Կարլ Վիլհելմ Շեելե
Կարլ Վիլհելմ Շելլե (շվեդերեն՝ Carl Wilhelm Scheele, դեկտեմբերի 9, 1742, Ստրալսունդ Շվեդիա - մայիսի 21, 1786, Չյոպնգ, Շվեդիա ), շվեդ քիմիկոս, դեղագործ։ Շվեդական թագավորական ԳԱ անդամ (1775)։
Կարլ Վիլհելմ Շեելե Carl Wilhelm Scheele | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | դեկտեմբերի 9, 1742[1][2][3] Շտրալզունդ, Գերմանիա[4][2][3] |
| Մահացել է | մայիսի 21, 1786[2][5][6][…] (43 տարեկան) Կյոպինգ, Վեսթմանլանդ, Շվեդիա[2] բնական մահով |
| Քաղաքացիություն |  Շվեդիա |
| Մասնագիտություն | քիմիկոս, դեղագործ և դեղաբան |
| Գործունեության ոլորտ | քիմիա |
| Անդամակցություն | Էրֆուրտի կիրառական գիտությունների ակադեմիա, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Իտալիայի գիտությունների ազգային ակադեմիա և Թուրինի գիտությունների ակադեմիա[3] |
| Ալմա մատեր | Ուփսալայի համալսարան |
| Տիրապետում է լեզուներին | գերմաներեն[7] |
| Ամուսին(ներ) | Sara Margarethe Pohl? |
 Carl Wilhelm Scheele Վիքիպահեստում | |
ԿենսագրությունԽմբագրել
Կարլ Վիլհելմ Շելլե ծնվել է Շտրալզունդ քաղաքում, որը այդ ժամանակ մտնում էր Շվեդիայի կազմի մեջ՝ գարեջրագործի և վաճառականի ընտանիքում։
Սովորել է Շտրալզունդի մասնավոր դպրոցում, իսկ 1757 թվականին տեղափոխվել Գետեբորգ։ Նրա ծնողները չունեին միջոցներ, նրան բարձրագույն կրթություն տալու համար, նա դարձավ դեղագործի աշակերտ և սկսեց զբաղվել ւնքնաուսուսմամբ։ Աշխատելով դեղատանը, Շեելեն հասավ մեծ հաջողությունների քիմիայի ոլորտում։ Շեելենը Գետերբուրգում աշխատեց 8 տարի, ապա տեղափողվեց Մալմե, որտեղ դեղագործական լաբորատորիայում կարողացավ զբաղվել գիտական ուսումնասիրություններով։ Հետագայում Շեելենը աշխատել է Ստոկհոլմի (1768-1769), Ուպպսալի (1770-1774) դեղատներում։
Շելլենը հայտնաբերել է անօրգանական և օրգանական մի շարք միացություններ։ 1774 թվականին նա ցույց տվեց, որ պիրոլիզը իրենից ներկայացնում է անհայտ մետացների միացություն։ 1778 թվականին մոլիբդենի բնական հանքանյութերից նա ստացավ մոլիբդենի եռօքսիդը, իսկ 1781[8] թվականին վոլֆրամի եռօքսիդը։
Շելլեն ֆլոգիստոնի տեսության կողմնակից էր։ Ստացել և ուսումնասիրել է բազմաթիվ օրգանական և անօրգանական նյութեր՝ գինեթթուն, սիլիցիումի ֆտորիդը, ֆտորջրածնական և սիլիցիումֆտորջրածնական թթուները, քլորը, արսենական թթուն, թրթնջկաթթուն, կաթնաթթուն, մոլիբդենական և վոլֆրամական անհիդրիդները, կապտաթթուն, գլիցերինը, լիմոնաթթուն, խնձորաթթուն, գազաթթուն ևն։ Ավելի վաղ, քան Պրիստլին ստացել է թթվածինը (1772), բայց այդ մասին հաղորդել է միայն 1777 թվականին։ Նրա անվամբ է կոչվում շեելիտ միներալը։
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ Encyclopædia Universalis (ֆր.) — Encyclopædia Britannica.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Carl Wilhelm Scheele (швед.) — 1917.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 www.accademiadellescienze.it (իտալ.)
- ↑ Шееле Карл Вильгельм // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Encyclopædia Britannica
- ↑ Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
- ↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ Карл Вильгельм Шееле (1742—1786) // Энциклопедический словарь юного химика. 2-е изд. / Сост. В. А. Крицман, В. В. Станцо. — Педагогика, 1990. — С. 114. — ISBN 5-7155-0292-6.
ԳրականությունԽմբագրել
- Шееле, Карл-Вильгельм // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона։ В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Abbott, David. (1983)։ Biographical Dictionary of Scientists: Chemists։ New York: Peter Bedrick Books։ էջեր 126–127։ ISBN 0-911745-81-5
- Bell, Madison S. (2005)։ Lavoisier in the Year One։ New York: W.W. Norton & Company, Inc։ ISBN 0-393-05155-2
- Cardwell, D.S.L. (1971)։ From Watt to Clausius: The Rise of Thermodynamics in the Early Industrial Age։ Heinemann: London։ էջեր 60–61։ ISBN 0-435-54150-1
- Dobbin, L. (trans.) (1931)։ Collected Papers of Carl Wilhelm Scheele։ G. Bell & Sons, London
- Farber, Eduard ed. (1961)։ Great Chemists։ New York: Interscience Publishers։ էջեր 255–261
- Greenberg, Arthur. (2000)։ A Chemical History Tour: Picturing Chemistry from Alchemy to Modern Molecular Science։ Hoboken: John Wiley & Sons, Inc.։ էջեր 135–137։ ISBN 0-471-35408-2
- Greenberg, Arthur. (2003)։ The Art of Chemistry: Myths, Medicines and Materials։ Hoboken: John Wiley & Sons, Inc.։ էջեր 161–166։ ISBN 0-471-07180-3
- Schofield, Robert E (2004)։ The Enlightened Joseph Priestley: A Study of His Life and Work from 1773-1804։ Pennsylvania: The Pennsylvania State University Press։ ISBN 0-271-02459-3
- Shectman (2003)։ Groundbreaking Scientific Experiments, Inventions, and Discoveries of the 18th Century։ Connecticut: Greenwood Press։ ISBN 0-313-32015-2
- Sootin, Harry (1960)։ 12 Pioneers of Science։ New York: Vanguard Press
Արտաքին հղումներԽմբագրել
- Scheele, Chemical Observations and Experiments on Air and Fire (1780 translation)
- Excerpts from the Chemical Treatise on Air and Fire
- Carl Wilhelm Scheele's d. Königl. Schwed. Acad. d. Wissenschaft Mitgliedes, Chemische Abhandlung von der Luft und dem Feuer in German (source of an above lab equipment image)
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 475)։ 
|