Մանկամարդ կինը (վեպ)
«Մանկամարդ կինը» (անգլ.՝ The Child Wife), Մայն Ռիդի վեպը, որը գրել է 1868 թվականին։ Հիմնված է Ամերիկայում և Եվրոպայում տեղի ունեցած իրական գործողությունների վրա։
Մանկամարդ կինը անգլ.՝ The Child Wife | |
|---|---|
| Հեղինակ | Թոմաս Մայն Ռիդ |
| Տեսակ | գրական ստեղծագործություն |
| Բնօրինակ լեզու | անգլերեն |
| Ստեղծման տարեթիվ | 1868 |
| Հրատարակման տարեթիվ | 1868 |
Սյուժե խմբագրել
Վեպի գործողությունները տեղի են ունենում 19-րդ դարի քառասնական թվականների վերջերին և հիսնական թվականների սկզբին, երբ Եվրոպայում բռնկվել և դաժանորեն ճնշվել են հեղափոխությունները։
Ամերիկա-մեքսիկական պատերազմի հերոս, պաշտոնաթող կապիտան պարոն Մայնարդը գտնվում էր Նյուպորտի առողջարանում, որտեղ ճակատագրի բերումով ծանոթանում է երկու տիկնոջ՝ Ջուլիա Գիրդվուդի և Կոռնելիա Ինսկայպի հետ, ովքեր լողում էին ծոցում՝ բոլորից առանձին։ Հանկարծ մակընթացություն է սկսվում և Մայնարդը աղջիկներին և նրանց աղախնին փրկում է մահացու վտանգից։ Վերադառնալով իր իրերի մոտ, Մայնարդը գրեթե կորցնում է բաճկոնը, որի մեջ գումար կար։ Այն նավակում երկու երիտասարդների համար տարել էր շունը։ Մայնարդը հրապուրվեց Ջուլիայի գեղեցկությամբ և անհամբեր սպասում էր պարահանդեսին, որտեղ նա ակնկալում էր պարել աղջկա հետ և ավելի սերտ ծանոթություն հաստատեր նրա հետ, հատկապես, որ նա պետք է շնորհակալ լիներ իր կյանքը փրկելու համար։
Միևնույն ժամանակ հանգստավայրի հյուրանոցում հայտնվում է լորդ Ինկոգնիտոն (ինչպես նա է ներկայանում տիկին Գիրդվուդին) և նրա ծառա Ֆրանկը։ Տիկին Գիրդվուդը հարուստ էր, բայց անազգական, և նա երազում էր բարեկամանալ հերալդիկ տիտղոսի կրողին, բնականաբար, դստեր ամուսնության միջոցով։ Նա չգիտեր, որ իրականում «լորդ Ինկոգնիտոն» արկածախնդիր Ռիչարդ Սվինթոնն է, իսկ նրա ծառան իր կին Ֆրանցիսկան էր։ Նորապսակները, որոնք աղքատ էին և վատ էին վերաբերվում միմյանց, պատրաստ էին արկածախնդրության՝ հարուստ հարսնացու Դիկի հետ կեղծ ամուսնությանը՝ գումար ստանալու և բաժանելու նպատակով։ Չիմանալով իրենց նենգ ծրագրերի մասին՝ տիկին Գիրդվուդը պարահանդեսին խոչընդոտում է Մայնարդի պարելու հրավերին և իր դստերը պարելու համար տալիս է Դիկ Սվինտոնին։ Մայնարդը, սակայն, իմանում է այդ խաբեբաին, որը տգեղ պատմության համար վտարվել էր զինվորական ծառայությունից։
Մայնարդը հիասթափվել էր, և որոշ ժամանակ անց իջել էր խորտկարան՝ վիրավորանքը ուժեղ խմիչքին հանձնելու։ Արդեն այնտեղ էին գտնվում Սվինթոնը և նրա հանցակիցները։ Դրանք նավակի այն երկու երիտասարդներն էին՝ պարոն Լուի Լուկասը և պարոն Սփիլերը։ Սվինթոնը նրա մասին պատմում է «ընկերներին» ամբողջությամբ գլիվայր շրջած։ Նրա խոսքերով՝ այդ Մայնարդին էին վռնդել զինվորական ծառայությունից։ Մայնարդը վրդովված միջամտում է և շփոթված մի քանի ապտակ է հասցնում, ձեռնոց է նետում և փոխանցում իր այցեքարտը՝ որպես մենամարտին մարտահրավեր նետելուն պատրաստ լինելու նշան։
Գիշերը Մայնարդի սենյակ է ժամանում նրա վաղեմի ընկեր և զինակից Ռուպերտ Ռոզենվելդը։ Նա Մայնարդին է փոխանցում հեղափոխական պայքարի մի խումբ ընկերների նամակ֊կոչ, ովքեր Մայնարդին կոչ էին անում գլխավորել իրենց շարժումը։ Մայնարդին սպասում էին Եվրոպայում, անհրաժեշտ էր շտապ գնալ, որպեսզի հասցնել Նյու Յորքի շոգենավին և այնտեղից դեպի Եվրոպա շոգենավին։ Մայնարդը խոստովանում է ընկերոջը, որ նա սպասում է մենամարտի մարտահրավերին։ Ռոզենվելդը հայհոյում է, սակայն կարճ ժամանակ անց ելք է գտնում։ Պատվի և մենամարտի օրենսգրքի գործերում վարժված Ռոզենվելդը նամակ է գրում Սվինթոնին՝ կոչ անելով արագացնել մենամարտը։
Իսկ Սվինթոնը զղջում էր, որ հայտնվել է այդ տհաճ պատմության մեջ, քանի որ Մայնարդի հետ մենամարտ կարող էր բացահայտել պատահարը, ինչպես նաև սպառնում էր Գրիդուդի ընտանիքին։ Լինելով վախկոտ՝ նա մենամարտ չէր ցանկանում։ Առավոտյան ստանալով այդ ուղերձը, Սվինթոնը ուրախանում է և գտնում մենամարտից խուսափելու խորամանկ ծրագիր։ Ամբողջ օրը նա հիվանդ է ձևանում և սենյակից դուրս չի գալիս, իսկ Մայնարդը սպասում էր նրա զանգին։ Երեկոյան նրանք՝ չսպասելով մենամարտի կանչին, հեռանում են։ Սվինթոնը, դիտելով պատուհանից նրանց դուսր գալը, սպասում է որոշ ժամանակ, «ապաքինվում» է և կոչ է անում իր սկեոնդանտ Լուկասին մարտահրավեր ուղարկել, վստահ լինելով, որ դա կեղծ միջոցառում է։ Այդպես էլ տեղի է ունենում, Լուկասը տեղեկացնում է նրան, որ իրեն վիրավորողը լքել է հյուրանոցը։
Մինչդեռ Նյու Յորքում՝ պիրսի մոտ գտնվող հրապարակում, որտեղ վայրէջք է կատարում «Կանարդ» օվկիանոսային հանրանավը դեպի Եվրոպա, հավաքվում է հեղափոխությանը համակրող ամբոխը, որպեսզի հանդիսավորությամբ ուղեկցի Մայնարդին՝ ազատության և արդարության իդեալների համար պայքարում նրա վտանգավոր ճամփորդության մեջ։ Ինչին նավից հետևում են Լոնդոնի դիվանագետ սեր Ջորջ Վերնոն Բլանշի և նրա Սպասուհի Սաբինի 13-ամյա դուստրը։ Սաբինան աղջկան բացատրում է, որ դրանք հեղափոխականներ են։
Շուտով Մայնարդը բարձրանում է ինքնաթիռ, նկատում Բլանշին և սիրահարվում նրան առաջին հայացքից։ Ջուլիային մոռանալով՝ նա այդ աղջկան տեսնում է իր ապագա կնոջ դերում։ Պատասխան զգացումները բռնկվում են նաև Բլանշի մանկական գլխում։ Նրան նվաճում է այդ մարդը, երբ տեսնում է՝ ինչպես են երկրում նրան մեծարում։ Միմյանցով հիացած՝ երիտասարդները միասին ճանապարհորդում են Եվրոպայում։ Եվրոպա ժամանելուց հետո տեղի է ունենում տհաճ միջադեպ, երբ մոտորանավակը տեղափոխվում էր նավահանգիստ, ուղևորների անցման համար նախատեսված սեղանը անսպասելիորեն կորցնում է հենարանը հենց այն պահին, երբ այնտեղ էր գտնվում Բլանշը։ Մայնարդը փրկում է աղջկան։ Հայրը շնոհակալություն է հայտնում Մայնարդին և տալիս է իր այցեքարտը։
Պատմությունն այդտեղ ընդհատվում է և ընթերցողին տեղափոխում Թյուիլրի ֆրանսիական կայսեր թագավորական նստավայրը, որտեղ հավաքվում են նրա Անգլիայից, Ավստրիայից, Ռուսաստանից և Պրուսիայից ժամանած հյուրերը, որոնք պատրաստում և համաձայնեցնում են Եվրոպայում ազատության ճնշման չարաբաստիկ ծրագրերը։
Հաջորդ պատմությունն ընթերցողին տեղափոխում է Փարիզ՝ 1851 թվականի դեկտեմբերի 2-ի օրը (այստեղ Մայն Ռիդը հեռացել է ճշգրիտ ժամկետներ չտալու ավանդույթից, որը ակնհայտ է, քանի որ այդ ամսաթիվը պատմական է՝ այդ օրը լուծարվել են Ազգային ժողովն ու պետական խորհուրդը, իսկ 2 օր անց տեղի է ունեցել արյունալի սպանդը)։ Մայն Ռիդը մանրամասն լուսաբանում է պատմական իրադարձությունները, այդ սադրանքը և հարբած զինվորների այդ հրեշավոր հաշվեհարդարը փողոցներում՝ պատահականորեն հայտնված անմեղ մարդկանց նկատմամբ։
|
Մարդիկ սարսափահար, գոռալով շտապում էին անցումներով և նրբանցքներով։ Բայց այստեղ նրանց դիմավորում են համազգեստով մարդիկ։ Սլաքներն ու զուավները վառոդի ծխից սևացած շրթունքներով մարդիկ պտտեցնում էին սրերն ու սվինները։ Մարդիկ սպանում էին՝ վայելելով մահացողների խռխռոցները, ինչպես մոլագարն է վայելում մահվան վայրի հոգեվարքը։ | 
|
Դեկտեմբերի 2-ի այս սարսափելի կոտորածը ցնցում է ոչ միայն Փարիզը, այլև ամբողջ Ֆրանսիան։
Այդ արյունալի օրը Փարիզում հայտնվել էին պատմվածքի բոլոր հերոսները՝ Մայնարդը, Գիրդվուդի ընտանիքը, նրանց միացած Սվինթոնը Սփայլերի և Լուկասի հետ, ինչպես նաև դիվանագետ Ջորջ Վեռնոնը՝ դստեր և սպասուհի Սաբինայի հետ։ Փողոցներում աներևակայելի բան էր կատարվում։ Ինչպես գրում է հեղինակը, «ինչ-որ տագնապալի սև ամպ էր կախված այդ ուրախ քաղաքի վրա։ Ես դա զգում եմ ամբողջ սրտով»։ Մեր հերոսը տեսնում է, թե ինչպես են հարբած զինվորները մոտենում անմեղ աղջկան, միջամտում է ու պաշտպանում նրան։ Դրա համար զինվորներն իրենց հրամանատարի հրամանով ձերբակալում են Մայնարդին։
Այստեղ Մայնարդը բախվում է հայտնի հեղափոխական Լ.-ի հետ, բայց հանդիպման ուրախությունը կարճ է տևում, քանի որ Լ.-ն շտապ կանչում է կազմակերպված տրիբունալ, որտեղ հարբած «դատավորները» սեղանի շուրջ արագ որոշում են նրա ճակատագիրն ու գնդակահարում։ Հերոսը սպանվում է հետևյալ խոսքերով՝ «Կեցցե Հանրապետությունը»։ Նույն ճակատագիրը սպասվում էր նաև Մայնարդին, բայց ամեն ինչ այլ շրջադարձ է ունենում։ «Բանն այն է, որ ձերբակալության տեսարանի ակամա վկաները մեր երկու հերոսուհիներն էին՝ Ջուլիան և Կոռնելիան, որոնք շտապել էին ամերիկյան դեսպանատուն, իսկ երբ Մայնարդին հարբած զինվորներն էին տանում, նա անցնում էր պատշգամբի կողքով, որտեղ Բլանշն էր և խիզախ աղջիկը։ Չնայած Սաբինայի հորդորներին՝ հագնվել էր, դուրս էր եկել տնից և նետվել սիրեցյալի հետևից՝ նախապես ծառային ուղարկելով, որպեսզի զգուշացնեն հորը։
Այդ ժամանակ Լոնդոն վերադարձած Սվինթոնը աղքատության մեջ է հայտնվում։ Նրան այցելում է Բարոնեթ սըր Ռոբերտ Քոթրելը, որին ավելի շատ հետաքրքրում էր Դիքի կինը, քան նրա ընկերը։ Դրանով կարելի է բացատրել Բարոնեթի առատաձեռնությունը, որը Սվինթոնին որոշակի գումար էր տրամադրել և հետո նրա վերաբերյալ հանձնարարական բնութագիր էր ուղարկել այն լորդ Ա.-ին, որում նա այդ բարձրաստիճան պաշտոնյաներին հայտնել է, որ իր երաշխավորած անձը «այն վիճակում չէ, որ հրաժարվի որևէ հանձնարարություն կատարելուց»։
Մայնարդը առաջին անգամ միայնակ է հայտնվում Բլանշի հետ, և որսորդը հրաժարվում է շարունակել փասիանի հետապնդումը։ Ֆրանկը հետևում է սիրահարներին և ամեն ինչի մասին զեկուցում հորը։ Հաջորդ օրը նշում են աղջկա 15-ամյակը։ Մայնարդը դառնում է գրող, և հենց այս օրերին լույս է տեսնում իր առաջին վեպը, որտեղ նա նկարագրում է հերոսուհուն՝ Զոյային, որը նման է իր սիրելիին։ Բլանշը պատվիրում և ստանում է այդ վեպը՝ ամբողջ գիշեր անցկացնելով ընթերցանության վրա։ Հաջորդ օրը, Մայնարդը և Բլանշը քննարկում են՝ փախչելով հյուրանոցից։
Մայնարդը աղջկան սեր է խոստովանում և սպասում է պատասխանի։ Այդ պահին դեպքի վայր է գալիս հայրը, որը, բնականաբար, իր տնից դուրս է քշում Մայնարդին։ Ինչպես և սպասվում էր, խանդոտ Սկադամորը դստեր մասին ամեն ինչ հայտնում է հորը։ Մայնարդը վերադառնում է Լոնդոն, սակայն Բլանշը հասցնում է Սաբինի միջոցով փոխանցել սիրո խոստովանությունը։ Սակայն այդ փաստը չի անցնում Սկադամորի կողքով, ինչը նշանակում է, որ հայտնի է դառնում հորը։ Ջորջ Վեռնոնը ծանր զրույց է ունենում դստեր հետ և աղջիկը խոստանում է դադարեցնել բոլոր շփումները Մայնարդի հետ։
Դիքն այդ ժամանակահատվածում լրջորեն տարվում է Ջուլիա Գիրդվուդով։
Իմանալով Միլանում ապստամբության մասին՝ հեղափոխականները պատրաստվում են մեկնել Իտալիա՝ Քոշութի համար «կեղծ անձնագրի» գումար ստանալու, որը դառնալու էր հանքագործի ծառան։ Ծրագիրն ամենավերջին պահին ձախողվում է։ Ռոզենվելդը, գաղտնալսելով լրտեսների խոսակցությունը, մերկացնում է ծուղակը և խափանում մեկնելու պլանները։ Անմիջապես գալիս է հերոս Տյուրը, որը հաստատում է Ռոզենվելդի խոսքերը։
Ջուլիայի հանդեպ կրքից այրված՝ Սվինթոնը հասկանում է, որ կինը լուրջ խոչընդոտ կարող է դառնալ իր համար։ Եվ նա, երեկույթի ժամանակ կնոջը հարբեցնելով, նրա հետ միասին գնում է ոչ թե տուն, այլ ջրանցքի վրայի կամուրջի մոտ, որտեղից նրան ջուրն է նետում։ Նա անպայման խեղդվելու էր, բայց այդ պահին ի երջանկութուն նրա՝ կամրջի տակով զբոսանավ էր անցնում, որը տանում էր նավավար Բիլ Բութլայի ընտանիքը։ Կպչելով պարանին և բռնվելով դրանից և նավավարը փրկում է աղջկան, և շուտով դուրս է հանվում։ Սթափվելով և հասկանալով, թե ինչ ոճրագործություն են գործել իր դեմ՝ Ֆրանցիսկան իր փրկարարներին խնդրում է վլռել, իսկ իր խնդրանքի դիմաց նրանց է տալիս ադամանդե մատանին և ոսկյա ժամացույցը։
Սեր Ջորջ Վեռնոնը անբուժելի հիվանդ էր։ Մահվան շեմին նա հասկանում է, որ խոչընդոտում է դստեր երջանկությանը և Մայնարդին ուղարկում է հաշտվության նամակ։ Կարդալուց հետո, Մայնարդը շտապում է Սևենոուս Քենթ, և նրանք քննարկում են առաջիկա հարսանիքը։
Մեկ օրում Սուրբ Մարիամ եկեղեցում միանգամից երեք ամուսնություն է նշանակվում, մեկը Մայնարդի և Բլանշի, մյուսը իր ընկերոջ Ռոզենվելդի և Կորնելիայի, երրորդը՝ Ջուլիա Գիրդվուդի և Դիք Սվինթոնի։
|
|
Դեռ արարողությունն ընթանում էր։ Մայնարդը լիակատար լռության մեջ ուշադիր հետևում էր քահանայական գործողություններին։ Նա շատ լավ լսեց՝ ինչպես քահանան տվեց հանդիսավոր հարցը․
- Ես պահանջում և կոչ եմ անում ձեզ ... եթե ձեզնից որևէ մեկը գիտի որևէ հանգամանք, որը խոչընդոտում է այս օրինական ամուսնությանը, պարտավոր է այդ մասին հայտնել հիմա։ |
|
Դրանից հետո, ինչպես լինում է նման դեպքերում, լռություն տիրեց, սակայն, ի տարբերություն ավանդական արարողությունների, այն կարճ տևեց։ Լռությունն ընդհատվում է առարկությամբ։ Ձայնը պատկանում էր ոչ թե հարսին, ոչ էլ փեսային, այլ երրորդ անձին, որը անսպասելիորեն հայտնվել է բեմում։
Դա այս «փեսայի» օրինական կինն էր, որը շատ արագ ապացուցվեց և սկանդալ առաջացրեց, իսկ խեղճ Ջուլիան հուզված և շտապ հեռացավ։ Այսպիսով, Ֆրանցիսկան խափանեց ամուսնու հարսանիքը։ Նա ձերբակալվում է, դատապարտվում և ոչ այնքան հեռավոր վայր է տեղափոխվում։
Մայնարդը և նրա երիտասարդ կինը ձեռք են բերում իրենց երջանկությունը։
Կերպարներ խմբագրել
- Կապիտան Մայնարդ՝ գլխավոր հերոս, պաշտոնաթող կապիտան, ով որոշել է կապել իր ճակատագիրը՝ ներգրավվելով 19-րդ դարի կեսերի հեղափոխական շարժմանը։
- Ջուլիա Գրիդվու՝, գեղեցիկ կին, Նյու Յորքի խանութների հանգուցյալ հարուստ սեփականատիրոջ դուստրը։
- Միսիս Գիրդվուդ, Նյու Յորքի հարուստ խանութների սեփականատիրոջ այրին, Ջուլիայի մայրը։
- Կորնելիա Ինսքայպ՝ նրա հորեղբոր աղջիկը։
- Կեցիա՝ Գիրդվուդի սպասուհին
- Ռապորտ Ռոզենֆելդը՝ Ավստրիայի կայսրության կոմս, Մայնարդի ընկերն ու զինակիցը։
- Ռիչարդ Սվինթոն՝ հիմնական բացասական կերպար, հանուն փողի պատրաստ է լրտեսել, ինչպես նաև խեղդել իր կնոջը։
- Ֆրանցիսկա՝ նրա կինը
- Պարոն Լուի Լուկաս՝ արկածախնդիր, հանցակից և չկայացած մենամարտում Սվինթոնի սեկոնդանտ։
- Պարոն Սպայլեր
- Սեր Ջորջ Վեռնոն
- Բլանշ Վեռնոն՝ Մայնարդի կինը
- Սաբինա
- Վիրոկ
- Լայոշ Քոշուտ
- Սեր Ռոբերտ Քոթրել
- Ֆրանկ Սկադամոր
- Պարոն Մ՛Տավիշ
- Գուստավ
- Բիլ Բութլ
Հիշողություններ խմբագրել
Այս վեպը հիշատակվում և հակիրճ նկարագրվում է Ռ.Մ. Սամարինի «Կապիտան Մայն Ռիդը» հոդվածում, որը հրապարակվել է 1956-1958 թվականներին Մայն Ռիդի վեպերի հայտնի 6-հատորանոց հրատարակության շրջանակներում։