Վիքիպեդիա

Կայա Սաարիահո

Կայա Աննելի Սաարիահո (ֆիններեն՝ Kaija Anneli Saariaho, հոկտեմբերի 14, 1952(1952-10-14)[1][2][3][…], Հելսինկի, Ֆինլանդիա[4] - հունիսի 2, 2023(2023-06-02)[5][6][4], Փարիզի 8-րդ շրջան, Ֆրանսիա[5][6][4]), ֆինլանդացի երգահան։ Ապրում էր և աշխատում հիմնականում Ֆրանսիայում։

Կայա Սաարիահո
ֆիններեն՝ Kaija Saariaho
Դիմանկար
Ծնվել էհոկտեմբերի 14, 1952(1952-10-14)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՀելսինկի, Ֆինլանդիա[4]
Մահացել էհունիսի 2, 2023(2023-06-02)[5][6][4] (70 տարեկան)
Մահվան վայրՓարիզի 8-րդ շրջան, Ֆրանսիա[5][6][4]
Քաղաքացիություն Ֆինլանդիա
Մայրենի լեզուֆիններեն
ԿրթությունՍիբելիուս ակադեմիա
ԵրկերOrion?, Émilie?, L'Amour de loin?, Adriana Mater?, Innocence? և Maa?
Մասնագիտությունկոմպոզիտոր
ԱմուսինJean-Baptiste Barrière?[7][8]
Ծնողներհայր՝ Launo Laakkonen?[9]
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունԱրվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Արվեստի և գրականության ամերիկյան ակադեմիա և Գեղեցիկ արվեստների ակադեմիա[17]
ԵրեխաներAleksi Barrière?[8]
Կայքsaariaho.org
 Kaija Saariaho Վիքիպահեստում

Էսսե կենսագրության և ստեղծագործության մասին

խմբագրել

Սովորում էր Խելսինկի Սիբելիուս ակադեմիայում, 1980-1982 թվականներին սովորել է Ֆրայբուրգի ամառային դպրոցում Բրայան Ֆերնիհուի և Կլաուս Հուբերի մոտ, 1982 թվականին վերապատրաստվել է IRCAM ինստիտուտում։

Փարիզում այն ազդեցություն ունեցավ սպեկտրալ կոմպոզիտորների վրա։ Համագործակցել է լիբանանյան ծագումով ֆրանսիացի գրող Ամին Մաալուֆի, ամերիկյան թատերական ռեժիսոր Փիթեր Սելարսի հետ (Սելարսը՝ երաժշտական և թատերական ստեղծագործությունների բեմադրիչ) դիրիժորներ՝ Է․-Պ․ Սալոնենոմ, Յու․-Պ․ Սարաստե, Մ․Լետոնիեն և այլն, քրոնոս-քառյակ, երգչուհի՝ Դ․Ափշոու, դաշնակահար՝ Է․ Աքսոմը։ Ապրում էր Փարիզում։ Նա զբաղվել է բարեգործությամբ, այդ թվում՝ 1 միլիոն եվրո է նվիրաբերել Հելսինկիի երաժշտության տանը՝ համերգային երգեհոն ձեռք բերելու համար։

Սաարիահոն աշխատել է տարբեր ժանրերում, նրա գրչին են պատկանում օպերաները, բալետը, օրատորիան, նվագախմբային պիեսները, նվագախմբի հետ տարբեր գործիքների համերգները, կամերային գործիքային անսամբլները և այլն։ Սաարիահոյի երաժշտությունն իր թեմայով և լեզվով միջազգային է, հաճախ դիմում է «համամարդկային արժեքներին», այս իմաստով բնորոշ է, որ նրա ստեղծագործությունների բնօրինակ վերնագրերը գերմաներեն, ֆրանսերեն և (ավելի հազվադեպ) անգլերեն են, մինչդեռ նրա երաժշտության և սյուժեի էթնիկ (ֆիննական) բաղադրիչը գրեթե տեսանելի չէ։

2021 թվականի փետրվարին Սաարիահո ախտորոշվել է գլիոբլաստոմա։ Մահացել է 2023 թվականի հունիսի 2-ին Փարիզում 70 տարեկանում։

Մրցանակներ և պարգևներ

խմբագրել

1986 թվականին արժանացել է Կրանիխշտեյնի երաժշտական մրցանակի։ Հյուսիսային Խորհրդի երաժշտական մրցանակ (2000), Ռոլֆ Շոկայի մրցանակ (2001), Գրավեմայեր Մրցանակ (2003, «Սերը հեռվից» օպերայի համար)։ Pro Finlandia մեդալ (2005)։ Գրեմմի մրցանակի դափնեկիր (2011 «Սերը հեռվից» օպերայի համար)։ Նույն թվականին արժանացել է Լեոնի Սոնինգի մրցանակին։ Polar Music Prize (2013)։ Իսպանական BBVA բանկային հիմնադրամի մրցանակ (2018)։ Հիմնադրամի մամուլի հաղորդագրության համաձայն՝ «Սաարիահոն ազդել է ժամանակակից երաժշտության վրա իր յուրահատուկ անհատականությամբ և բազմակողմանիությամբ», որ այն «կապում է ակուստիկ և էլեկտրոնային երաժշտության աշխարհները»։

Ընտրված աշխատանքներ

խմբագրել
  • «Սերը հեռվից» օպերա (ֆր.՝ L’amour de loin, թարգմանության տարբերակ՝ «Հեռավոր սեր», Ժոֆրե Ռուդելի տեսակների մոտիվներով, 2000 թվական, Զալցբուրգ), «Մայր-Ադրիանա» (2006 թվական․ Փարիզ), «Էմիլի» (հեղինակի նշանակումը «մոնոդրամա», Էմիլի դյու Շատլեյի մասին, 2010 թվական, Լիոն)։
  • «Երկիր» բալետ (1991 թվական, Հելսինկի)
  • օրատորիա «Սիմոնովների սերը» (Սիմոնա Վեյի կյանքի մասին, 2006 թվական, Վենա)
  • նվագախմբային ստեղծագործություններ, ներառյալ «Ծովի վրայով» նախերգանքների ցիկլը (1999 թվական, Oltra mar)
  • Գրաալ-թատրոն, համերգջութակի և նվագախմբի համար (1994)
  • Նշումներ լույսի մասին (անգլ.՝ Notes on Light) համերգջութակի և նվագախմբի համար (2007, առաջին կատարող Անսի Քարթունեն)
  • Մարդու իրական զգացումը (ֆր.՝ D’om le vrai sens) համերգ կլարնետի և նվագախմբի համար (2010, գրված է ֆիննական կլարնետահար Կարի Կրիիկուի համար)
  • գրություններ ձայնի և գործիքների համար, ներառյալ «Երազների քերականությունը» (1989 թվական, Grammaire des rêves), «Հոգու ամրոց» (1996 թվական, Château de l'âme), «Չորս ակնթարթ» (2002 թվական, Quatre instants), «Միրաժ» (2007 թվական)։
  • կամերային երաժշտություն՝ տրիո, լարային քառյակներ «Նիմֆեա» (1987 թվական, Արսենի Տարկովսկու բանաստեղծությունների վրա) և «Terra memoria» (2007 թվական, 2009 թվական նվագախմբային տարբերակ), «Ձյուն» (1998 թվական, Neiges), թավջութակի անսամբլի համար, «Լուսավոր աղեղ» (1986 թվական, Lichtbogen), «Լուսնի համար» դուետ (1990 թվական, Oi Kuu) և այլն
  • Նատյուրմորտ (գերմ.՝ Stilleben) մագնիսական ժապավենի համար (1988 թվական, օգտագործելով Ֆ. Կաֆկայի, Պ. Էլյուարի, Վ. Կանդինսկու տեքստերը)
  • Վեց ճապոնական այգիներ (անգլ.՝ Six Japanese Gardens), թմբկահարի մենակատարի և էլեկտրոնիկայի համար (1994 թվական)

Գրականություն

խմբագրել
  • Winterfeldt S. Kaija Saariaho. Berlin: Musikfrauen e.V., 1991.
  • Nieminen R. Kaija Saariaho. Paris: Ircam, 1994
  • Kaija Saariaho. Helsinki: Finnish Music Information Centre, 1995
  • Moisala P. Kaija Saariaho. Urbana: University of Illinois Press, 2009
  • Tissier E. Être compositeur, être compositrice en France au 21e siècle.Paris: Harmattan, 2009
  • Голованёва М. С. Образ Смерти в опере «Эмили» Кайи Саариахо // Музыкальная семиотика: перспективы и пути развития: Сборник статей по материалам III Международной научной конференции 13-14 ноября 2013 года / Гл.ред. — Л. В. Саввина, ред.-сост. — В. О. Петров. — Астрахань: Издательство ШАОУ АО ДПО «АИПКП», 2013. С. 160—168.
  • Схаплок Г. Музыка Кайи Саариахо. Москва: Издательство «Композитор», 2017.

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 Discogs — 2000.
  2. ↑ 2,0 2,1 FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)
  3. ↑ 3,0 3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 Fichier des personnes décédées
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Pitkänen H., Tiikkaja S. Säveltäjä Kaija Saari­aho on kuollut (фин.) // Helsingin Sanomat / K. Niemi — Helsinki: Sanoma Media Finland, 2023. — ISSN 0355-2047; 1239-257X; 1798-1557
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Kaija Saariaho, l'une des plus grandes compositrices de notre temps, s'est éteinte — 2023.
  7. ↑ The International Who's Who of Women 2006 — Routledge, 2005. — ISBN 978-1-85743-325-8
  8. ↑ 8,0 8,1 Puljujärvi I. Säveltäjä Kaija Saariaho, 70, on kuollut (фин.) // Iltalehti — Helsinki: Alma Media, 2023. — ed. size: 122548 — ISSN 0783-0025; 1797-7983
  9. ↑ 9,0 9,1 https://kansallisbiografia.fi/talousvaikuttajat/henkilo/1472
  10. ↑ 10,0 10,1 Kaija Saariaho, Sibelius prize winner 2009
  11. ↑ Suomen Leijonan Pro Finlandia -mitalin saajat aakkosjärjestyksessä
  12. ↑ 12,0 12,1 Kansallisbiografia (фин.) / M. Klinge — Suomalaisen Kirjallisuuden Seura, Suomen Historiallinen Seura. — ISSN 1799-4349
  13. ↑ Les docteurs Honoris Causa d'hier à aujourd'hui
  14. ↑ Stoeger Prize
  15. ↑ Hall of Fame -säveltäjäksi valittu Kaija Saariaho: "Bisneksessä kuulutetaan out of the box -ajattelua, ja silti taiteiden opetuksen on annettu ränsistyä" — 2019.
  16. ↑ ANNETUT KUNNIAMERKIT 1990 – 2021 FÖRLÄNADE UTMÄRKELSETECKEN
  17. ↑ Kaija Saariaho entre à l’Académie des Beaux-Arts — 2022.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կայա_Սաարիահո&oldid=10022562» էջից