Իրտիշ (գետ)

Իրտիշ (ռուս.՝ Иртыш), գետ Ռուսաստանում։ Սկիզբ է առնում Մոնղոլիայի և Չինաստանի լեռներից, մասամբ հոսում Ղազախստանի տարածքով։

Իրտիշ (գետ)
Տեսարան Իրտիշ գետի վրա, Օմսկ
Բնութագիր
Երկարություն	4248
Ավազանի մակերես	1 643 000 կմ²
Ավազան	Հյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոս Օբ
Ջրի ծախս	3000 (գետաբերանին)
Ջրահոսք
Ակունք	Մոնղոլական Ալթայի հարավարևմտյան լանջերի սառցադաշտեր
Ակունքի տեղակայում	Մոնղոլիայի և Չինաստանի սահման
Կոորդինատներ	47°52′29″ հս․ լ. 89°58′23″ ավ. ե.
Գետաբերան	Օբ
Գետաբերանի տեղակայում	Խանտի-Մանսիյսկ
Կոորդինատներ	61°04′50″ հս․ լ. 68°49′50″ ավ. ե.
Գետի թեքություն	0,03 մ/կմ
Տեղակայում
Հոսող հոսքեր	Իշիմ, Vagay?, Տոբոլ, Կոնդա, Օշա, Ulba River?, Ուբա, Բուխտարմա, Tara?, Ույ, Օմ, Turtas?, Դեմյանկա, Shish?, Tuy?, Նարիմ, Qalzhyr?, Kurchum River?, Burqin He?, Kaba River?, Q756004?, Q756086?, Imsysa?, Inzhura?, Takmys?, Sogom?, Q756422?, Q756475?, Q756495?, Syrtsa?, Churbash?, Q756582?, Kaysy?, Q756666?, Q756736?, Sargis?, Tentis?, Bolshaya Supra?, Bicha?, Q756885?, Q756937?, Q757092?, Q757103?, Byzovka?, Aremzyanka?, Ananyevka?, Q757268?, Q757283?, Stepanovka?, Yarka?, Ibeyka?, Zamarayka?, Sargatka?, Q757486?, Bolshaya Taychinka?, Chagan?, Noska?, Q4055098?, Avlukha?, Angaiska?, Arkarka?, Artynka?, Q4091821?, Bolshoy Kilik?, Imis?, Q4211955?, Kip?, Q4222624?, Kunduk?, Q4299699?, Nekhlyudikha?, Nyukhalovka?, Q4331913?, Q4365397?, Q4368454?, Staraya Syrtsa?, Tayma?, Q4450600?, Tozepka?, Tugochayka?, Tugutka?, Ubaergan?, Urash?, Usolka?, Q4506681?, Chandysheva?, Shar River?, Q4518284?, Zayka?, Q4742170?, Kamyshlovka?, Ava?, Ava?, Bolshaya?, Tevriz?, Tevriz?, Usa? և Startisa?
Ջրի մարմիններ	Զայսան
Երկիր	Մոնղոլիա Չինաստան
Երկրամաս	Խանտի-Մանսիական Ինքնավար Շրջան
Ջրահավաք	Irtysh basin?
Գետը Վիքիպահեստում

Անվանում

11-րդ դարի միջինասիական գիտնական Մահմուդ Կաշգարիի բացատրությամբ՝ անվանումն առաջացել է Էրտիշմակ՝ «ով ավելի արագ կանցնի» արտահայտությունից։

Ոմանք անվանման ծագումը կապում են մոնղոլական լեզուներում եղած Էրտիս «գետ» բառի հետ։ Կա նաև ենթադրություն, որ անվանումն ունի թաթարական ծագում․ բառացի նշանակում է «հողը փորող»։

Աշխարհագրություն

Իրտիշ գետը սկիզբ է առնում Մոնղոլական Ալթայի հարավարևմտյան լանջերի սառցադաշտերից և թափվում է Օբ։ Գետը պատկանում է Հյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոսի ավազանին։ Գետի ափին են գտնվում Կյոկտոկի (Ֆույուն), Բուրչուն (Չինաստան), Սերեբրյանսկ, Ուստ-Կամենոգորսկ, Սեմիպալատինսկ, Կուրչատով, Ակսու, Պավլոդար (Ղազախստան), Օմսկ, Տարա, Տոբոլսկ, Խանտի-Մանսիյսկ (Ռուսաստան)։

Ջրագրություն

Իրտիշ գետի երկարությունը կազմում է 4248 կմ, ավազանի մակերեսը՝ 1643000 կմ² է։ Գետի ջրի ծախսը միջինում կազմում է 3000 մ³։

Վտակներ

Իրտիշ գետի վտակներն են Կալջիր, Կուրչում, Նարիմ, Բուխտարմա, Ուլբա, Ուբա, Կիզիլսու, Չար, Տոբոլ, Կամիշլովկա, Օմ, Տարա, Ույ, Շիշ, Իշիմ, Օշա, Չագան, Կոնդա, Ուսոլկա, Վագայ գետերը։

Տես նաև

• Ակունք և Գետաբերան

Ծանոթագրություններ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 464)։