 թվականի սեպտեմբերին Կուրսկի Զոլոտոյ փողոցի թիվ 12 տանը բացվել է Պլևիցկայային նվիրված հուշատախտակ,
  • Կուրսկի քաղխորհրդի 2011 թվականի փետրվարի 25-ի թիվ 349-4-ՕՍ որոշմամբ քաղաքի պողոտաներից մեկը կոչվել է Նադեժդա Պլևիցկայայի անունով։

Արվեստում խմբագրել

 
Պլևիցկայայի հուշարձանը Կուրսկի մարզի Վիննիկովո գյուղում
  • Վլադիմիր Նաբոկովի «Ռեժիսորի օգնականը» պատմվածքը նվիրված է Պլևիցկայայի դրամատիկ ճակատագրին,
  • Էրիկ Ռոմերի «Եռակի գործակալ» ֆիլմի գլխավոր կին հերոսը, որը նկարահանվել է գեներալ Միլլերի առևանգման պատմության հիման վրա, գրեթե ոչ մի ընդհանուր բան չունի Պլևիցկայայի հետ[10],
  • Աննա Կամենկովան «Չարի հմայքը» գեղարվեստական ֆիլմում, 2006,
  • Նադեժդա Պլևիցկայան հիշատակվում է Անատոլի Ռիբակովի «Արբատի երեխաները» եռագրության մեջ՝ «Վախ» երկրորդ գրքում։

Գրականություն խմբագրել

  • Плевицкая Н.В. Дёжкин карагод; Мой путь с песней: Неизвестные литературные произведения русской народной певицы / сост., предисл. Ирина Евгеньевна Ракша. — М., 1993. — 224 с. — (Возвращение в Россию). — ISBN отсутствует.
  • Варлен Львович Стронгин Надежда Плевицкая: Великая певица и агент разведки. — М.: АСТ-Пресс Книга, 2005. — 288 с. — ISBN 5-462-00380-3
  • Вячеслав Васильевич Костиков Тайна «курского соловья» // Не будем проклинать изгнанье Արխիվացված 2021-06-26 Wayback Machine — М.: Международные отношения, 1990.
  • Израиль Владимирович Нестьев Надежда Плевицкая // Звёзды русской эстрады. — М., 1974.
  • Юрий Александрович Бугров Н. В. Плевицкая. — Курск, 2005.
  • Надежда Васильевна Плевицкая (1884—1940) // Веста. — 2007. — № 5.

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Плевицкая Надежда Васильевна // Москва: Энциклопедия. — М., Большая российская энциклопедия, 1998. — ISBN 5-85270-277-3. — С. 639.
  2. ↑ Дёжкин карагод, 1993, էջ 86
  3. ↑ Агент Надежда Плевицкая (статья Ольги Егоровой)
  4. ↑

    Осенью 1930 года во Францию был направлен агент ИНО Пётр Георгиевич Ковальский с задачей завербовать Скоблина и Плевицкую. Он был однополчанином и другом Скоблина с 1917 года, когда они вместе служили в ударном батальоне. У Ковальского было «вербовочное» письмо от брата Скоблина. Он провёл несколько бесед с супругами — вместе и по отдельности. В результате они согласились работать на советскую разведку, в чём и дали соответствующие расписки 10 сентября 1930 года, а затем вторично 21 января 1931 года. Скоблин и Плевицкая получили клички «Фермер» и «Фермерша» и обещание разведки выплачивать им по двести долларов ежемесячно.<…> Скоблин и Плевицкая дали согласие искренне, так как разговор с ними произошёл вовремя, после их крупных финансовых неудач, и, кроме того, дал Плевицкой надежду воскресить свою славу при возвращении в Россию.И. А. Дамаскин НИКОЛАЙ СКОБЛИН (1893—1937) Արխիվացված 2012-10-18 Wayback Machine
  5. ↑ Л. Млечин. Алиби для великой певицы, М.: Гея, 1997
  6. ↑ Карточка двухтомного издания в каталоге РГБ.
  7. ↑ Первое современное переиздание в России осуществлено на частные средства в 1993 году при участии внучатой племянницы певицы, писательницы Ирины Ракши, занимающейся изучением и популяризацией творческого наследия Плевицкой, как сообщается на главной странице Արխիվացված 2019-07-18 Wayback Machine веб-сайта «Великая певица Надежда Плевицкая».
  8. ↑ «Песенная душа России». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 3-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունիսի 26-ին.
  9. ↑ В Курской области открылся музей Надежды Плевицкой
  10. ↑ Triple Agent(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նադեժդա Պլևիցկայա» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Նադեժդա_Պլևիցկայա&oldid=9743637» էջից