Իրտիշ (ռուս.՝ Иртыш), գետ Ռուսաստանում։ Սկիզբ է առնում Մոնղոլիայի և Չինաստանի լեռներից, մասամբ հոսում Ղազախստանի տարածքով։

Իրտիշ (գետ)
Տեսարան Իրտիշ գետի վրա, Օմսկ
Բնութագիր
Երկարություն4248
Ավազանի մակերես1 643 000 կմ²
ԱվազանՀյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոս Օբ
Ջրի ծախս3000 (գետաբերանին)
Ջրահոսք
ԱկունքՄոնղոլական Ալթայի հարավարևմտյան լանջերի սառցադաշտեր
Ակունքի տեղակայումՄոնղոլիայի և Չինաստանի սահման
Կոորդինատներ47°52′29″ հս․ լ. 89°58′23″ ավ. ե.HGЯO
ԳետաբերանՕբ
Գետաբերանի տեղակայումԽանտի-Մանսիյսկ
Կոորդինատներ61°04′50″ հս․ լ. 68°49′50″ ավ. ե.HGЯO
Գետի թեքություն0,03 մ/կմ
Տեղակայում
Հոսող հոսքերԻշիմ, Vagay?, Տոբոլ, Կոնդա, Օշա, Ülbi River?, Ուբա, Բուխտարմա, Tara?, Ույ, Օմ, Turtas?, Դեմյանկա, Shish?, Tuy?, Նարիմ, Qaljır?, Kürshim River?, Burqin He?, Qaba river?, Bashkurka?, Koksha?, Imsysa?, Inzhura?, Takmys?, Sogom?, Q756422?, Polovinka?, Karakunduska?, Syrtsa?, Churbash?, Bartak?, Kaysy?, Bolshoy Ingair?, Kunduska?, Sargis?, Tentis?, Bolshaya Supra?, Bicha?, Kilik?, Q756937?, Q757092?, Katanguyka?, Byzovka?, Aremzyanka?, Ananyevka?, Pelina?, Q757283?, Stepanovka?, Yarka?, Ibeyka?, Zamarayka?, Sargatka?, Bugumbas?, Bolshaya Taychinka?, Chagan?, Noska?, Q4055098?, Avlukha?, Angaiska?, Arkarka?, Artynka?, Q4091821?, Bolshoy Kilik?, Imis?, Q4211955?, Kip?, Q4222624?, Kunduk?, Q4299699?, Nekhlyudikha?, Nyukhalovka?, Q4331913?, Q4365397?, Podchugasnaya?, Staraya Syrtsa?, Tayma?, Taltymka?, Tozepka?, Tugochayka?, Tugutka?, Ubaergan?, Urash?, Usolka?, Q4506681?, Chandysheva?, Shar River?, Q4518284?, Zayka?, Rogalikha?, Kamyshlovka?, Ava?, Ava?, Bolshaya?, Tevriz?, Tevriz?, Usa? և Startisa?
Ջրի մարմիններԶայսան
ԵրկիրՄոնղոլիա Մոնղոլիա
Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն Չինաստան
ԵրկրամասԽանտի-Մանսիական Ինքնավար Շրջան
ՋրահավաքIrtysh basin?
Գետը Վիքիպահեստում

Անվանում

խմբագրել

11-րդ դարի միջինասիական գիտնական Մահմուդ Կաշգարիի բացատրությամբ՝ անվանումն առաջացել է Էրտիշմակ՝ «ով ավելի արագ կանցնի» արտահայտությունից։

Ոմանք անվանման ծագումը կապում են մոնղոլական լեզուներում եղած Էրտիս «գետ» բառի հետ։ Կա նաև ենթադրություն, որ անվանումն ունի թաթարական ծագում․ բառացի նշանակում է «հողը փորող»[1]։

Աշխարհագրություն

խմբագրել

Իրտիշ գետը սկիզբ է առնում Մոնղոլական Ալթայի հարավարևմտյան լանջերի սառցադաշտերից և թափվում է Օբ։ Գետը պատկանում է Հյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոսի ավազանին։ Գետի ափին են գտնվում Կյոկտոկի (Ֆույուն), Բուրչուն (Չինաստան), Սերեբրյանսկ, Ուստ-Կամենոգորսկ, Սեմիպալատինսկ, Կուրչատով, Ակսու, Պավլոդար (Ղազախստան), Օմսկ, Տարա, Տոբոլսկ, Խանտի-Մանսիյսկ (Ռուսաստան)։

Ջրագրություն

խմբագրել

Իրտիշ գետի երկարությունը կազմում է 4248 կմ, ավազանի մակերեսը՝ 1643000 կմ2 է։ Գետի ջրի ծախսը միջինում կազմում է 3000 մ3։

Վտակներ

խմբագրել

Իրտիշ գետի վտակներն են Կալջիր, Կուրչում, Նարիմ, Բուխտարմա, Ուլբա, Ուբա, Կիզիլսու, Չար, Տոբոլ, Կամիշլովկա, Օմ, Տարա, Ույ, Շիշ, Իշիմ, Օշա, Չագան, Կոնդա, Ուսոլկա, Վագայ գետերը։

Տես նաև

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987). Աշխարհագրական անունների բառարան. Երևան: «Լույս».
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իրտիշ (գետ)» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 464