Յահյա Ջամե
Յահյա Աբդու-Ազիզ Ջամուս Ջունկունգ Ջամե կամ Յահյա Ջամե (անգլ.՝ Yahya Abdul-Azziz Jemus Junkung Diliu Jammeh, մայիսի 25, 1965, Կանիլայի, Գամբիա), գամբիացի զինվորական, պետական և քաղաքական գործիչ, Գամբիայի Իսլամական Հանրապետության նախագահը` 1996-2017 թվականներին։
| Յահյա Աբդու-Ազիզ Ջամուս Ջունկունգ Ջամե | |
| Yahya Abdul-Azziz Jemus Junkung Diliu Jammeh | |
 | |
 Գամբիայի նախագահ | |
| Ստանձնեց պաշտոնը՝ | 1996, հոկտեմբերի 18 |
|---|---|
| Կուսակցություն՝ | Alliance for Patriotic Reorientation and Construction? |
| Ծննդյան օր՝ | մայիսի 25, 1965[1][2] (59 տարեկան) կամ 1965 |
| Ծննդավայր՝ | Կանիլայի, Արևմտյան ափ, Գամբիա |
| Ամուսին ՝ | Զեյնաբ Սումա Ջամե և Ալիմա Սալլահ |
| Երեխաներ՝ | Մուհամմեդ և Մարիամ |
| Մայր՝ | Asombi Bojang? |
| Պարգևներ՝ |   և  |
Կենսագրություն
խմբագրելՅահյա Ջամեն ծնվել է 1965 թվականի մայիսի 25-ին Մեծ Բրիտանիայի տիրապետության տակ գտնվող Գամբիայի հարավ-արևմուտքում տեղակայված Կանիլայի գյուղում։
Վաղ տարիներ, կրթություն և զորաբանակային գործունեություն
խմբագրել
1984 թվականին ծառայության է անցել Գամբիայի ազգային ժանդարմերիայում և մինչև 1986 թվականը ծառայել է հատուկ ծառայությունների բաժնում[3]։
1986 թվականին ստացել է սերժանտի կոչում[4]։ 1986-1989 թվականներին սերժանտ Յահյա Ջամեն սովորել է ժանդարմերիայի վերապատրաստման դպրոցում։
1989 թվականին նշանակվել է Գամբիայի նախագահի թիկնապահների պատասխանատու։ Այդ աշխատանքով զբաղվել է մինչև 1990 թվականը։ 1991 թվականին Յահյան դարձավ ազգային ժանդարմերիայի հրամանատար, իսկ հաջորդ տարում ստացավ լեյտենանտի կոչում։
Բացի այդ, նա նաև նշանակվեց Գամբիայի ոստիկանության հրամանատար[3]։ Յահյա Ջամեն Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Ալաբամա նահանգում սովորել է ռազմական ոստիկանության բազային կուրսեր և 1994 թվականին ստացել ռազմական գործի դիպլոմ[3][4]։
Պետության ղեկավարի պաշտոնում
խմբագրել1994 թվականի հուլիսի 22-ին 29-ամյա լեյտենանտ Յահյա Ջամեն գլխավորում է 25-30 տարեկան հինգ զինվորականներից կազմված հեղափոխական խումբը[4] և Գամբիայիում կատարում հեղաշրջում։
Հեղաշրջման արդյունքում տապալվում է Ժողովրդա-առաջադիմական կուսակցության հիմնադիր Դաուդա Կայրաբա Ջավարայիկժամանակավորառավարությունը։ Դաուդա Կայրաբա Ջավարաը կառավարում էր Գամբիան 1965 թվականից ի վեր (Գամբիան ստացավ անկախություն Մեծ Բրիտանիայից)։
1996 թվականի սեպտեմբերի 26-ին երկրում տեղի ունեցան նախագահական ընտրություններ։
Նախագահական ընտրություններում հաղթեց Յահյա Ջամեն` հավաքելով ամբողջ ձայների 55.77 %-ը[5]։
2003 թվականին տեղի ունեցած ժողովրդի հետ հանդիպման ժամանակ Ջամեն մեջբերել է, որ «Երիտասարդ մարդիկ, ովքեր անձրևային եղանակին խաղում են ֆուտբոլ և հրաժարվում են աշխատել երկրի համար, պետք է գնան բանտ»[6]։
2006 թվականի սեպտեմբերի 22-ին հերթական նախագահական ընտրություններում Յահյա Ջամեն հավաքում է ընդհանուր ձայների 67.33 %-ը և վերընտրվում Գամբիայի նախագահ։
2009 թվականի սկզբին ահաբեկչության պատճառով վախճանվում է նախագահի հորաքույրը[7][8]։
Նրա մահվան ժամանակաշրջանը համընկնում է Գամբիայում բռնկված «Վհուկների որս» կազմակերպության գործունեության սկսման հետ։ Ըստ «Amnesty International» միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպության տվյալների, Գամբիայում հազարավոր մարդիկ այս շրջանում դարձել են առևանգումների և քարոզչության զոհ, որոնց հետևում կանգնած է «վհուկներ որսող» խմբավորումը[9]։ Հանցագործները զոհերին պահում էին գաղտնի կենտրոններում, և նրանց ստիպում էին խմել թմրեցնող թուրմեր և հաբեր։
Առևանգված անձանց մեծամասնությունը ծերերն էին[10]։ Գերությունից ազատված որոշ քաղաքացիների մոտ հայտնաբերվում էր նաև երիկամային հիվանդություններ։ Ականատեսները ասում են.
|
Ռազմական ոստիկանները, զինված հրացաններով և բահերով, շրջապատեցին մեր գյուղը և սպառնացին գյուղացիներին փախչելու դեպքում թաղել գերեզմանի մեջ։ | 
|
Յահյա Ջամեի կառավարման տարիներին երկրում սրացավ ՁԻԱՀ-ի վտանգը։ Նախագահը այս ամենի մեջ մեղադրել է միասեռականներին։ Ըստ երկրում սահմանված օրենքի, միասեռականները ենթարկվում էին խիստ պատասխանատվության և նույնիսկ մինչև մահապատժի։
2010 թվականի աշնանը Յահյա Ջամեն հեռուստատեսությանը տված իր հարցազրույցում հայտարարել է, որ պատրաստ է սպանել նրան, ով կհամարձակվի «ապակայունացնել իրավիճակը Գամբիայում»[11]։
2010 թվականի նոյեմբերի 8-ին իր ելույթում նշել է, որ Գամբիայի թագավոր դառնալու և երկիրը միանձնյա ղեկավարել ցանկություն ունի։
Սակայն նրա ներկայիս կառավարման և միապետական կառավարման մեջ չէին լինելու էական տարբերություններ, քանի որ Յահյան ներկայումս կառավարում է գրեթե միանձնյա, հաշվի չառնելով խորհրդարանյ որոշումները։
Նրա այս քայլի դրդապատճառը այն էր, որ միապետության պարագայում կդադարեցվեին պարբերաբար կատարվող նախագահական ընտրությունները[12]։
Նրա այս որոշումը առաջացրել է գամբիական մամուլի և հոգևորականության քննադատությանը։ Արդյունքում Գամբիան չդարձավ միապետություն։
2013 թվականի հունվարին, Յահյա Ջամեն ընդունում է չորսօրյա աշխատանքային շաբաթվա մասին դեկրետ, որի համաձայն ուրբաթ օրը հայտարարվում է աղոթքների օր և դառնում պաշտոնապես ազատ օր։
2015 թվականի դեկտեմբերի 12-ին Ջամեն, հաշվի առնելով Գամբիայում իսլամադավան բնակչության ճնշող մեծամասնություն լինելու հանգամանքը, իսլամը հռչակում է երկրի պաշտոնական կրոն, իսկ Գամբիան՝ իսլամական հանրապետություն (Գամբիան դարձավ 5-րդ իսլամական հանրապետությունը Իրանի, Պակիստանի, Աֆղանստանի և Մավրիտանիայի հետ միասին)։
Տեսակետներ
խմբագրելՄիասեռականություն
խմբագրել
2008 թվականի մայիսի 15-ին իր ելույթում Յահյա Ջամեն նշել է, որ ինքը պատրաստ է կտրել Գամբիայում ապրող յուրաքանչյուր միասեռականի գլուխը և որ միասեռականությունը Գամբիայում դատապարտվում է ավելի խիստ, որքան Իրանի Իսլամական Հանրապետությունում կամ այլ իսլամադավան երկրում։
Թալինդինգում իր ելույթի ժամանակ Ջամեն գեյերին և լեզբուհիներին Գամբիան լքելու վերջին հնարավորություն տվեց[13]։
2013 թվականի սեպտեմբերի 27-ին ՄԱԿ-ի խորհրդում ունեցած իր ելույթում նա նույնասեռականներին բնութագրել է ինչպես չար, հակամարդկային, ինչպես նաև հակակրոնական արարածների։
Նա նշեց, որ նույնասեռականները ի վերջո դադարեցնելու են մարդու գոյությունը։
2014 թվականի փետրվարի 18-ին Ջամեն համասեռամոլներին անվանել է «վնասատուներ» և մեկնաբանել.
|
|
Մենք պայքարելու ենք այդ համասեռամոլներ կամ միասեռականներ կոչվող վնասատուների դեմ այնպես, ինչպես պայքարում են մալարիայի և այլ հարուցիչների դեմ։ |
|
Նա նաև հավելել է, որ ԼԳԲՏ-ն ի վերջո հանգեցնելու է բորոտության, սիֆիլիսի և այլ վեներական հիվանդությունների գերակայության։
Բուժական մեթոդներ
խմբագրել2007 թվականի հունվարին Յահյեն պնդում էր, որ կարող է բուժել ՄԻԱՎ և ՁԻԱՀ հիվանդությունները բնական դեղաբույսերի միջոցով։ Նա նշում էր, որ բուժման առաջին քայլը այն է, որ հիվանդը պետք է դադարեցնի հակառետրովիրուսային դեղամիջոցների ընդունումը։
Ըստ նրա, դեղամիջոցներով բուժումը կարող է ունենալ վտանգավոր արդյունքներ։
2011 թվականի դեկտեմբերին հերթական անգամ նշեց ՁԻԱՀ-ի և ՄԻԱՎ-ի ուսումնասիրություններում ունեցած լավ արդյունքների մասին։
Դեռևս 2007 թվականի օգոստոսին Գամբիայի նախագահը հայտարարել էր, որ մշակել է բուսական թուրմերով բուժում՝ արյան գերճնշման` հիպերտոնիայի համար, ինչպես նաև կարող է բուժել կանանց անպտղությունը։
Պատմական հայացքներ և կրոնադավանություն
խմբագրել2010 թվականի հուլիսի 26-ին Յահյա Ջամեն թերթերից մեկում նշել է, որ Գամբիան կարևոր դեր ունի ավիացիոն արդյունաբերության մեջ և օրինակ բերել առաջին ատլանտյան թռիչքը։
Միևնույն ժամանակ Ջամեն նշել է, որ Գամբիան եղել է Աֆրիկայի տարածքով ամենամեծ և ամենահին պետություններից մեկը։
Նա հավելել է, որ իր երկրի անհաջողությունների պատճառը եղել է Մեծ Բրիտանիայի կառավարությունը, որը Գամբիայի տարածքները վաճառել է Ֆրանսիային։
Ինչպես Գամբիայի բնակչության 90 %-ը, Յահյա Ջամեն ևս դավանում է իսլամ։ 2010 թվականի հուլիսին տված իր հարցազրույցում նա ընդգծել է, որ այն մարդիկ ովքեր չեն հավատում Աստծոն, չեն կարող շնորհակալ լինել մարդկությանը և նրանց ավելի ցածր են քան խոզերը։
Անձնական կյանք
խմբագրել| Յահյա Աբդու-Ազիզ Ջամուս Ջունկունգ Ջամե անգլ.՝ Yahya Jammeh | |
|---|---|
 Հանդիպում Սպիտակ տանը` Բարակ Օբամայի և Միշել Օբամայի հետ | |
| Ծնվել է | մայիսի 25, 1965[1][2] (59 տարեկան) կամ 1965 |
| Ծննդավայր | Կանիլայի, Արևմտյան ափ, Գամբիա |
| Քաղաքացիություն | Գամբիա |
| Ազգություն | գամբիացի |
| Կրոն | իսլամ |
| Կրթություն | Western Hemisphere Institute for Security Cooperation? |
| Մասնագիտություն | քաղաքական գործիչ զինվորական |
| Ամուսին | Zeineb Jammeh?[14] և Tuti Faal?[15] |
| Ծնողներ | մայր՝ Asombi Bojang? |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | Գամբիայի նախագահ |
| Կուսակցություն | Alliance for Patriotic Reorientation and Construction? |
| Պարգևներ և մրցանակներ |  ,  |
| Կայք | statehouse.gm/president.html |
 Yahya Jammeh Վիքիպահեստում | |
Յահյա Ջամեն իր առաջին ամուսնությունը ավարտել է ամուսնալուծությամբ։ Իր երկրորդ կնոջ` Զեյնաբ Սումա Ջամեի հետ ամուսնացել է 1999 թվականին։
Նրանք ունեցել են երկու երեխաներ։ Երեխաներն են մեկ աղջիկ (Մարիամ Ջամե) և մեկ տղա (Մուհամմեդ Ջամե)[16]։ Տղան ծնվել է 2007 թվականին, երբ նրանց առաջնեկը 8 տարեկան էր[17]։
Յահյա Ջամեի երկու երեխաներն էլ ծնվել են Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում[18]։
Նրանք ցանկացել են երեխաներին շնորհել Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների քաղաքացիություն, սակայն դա չի ստացվել, քանի որ երեխաների երկու ծնողներն էլ եղել են Գամբիայի քաղաքացիներ։
2010 թվականի սեպտեմբերի 30-ին Ջամեն հայտարարել է իր ամուսնությունը 21-ամյա (կամ հնարավոր է 18-ամյա) երկրորդ կնոջ հետ՝ Ալիմա Սալլահ անունով։
Նա եղել է Սաուդյան Արաբիայում Գամբիայի դեսպան Օմար Գաբրիլլ Սալլահի դուստրը[19][20]։ Սակայն իր երկրորդ կինը չի ստացել «Գամբիայի առաջին տիկին» պատվանունը, քանի որ այդ կարգավիճակը կարող էր կրել միայն իր առաջին կինը։
Իր երկրորդ ամուսնության լուրը ցնցում է Զեյնաբ Սումա Ջամեին և նույնիսկ կազմվում են նրանց ամուսնալուծությամ ծրագիրը։
Սակայն նրանք չեն ամուսնալուծվում և խնդիրը լուծվում է խաղաղ ճանապարհով։
Տիտղոս
խմբագրելՅայկա Ջամեի պաշտոնական անվանումն է Նորին գերազանցություն շեյխ պրոֆեսոր։ Նա համարվում է երկրի միանձնյա ղեկավարը և զինված ուժերի գերագույն գլխավոր հրամանատարը։
Երկրում կատարել է արմատական փոփոխություններ, որոնցից նշանավորներից է այն, որ իր կառավարման օրոք Գամբիան աշխարհիկ պետությունից դարձավ կրոնական՝ իսլամական հանրապետություն։
Նա ավելացրել է.[21]
|
|
Հաշվի առնելով այն, որ մուսուլմանները երկրի մեծամասնությունն են կազմում Գամբիան դառնում է իսլամական հանրապետություն |
|
Երկրի նախկին ԱԳ նախարար Սեյդի Սանին մեկնաբանել է նախագահի արարքը.
|
|
Ջամեն կարիք ունի զարգացման գումարների, որոնցից զրկվել է մարդու իրավունքների պաշտպանության սանդղակում ցածր տեղ զբաղեցնելու պատճառով, ուստի և ապավինում է արաբական երկրների օգնությանը՝ օգտագործելով դրանց որպես գումար ստանալու այլընտրանք |
|
:
Մրցանակներ
խմբագրել
ԱՄՆ, Ջորջիա նահանգի պատվավոր քաղաքացի, 1993 թվական[3]
Լիբանան, Ալ-Ֆատիի մրցանակ, կրոնաասպետական ուխտի բարձրագույն կոչում, 1995 թվական[3]
Թայվան, Պսպղուն Ջեյդի շքանշան, 1997 թվական[3]
Գամբիա, Պանաֆրիկյան մարդասիրական մրցանակ, 1997 թվական[3]
Հետաքրքիր փաստեր
խմբագրելԾանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
- ↑ 2,0 2,1 Munzinger Personen (գերմ.)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 «Յահյա Ջամե` Գամբիայի երկրորդ նախագահը» (անգլերեն). narod.ru.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Ռոջեր Էսթ, Ռիչարդ Թոմաս, Մարդկային իշխանությունների պրոֆիլներ. աշխարհի կառավարությունների առաջնորդներ, [1], 2003 — 185 էջ, ISBN 185743126X, 9781857431261։
- ↑ «Ժողովրդա-առաջադիմական կուսակցությունը ընդդեմ դեմկորատական կուսակցության» (անգլերեն). Գամբիայի նախագահական ընտրությունների արդյունքներ, 1996, սեպտեմբերի 26.
- ↑ «Գամբիայում արգելվում է ֆուտբոլային խաղերը» (ռուսերեն). NEWSru.com. 2003 թվական, փետրվարի 5.
- ↑ Դան Մակդողալ (2009 թ․ օգոստոսի 16). «Արևմտյան Աֆրիկայի Գամբիա պետությունում սկսվել է գաղտնի ահաբեկչական գործողություններ» (անգլերեն). The Sunday Times.
- ↑ «Գամբիայում մոտ 10 մարդիկ դարձել են համաճարակի զոհ» (ռուսերեն). NEWSru.com. 2009, մարտի 19.
- ↑ «Գամբիա. վտանգավոր է դարձել «վհուկներ որսող» խմբավորումը» (անգլերեն). Միջազգային ամնիստիա (համաներում). 2009, մարտի 18.
- ↑ «Գամբիայում տեղի ունեցածի մասին, 2009 թվական» (անգլերեն). Միջազգային համաներում. մարտի 18.
- ↑ «Գամբիայի նախագահը սպառնացել է սպանել Գամբիայում բոլոր մարդու իրավունքների պաշտպաններին» (ռուսերեն). «Власть» ամսագիր. 05.10.2009.
- ↑ «Միանձնյա կառավարմամբ հանրապետությունից դեպի Միապետություն. Գամբիայի նախագահի նոր ելույթի լուսաբանումը» (ռուսերեն). Նորություններ Պենզայից. 22.01.2013.
- ↑ Յահյա Ջամեն վերջնագիր է ներկայացրել իր երկրի տարածում ապրող բոլոր համասեռամոլներին Արխիվացված 2012-03-15 Wayback Machine, Գամբիայի նորություններ, մայիսի 19, 2008.
- ↑ https://allafrica.com/stories/200711210269.html
- ↑ https://web.archive.org/web/20200424140712/https://www.freedomnewspaper.com/2016/01/15/6586-2/
- ↑ Ծնվել է Գամբիայի նախագահ Յահյա Ջամեի անդրանիկ որդին Արխիվացված 2009-06-21 Wayback Machine, ԳԱմբիայի նախագահի պաշտոնական կայքէջ, դեկտեմբերի 31, 2007.
- ↑ Գամբիայի նախագահի երեխաները` Մուհամմեդ և Մարիամ Արխիվացված 2009-06-21 Wayback Machine, Գամբիայի նախագահի պաշտոնական կայքից, դեկտեմբերի 31, 2007.
- ↑ Յահյա Ջամե, Գամբիայի առաջին տիկինը լույս աշխարհ է բերել իր առաջնեկին Արխիվացված 2012-04-04 Wayback Machine, Գամբիայի նորություններ, նոյեմբերի 27, 2007.
- ↑ Գամբիայի նախագահի երկրորդ ամուսնությունը Արխիվացված 2011-07-27 Wayback Machine, Ալիմա Սալլահ, հոկտեմբերի 4, 2010.
- ↑ Գամբիայի նախագահը կնության է առել Սաուդյան Արաբիայում Գամբիայի դեսպանի դստերը Արխիվացված 2012-03-15 Wayback Machine, Նորություններ Գամբիայից, հոկտեմբերի 3, 2010.
- ↑ «Գամբիայի նախագահը իր երկիրը հայտարարել է իսլամական հանրապետություն - ankakh.com». ankakh.com. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.(չաշխատող հղում)