Վիքիպեդիա

Յալմար Բերգման

Յալմար Բերգման (շվեդ.՝ Hjalmar Bergman), շվեդ գրող, վեպերի, վիպակների, թատերգությունների, կինոսցենարների, պատմավեպերի, կենսագրական, մանկական գրքերի հեղինակ, թարգմանիչ։ Ստեղծագործել է նաև Հոլգեր Բրատե (Holger Brate) կեղծանունով[5][6][7]։ Շվեդներից շատերը նրան համարում են 20-րդ դարի իրենց մեծագույն գրողը[8]։ Բոլոր դեպքերում՝ Յալմար Բերգմանը շվեդ կարևորագույն հեղինակներից մեկն է, Յուհան Ավգուստ Ստրինդբերգի հետևորդներից մեկը հատկապես իր ստեղծագործական վերելքի շրջանում՝ 1912-ից 1930 թվականներին[9]։

Յալմար Բերգման
Ծնվել էսեպտեմբերի 19, 1883(1883-09-19)[1][2][3][…]
ԾննդավայրԷրեբրու[4]
Վախճանվել էհունվարի 1, 1931(1931-01-01)[4][1][2][…] (47 տարեկան)
Վախճանի վայրԲեռլին, Վայմարյան Հանրապետություն[4]
ԳերեզմանNorra kyrkogården, Örebro
Մասնագիտությունգրող, սցենարիստ և դրամատուրգ
Լեզուշվեդերեն
Քաղաքացիություն Շվեդիա
Ուշագրավ աշխատանքներHans nåds testamente?, Markurells of Wadköping?, Thy Rod and Thy Staff?, Q10686489?, Q10448679?, Q10496754? և Clownen Jac?
Պարգևներ
ԱմուսինStina Bergman?
 Hjalmar Bergman Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Ծնվել է 1883 թվականի սեպտեմբերի 19-ին շվեդական Էռեբրու քաղաքում, բանկիրի ընտանիքում։ Մի կարճ ժամանակամիջոց՝ 1900-1901 թվականներին փիլիսոփայություն է ուսումնասիրել Ուպսալայի համալսարանում, ընդհատել է ուսումնառությունը՝ ազատ գրողի կարիերա սկսելու մտադրությամբ[10]։ 1901 – 1908 թվականներին ճամփորդել է Եվրոպայում, մեկ տարի ապրել Ֆլորենցիայում[5][6]։

Առաջին վեպը՝ „Maria, Jesu moder“-ը (Մարիամը՝ Հիսուսի մայրը), լույս է տեսել 1905 թվականին և առանձնապես մեծ հաջողություն չի ունեցել, սակայն Բերգմանը չի հուսահատվել և շարունակել է ստեղծագործել։ 1908 թվականի նա ամուսնացել է գրող Ստինա Լինդբերգի հետ, ով դերասան և ռեժիսոր Ավգուստ և Ավգուստա Լինդբերգների դուստրն էր, ռեժիսոր Պեր Լինդբերգի քույրը[5][6]։

Առաջին լուրջ հաջողությունը Բերգմանին բերել է 1910 թվականին հրատարակված „Hans Nåds testamente“ (Նորին ազնվության կտակը) վեպը, որը տարիներ անց էկրանավորվել է[6]։

Մինչև հոր մահը, որ տեղի է ունեցել 1915 թվականին, Բերգմանը շռայլորեն օգտվել է ընտանիքի նահապետի հովանավորությունից, բայց նրա վախճանից հետո պարզվել է, որ ընտանիքը մեծ պարտքերի տակ է, և երիտասարդ գրողը հարկադրված է եղել հոգ տանել մեծ գումարներ վաստակելու մասին։ Նա չի ընկճվել, ընդունել է մարտահրավերը և հաջորդած 10-15 տարիներին՝ իր ստեղծագործական վերելքի շրջանում, հասել է լուրջ նաճումների՝ ստեղծելով մեծ հետաքրքրությամբ ընթերցվող բազմաթիվ երկեր։

Դրանց մեծ մասում գործողությունները ծավալվում ու զարգանում են Միջին Շվեդիայի մի փոքրիկ քաղաքում, որը բալզակյան եղանակով վերածված է զուգահեռ աշխարհի[11]։ Այնտեղ ապրող տասնյակ ընտանիքների խայտառակ գաղտնիքներն աստիճանաբար բացահայտվում են՝ ստանալով խորհրդանշական իմաստավորում։ Ընդ որում՝ հոռետեսական խոհերն ու հույզերը հավասարակշռված են հաճախ գրոտեսկի հասնող հումորով։

Ստեղծագործական վերջին շրջանում գրողն իր ուժերը փորձել է Հոլիվուդում կինոսցենարներ գրելու ասպարեզում, սակայն անհաջողության է մատնվել, տուրք տվել ալկոհոլամոլությանն ու թմրամոլությոանը, ինչի հետևանքով էլ ժամանակից շուտ՝ 47 տարեկան հասակում, կնքել է իր մահկանացուն։

Շվեդերեն երկեր խմբագրել

Վեպեր խմբագրել

  • Solivro, 1906
  • Blå Blommor, 1907
  • Savonarola, 1909, վերամշակվել ու վերահրատարակվել է 1928 թ․
  • Hans nåds testamente, 1910
  • Vi Bookar, Krokar och Rothar, 1912
  • Loewenhistorier, 1913
  • Komedier i Bergslagen, I-III, 1914-1916
    • I:Två släkter, 1914
    • II:Dansen på Frötjärn, 1915
    • III:Knutsmässo marknad, 1916
  • Falska papper (följetong i Bonniers Månadshäften), 1915
  • Mor i Sutre, 1917
  • En döds memoarer, 1918
  • Markurells i Wadköping, 1919
  • Herr von Hancken, 1920
  • Farmor och Vår Herre, 1921
  • Eros' Begravning, 1922
  • Jag, Ljung och Medardus, 1923
  • Chefen fru Ingeborg, 1924
  • Flickan i frack, 1925
  • Jonas och Helen, 1926
  • Kerrmans i paradiset, 1927
  • Lotten Brenners ferier, 1928
  • Clownen Jac, 1930

Վիպակներ խմբագրել

  • Amourer, 1910
  • Noveller (41), 1913-1920, bl.a. publicerade i Hvar 8 Dag och Bonniers Månadshäften
  • Herr Markurells död, publicerad i Vintergatan 1922
  • Loewennoveller (4), 1915-1926
  • Noveller (43), 1921-1930
  • Den andre, 1928
  • Kärlek genom ett fönster (13), 1929

Թատերգություններ խմբագրել

  • Maria, Jesu moder, läsdrama, 1905
  • Eva, 1908
  • Vävaren i Bagdad, 1920-talet
  • Falska papper, 1916
  • Ett experiment, 1917
  • Friarna på Rockesnäs, 1918
  • Lodolezzi sjunger, 1918
  • Sagan, 1919
  • Spelhuset, slutet av 1910-talet
  • Skandalskrivaren, 1919
  • Swedenhielms, 1923
  • Dollar, 1926, 1938 թվականին Գուստաֆ Մոլանդերը վերածել է սցենարի, որի հիման վրա նկարահանված Դոլար ֆիլմում դերակատարումով հանդես է եկել նաև Ինգրիդ Բերգմանը։
  • Döden som läromästare, 1926
  • Patrasket, 1928
  • Markurells i Wadköping; scenversion, 1929
  • Snödropparna
  • Parisina
  • Lönngången
  • Fusk
  • Porten
  • Marionettspel (3)
  • Radiodramatik (7)
  • Ett proverb - B.B.-novellen
  • Ett festspel
  • Filmnoveller (11)

Զանազան խմբագրել

  • Junker Erik, 1908
  • Nya sagor (14), 1924
  • Sagor (36), 1909-1927
  • Karl XII, 1925 (սցենար)

Էկրանավորումներ խմբագրել

  • 1919 Hans nåds testamente
  • 1920 Mästerman
  • 1922 Vem dömer
  • 1923 Eld ombord
  • 1923 Anna-Clara och hennes bröder
  • 1923 Norrtullsligan
  • 1925 Karl XII
  • 1925 Kalle Utter
  • 1925 Karl XII, del II
  • 1925 Flygande holländaren
  • 1926 Flickan i frack
  • 1927 En perfekt gentleman
  • 1930 Väter und Söhne
  • 1931 Markurells i Wadköping
  • 1938 Dollar 
  • 1940 Hans nåds testamente
  • 1943 Ein glücklicher Mensch, ըստ „Swedenhjelms“ պիեսի
  • 1947 Familien Swedenhielm – ըստ „Swedenhjelms“ պիեսի
  • 1956 Flickan i frack
  • 1957 Herr Sleeman kommer – հեռուստաֆիլմ
  • 1957 Ensi-illan jälkeen – հեռուստաֆիլմ
  • 1958 Döden som läromästare – հեռուստաֆիլմ
  • 1958 Avsked – հեռուստաֆիլմ
  • 1959 Herr Sleeman kommer – հեռուստաֆիլմ
  • 1959 En skugga – հեռուստաֆիլմ
  • 1959 Der Nobelpreis – հեռուստաֆիլմ „Swedenhjelms“ պիեսի հիման վրա
  • 1960 Shoestring Theatre – հեռուստասերիալ, 1 դրվագ
  • 1960 I Italien – հեռուստաֆիլմ
  • 1960 ITV Play of the Week – հեռուստասերիալ, 1 դրվագ
  • 1961 Swedenhielms – հեռուստաֆիլմ
  • 1961 Der neue Talar – հեռուստաֆիլմ
  • 1962 Dödens arlekin – հեռուստաֆիլմ
  • 1965 Hans nåds testamente – հեռուստաֆիլմ
  • 1966 Patrasket – հեռուստաֆիլմ
  • 1967 Teatterituokio – հեռուստասերիալ, 1 դրվագ
  • 1968 – 1969 Markurells i Wadköping – հեռուստասերիալ, 4 դրվագ
  • 1974 Bakom masker – հեռուստաֆիլմ
  • 1974 Döden som läromästare – հեռուստաֆիլմ
  • 1974 En skugga – հեռուստաֆիլմ
  • 1978 Kärlek genom ett fönster – հեռուստաֆիլմ
  • 1980 Swedenhielms – հեռուստաֆիլմ
  • 1981 Clownen Jac – հեռուստաֆիլմ
  • 1983 Farmor och vår herre – հեռուստասերիալ, 4 դրվագ
  • 1983 Herr Sleeman kommer – հեռուստաֆիլմ
  • 1983 Tone Bengtssons litteraturhistoria – հեռուստասերիալ, 1 դրվագ
  • 1993 Chefen fru Ingeborg – հեռուստասերիալ, 1 դրվագ
  • 2000 Herr von Hancken – հեռուստասերիալ, 4 դրվագ
  • 2003 Swedenhielms – հեռուստաֆիլմ

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 Hjalmar F E Bergman (շվեդերեն) — 1917.
  3. ↑ Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Бергман Яльмар // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Биография и библиография в „Goodreads“
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Биография в „Енциклопедия Британика“
  7. ↑ Биография в „Aunordlesetoiles“
  8. ↑ Hjalmar Bergman sur Universalis.
  9. ↑ Ouvrage|langue=fr|auteur1=Michel Corvin|titre=Dictionnaire encyclopédique du théâtre à travers le monde|lieu=Paris|éditeur=éditions Bordas|année=2008|pages totales=1583|isbn=978-2-04-731295-7}}{{Commentaire biblio|p.180
  10. ↑ «Hjalmar Söderberg och Hjalmar Bergman – två författaröden | Söderbergsällskapet» (շվեդերեն). Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 31-ին.
  11. ↑ «Hjalmar Bergman diskuterades i panelsamtal – Norrköpings Tidningar». nt.se (շվեդերեն). Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 31-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յալմար Բերգման» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Յալմար_Բերգման&oldid=9271514» էջից