Կալիարի
Կալիարի (/kælˈjɑːri/, also UK: /ˌkæliˈɑːri, ˈkæljəri/, US: /ˈkɑːljəri/[1][2][3][4], {{IPA-it|ˈkaʎʎari|lang|It-Cagliari.ogg; սարդ.՝ Casteddu. սարդիներեն՝ kasˈteɖːu, լատ.՝ Caralis), քաղաք և նավահանգիստ Իտալիայում, Սարդինիա կղզու հարավում, Կալիարի գավառում[5]։ Հանդիսանում է Սարդինիա կղզու, Սարդինիայի մարզի ու ինքնավար տարածաշրջանի մայրաքաղաքը, ինչպես նաև Կալիարիի շրջանի վարչական կենտրոնը[6][7]։ Զբաղեցնում է 85, 45 կմ2 տարածք։
| Քաղաք | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Կալիարի | |||||
| Cagliari | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Իտալիա | ||||
| Շրջան | Սարդինիա | ||||
| Գավառ | Կալիարի | ||||
| Մակերես | 85,45 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 4±1 մետր | ||||
| Բնակչություն | 156 650 մարդ (2010) | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+1, ամառը UTC+2 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | +39 070 | ||||
| Փոստային ինդեքս | 09100 | ||||
| Փոստային դասիչ | 09121–09131 և 09134 | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | CA | ||||
| Պաշտոնական կայք | comune.cagliari.it | ||||
| |||||
Կալիարիի սարդինյան անվանումը Casteddu է, որ նշանակում է ամրոց։ Բուն քաղաքն ունի շուրջ 155.000 բնակիչ[8], իսկ նրա մետրոպոլիսային տարածքում, որն ընդգրկում է Կալիարին և նրա մերձակա 16 բնակավայրեր, ապրում է ավելի քան 431.000 մարդ։ Եվրոստատի (Eurostat) տվյալների համաձայն՝ Կալիարիի ընդարձակ քաղաքային տարածքի բնակիչների թիվը հասել է 476.975-ի[9]։ Կալիարին Սարդինիայի խոշորագույն բնակավայրն է և բնակչության թվով 26-րդը Իտալիայում։
Պատմություն Խմբագրել
Քաղաքի ներկայիս տարածքում ու նրա շրջակայքում մարդիկ բնակություն են հաստատել դեռևս նորքարեդարյան ժամանակներում։ Բնակավայրն ունի առնվազն հինգ հազար տարվա պատմություն։
1324-ից մինչև 1848 թվականը Կալիարին եղել է Սարդինիայի թագավորության մայրաքաղաքը։ Ներկայումս տարածաշրջանային նշանակության մշակութային, կրթական, քաղաքական և արվեստների կենտրոն է՝ հարուստ ճարտարապետական Art Nouveau և այլ ոճերի բազմազան հուշարձաններով[10]։ Միաժամանակ Սարդինիայի տնտեսական, արդյունաբերական խոշոր կենտրոնն է, տրանսպորտային կարևորագույն հանգույց, որտեղ գործում են միջերկրածովյան ամենամեծ նավահանգիստներից մեկը, միջազգային Էլմաս օդանավակայանը... Քաղաքն իր ունեցած եկամտով Իտալիայի 8.092 համայնքների մեջ զբաղեցնում է 106-րդ տեղը և այդ տեսակետից կարող է համեմատվել երկրի հյուսիսային որոշ քաղաքների հետ[11]։
Տեղի համալսարանը հիմնադրվել է 1607 թվականին[12] և հներից մեկն է Իտալիայում։ Կալիարին 5-րդ դարից մինչև օրս հռոմեական կաթոլիկ եկեղեցու արքեպիսկոպոսական նստավայր է[13][14]։
Ժողովրդագրություն Խմբագրել
Բնակչության թվաքանակի փոփոխությունները.
Անվանում Խմբագրել
Փյունիկյան Կարալիս գաղութն է, որի անվանումն ունի նախահնդեվրոպական ծագում․ անվանման հիմքում ընկած է Cara «ժայռ» բառը։ Այդ անվանումը ժամանակի ընթացքում ձևափոխվելով դարձել է Կալիարի[15]։
Կլիմա Խմբագրել
Կալիարին ունի շոգ, չոր ամառներով ու մեղմ ձմեռներով միջերկրածովյան կլիմա (Köppen climate classification-ի դասակարգմամբ՝ Csa), որով նմանվում է ծովափնյա պատմական այլ բնակավայրերի[16]։ Տեղումների տեսակետից այդ կլիման մոտ է կիսաչորային պայմաններին[17][18]։
| Կալիարիի Էլմաս օդանավակայան, բարձրությունը՝ 5 m or 16 ft, 1981-2010 normals and extremesի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 21.0 (69.8) |
22.4 (72.3) |
26.2 (79.2) |
29.0 (84.2) |
34.6 (94.3) |
39.0 (102.2) |
43.7 (110.7) |
41.4 (106.5) |
35.4 (95.7) |
31.8 (89.2) |
26.4 (79.5) |
23.4 (74.1) |
43.7 (110.7) |
| Միջին բարձր °C (°F) | 14.4 (57.9) |
15.0 (59) |
17.1 (62.8) |
19.5 (67.1) |
23.8 (74.8) |
28.2 (82.8) |
31.4 (88.5) |
31.7 (89.1) |
27.9 (82.2) |
23.7 (74.7) |
18.8 (65.8) |
15.5 (59.9) |
22.3 (72.1) |
| Միջին օրական °C (°F) | 9.9 (49.8) |
10.2 (50.4) |
12.1 (53.8) |
14.5 (58.1) |
18.4 (65.1) |
22.5 (72.5) |
25.6 (78.1) |
25.9 (78.6) |
22.7 (72.9) |
18.9 (66) |
14.3 (57.7) |
11.1 (52) |
17.2 (63) |
| Միջին ցածր °C (°F) | 5.4 (41.7) |
5.5 (41.9) |
7.2 (45) |
9.4 (48.9) |
13.1 (55.6) |
16.8 (62.2) |
19.7 (67.5) |
20.2 (68.4) |
17.5 (63.5) |
14.1 (57.4) |
9.9 (49.8) |
6.8 (44.2) |
12.2 (54) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | −4.8 (23.4) |
−3.0 (26.6) |
−2.2 (28) |
−0.4 (31.3) |
4.8 (40.6) |
8.8 (47.8) |
11.8 (53.2) |
12.6 (54.7) |
9.0 (48.2) |
5.0 (41) |
−2.0 (28.4) |
−3.4 (25.9) |
−4.8 (23.4) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 40.7 (1.602) |
40.4 (1.591) |
33.6 (1.323) |
42.2 (1.661) |
20.7 (0.815) |
10.0 (0.394) |
3.1 (0.122) |
7.5 (0.295) |
35.7 (1.406) |
49.1 (1.933) |
62.7 (2.469) |
49.6 (1.953) |
395.3 (15.564) |
| Միջ. տեղումների օրեր (≥ 1.0 mm) | 7 | 6 | 6 | 7 | 4 | 2 | 1 | 1 | 5 | 6 | 8 | 8 | 61 |
| % խոնավություն | 79 | 77 | 75 | 73 | 71 | 67 | 65 | 65 | 71 | 77 | 79 | 80 | 73.3 |
| Միջին ամսական արևային ժամ | 150 | 163 | 209 | 218 | 270 | 311 | 342 | 321 | 243 | 209 | 150 | 127 | 2726 |
| աղբյուր: Meteo Climat[19], Servizio Meteorologico[17] and WeatherBase[20] | |||||||||||||
| Կալիարիի Էլմաս օդանավակայան, բարձրությունը՝ 5 m or 16 ft, 1971-2000 normals Except sunshine hours [21]ի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Միջին բարձր °C (°F) | 14.3 (57.7) |
14.8 (58.6) |
16.5 (61.7) |
18.6 (65.5) |
22.9 (73.2) |
27.3 (81.1) |
30.4 (86.7) |
30.8 (87.4) |
27.4 (81.3) |
23.1 (73.6) |
18.3 (64.9) |
15.4 (59.7) |
21.7 (71.1) |
| Միջին օրական °C (°F) | 9.9 (49.8) |
10.3 (50.5) |
11.8 (53.2) |
13.8 (56.8) |
17.7 (63.9) |
21.8 (71.2) |
24.7 (76.5) |
25.2 (77.4) |
22.3 (72.1) |
18.4 (65.1) |
13.8 (56.8) |
11.0 (51.8) |
16.7 (62.1) |
| Միջին ցածր °C (°F) | 5.5 (41.9) |
5.8 (42.4) |
7.1 (44.8) |
8.9 (48) |
12.4 (54.3) |
16.2 (61.2) |
18.9 (66) |
19.6 (67.3) |
17.1 (62.8) |
13.7 (56.7) |
9.3 (48.7) |
6.6 (43.9) |
11.8 (53.2) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 49.7 (1.957) |
53.3 (2.098) |
40.4 (1.591) |
39.7 (1.563) |
26.1 (1.028) |
11.9 (0.469) |
4.1 (0.161) |
7.5 (0.295) |
34.9 (1.374) |
52.6 (2.071) |
58.4 (2.299) |
48.9 (1.925) |
428 (16.85) |
| Միջ. տեղումների օրեր (≥ 1.0 mm) | 6.8 | 6.8 | 6.8 | 7.0 | 4.4 | 2.1 | 0.8 | 1.3 | 4.3 | 6.5 | 7.4 | 7.4 | 61.6 |
| Միջին ամսական արևային ժամ | 136.4 | 139.2 | 186.0 | 213.0 | 269.7 | 288.0 | 334.8 | 310.0 | 246.0 | 198.4 | 147.0 | 127.1 | 2596 |
| աղբյուր: Servizio Meteorologico[22] and Hong Kong Observatory (sunshine hours)[21] | |||||||||||||
Պատկերասրահ Խմբագրել
-
Տեսարան քաղաքից
-
Տեսարան քաղաքից
-
Տեսարան քաղաքից
-
Կալիարիի տաճարը
-
Կալիարիի տաճարը, աջից՝ հին քաղաքապետարանը
-
Համայնքապետարանը
-
Ամֆիթատրոնը
-
Տեսարան քաղաքի կենտրոնից
-
Քաղաքի լողափերից մեկը
-
Օպերայի շենքը
-
Art Nouveau ճարտարապետության նմուշներ
-
Sant'Anna վանքը
-
Bonaria բազիլիկը
-
Սան Միկելե եկեղեցին
-
Torre Elefante աշտարակը
-
Փյունիկյան ժամանաների արձանագրություն
-
Հաղթակամար
.jpg)
.jpg)
Ծանոթագրություններ Խմբագրել
- ↑ "Cagliari" Archived 2016-10-09 at the Wayback Machine. (US) and Cite Oxford Dictionaries|Cagliari|access-date=11 October 2015}}
- ↑ Cite American Heritage Dictionary|Cagliari|access-date=5 May 2019
- ↑ cite web|url=https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/cagliari%7Ctitle=Cagliari%7Cwork=Collins English Dictionary|publisher=HarperCollins|access-date=5 May 2019
- ↑ Cite Merriam-Webster|Aarhus|access-date=5 May 2019
- ↑ «Bilancio demografico Anno 2016 Gennaio Provincia (search key: Cagliari)»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2019-03-11-ին։ Վերցված է 2017 հուլիսի 9
- ↑ Regione Autonoma della Sardegna
- ↑ «Regione Autonoma della Sardegna»։ Regione.sardegna.it։ Վերցված է 3 May 2015
- ↑ «Statistiche Istat»։ Dati.istat.it։ Արխիվացված է օրիգինալից 29 September 2015-ին։ Վերցված է 3 May 2015
- ↑ http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=urb_lpop1&lang=en Կաղապար:Bare URL inline
- ↑ «Cagliari art (Italian Language Schools and Courses to Learn Italian in Italy.)»։ It-schools.com։ Արխիվացված է օրիգինալից 27 July 2020-ին։ Վերցված է 20 April 2010
- ↑ «Nell'Italia delle tasse Milano stacca tutti - Guarda il reddito del tuo Comune»։ Il Sole 24 ORE։ Վերցված է 15 October 2013
- ↑ sistemi e grafiche netsoul srl www.netsoul.net։ «Universitр degli studi di Cagliari»։ unica.it։ Վերցված է 3 May 2015
- ↑ «Chiesa di Cagliari»։ Chiesadicagliari.it։ 5 March 2015։ Վերցված է 3 May 2015
- ↑ Catholic-hierarchy|diocese|dcagl|Archdiocese of Cagliari|23 January 2015
- ↑ Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987)։ Աշխարհագրական անունների բառարան։ Երևան: «Լույս»
- ↑ «Cagliari, Italy Köppen Climate Classification (Weatherbase)»։ Weatherbase։ Վերցված է 28 May 2019
- ↑ 17,0 17,1 «Climatologia - Ricerca Dati»։ Servizio Meteorologico dell'Aeronautica Militare։ Վերցված է 28 May 2019
- ↑ Wickens, Gerald E. (1998), «Arid and Semi-arid Environments of the World», in Wickens, Gerald E. (անգլերեն), Ecophysiology of Economic Plants in Arid and Semi-Arid Lands, Adaptations of Desert Organisms, Springer Berlin Heidelberg, pp. 5–15, doi:, ISBN 9783662037003
- ↑ «moyennes 1981/2010»
- ↑ «Cagliari, Italy Travel Weather Averages (Weatherbase)»։ Weatherbase։ Վերցված է 28 May 2019
- ↑ 21,0 21,1 «Climatological Normals of Cagliari»։ Weather.gov.hk։ 20 December 2012։ Արխիվացված է օրիգինալից 9 February 2015-ին։ Վերցված է 3 May 2015
- ↑ «Tabelle climatiche 1971-2000 della stazione meteorologica di Cagliari-Elmas Ponente dall'Atlante Climatico 1971-2000»։ Servizio Meteorologico dell'Aeronautica Militare։ Վերցված է 3 May 2015
Գրականություն Խմբագրել
Անգլերեն
- Andrews Robert, The Rough Guide to Sardinia, Publisher: Rough Guide Ltd, 2010, 1848365403.
- Ashby Thomas (1911)։ «Carales»։ in Chisholm Hugh։ Encyclopædia Britannica 5 (11th ed.)։ Cambridge University Press։ էջեր 300–301
- Dyson, Stephen L. - Roland Jr. Robert, Archaeology and History in Sardinia from the Stone Age to the Middle Ages: Shepherds, Sailors, and Conquerors, 2007.
- Freytag-Berndt, Sardinia Travel Map.
- Lawrence D. H., Sea and Sardinia
- Parker, Philip M., The 2011 Economic and Product Market Databook for Cagliari, Italy, Icon Group International, 2011 9781157065692
- Stein Eliot, Sardinia: Cagliari & the South, Publisher: Footprint Travel Guides, United Kingdom, 2012, 1908206535
Իտալերեն
- Alziator Francesco, La città del sole, editrice La Zattera, Cagliari, 1963.
- Atzeni Enrico, Cagliari preistorica, editrice CUEC, Cagliari, 2003.
- Barreca Ferrucio, La Sardegna fenicia e punica, editore Chiarella, Sassari, 1984
- Boscolo Alberto, La Sardegna bizantina e altogiudicale, editotr Chiarella, Sassari, 1982
- Francesco Cesare Casula (1994)։ La storia di Sardegna։ Sassari: Delfino Editore։ ISBN 88-7138-063-0
- Cossu Giuseppe, Della città di Cagliari, notizie compendiose sacre e profane, Stamperia Reale, Cagliari 1780
- Del Piano Lorenzo, La Sardegna nell'ottocento, editore Chiarella, Sassari, 1984
- Gallinari Luciano, Il Giudicato di Cagliari tra XI e XIII secolo. Proposte di interpretazioni istituzionali, in Rivista dell'Istituto di Storia dell'Europa Mediterranea, n°5, 2010
- Hunno Baeza Roderigo, Il Caralis Panegyricus, edited by Francesco Alziator, Tipografia, Mercantile Doglio, Cagliari, 1954.
- Manconi Francesco, La Sardegna al tempo degli Asburgo, Il Maestrale, Nuoro, 2010, 9788864290102
- Manconi Francesco, Una piccola provincia di un grande impero, CUEC, Cagliari, 2012, 8884677882
- Manconi Francesco (edited by), La società sarda in età spagnola, Edizioni della Torre, Cagliari, 2003, 2 vol.
- Mastino Attilio, Storia della Sardegna Antica, Il Maestrale, Nuoro, 2005, 9788889801635
Արտաքին հղումներ Խմբագրել
|
Կալիարի Վիքիպահեստում |
|---|
- {{{1}}} Կալիարի. պաշտոնական կայք (իտալերեն)
- Կալիարիի զբոսաշրջային գործակալության կայքէջը Archived 2012-07-23 at the Wayback Machine.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 181)։ 
|