Իսմայիլ Քեմալի

Իսմայիլ Քեմալի Բեյ Վլյորա կամ Իսմայիլ Քեմալի (թուրքերեն՝ İsmail Kemal Bey, ալբ․՝ Ismail Qemali, հունվարի 16, 1844(1844-01-16), Վլորա, Vlorë municipality - հունվարի 24, 1919(1919-01-24), Պերուջա, Իտալիա), ալբանական ազգային շարժման առաջնորդ, Ալբանիայի առաջին ղեկավար և հիմնադիր։ Ազգային ժողովի նախագահ (28-29 նոյեմբերի 1912), ժամանակավոր կառավարության նախագահ (29 նոյեմբերի 1912-1922 հունվարի 1914), արտաքին գործերի նախարար։ Ազգային հերոս։

Իսմայիլ Քեմալի
Կրթություն՝	Զոսիմայա դպրոց
Մասնագիտություն՝	քաղաքական գործիչ և դիվանագետ
Ծննդյան օր	հունվարի 16, 1844(1844-01-16)
Ծննդավայր	Վլորա, Vlorë municipality
Վախճանի օր	հունվարի 24, 1919(1919-01-24) (75 տարեկան)
Վախճանի վայր	Պերուջա, Իտալիա
Քաղաքացիություն	Օսմանյան կայսրություն և  Ալբանիա
Զավակներ	Et'hem Bey Vlora?
Ինքնագիր
Պարգևներ

Կենսագրություն

Իսմայիլ Քեմալին ծնվել է Ավլոնում (Ժամանակակից Վլյորա)՝ հարուստ ֆեոդալական ընտանիքում։ Հարազատ քաղաքում նա ստացել է միայն նախնական կրթություն, իսկ դրանից հետո ավարտել է Յամինա քաղաքի վարժարանը։ 1859 թ. մեկնել է Կոստանդնուպոլիս, որտեղ սկսել է Օսմանյան պետական ծառայողի կարիերան, մասնակցել է Միդհաթ փաշայի լիբերալ բարեփոխումների անցկացմանը, զբաղեցրել Բալկաններում մի քանի քաղաքների նահանգապետի պաշտոնները։ Այս տարիների ընթացքում նա զգալի ջանքեր է գործադրել ալբանական այբուբենի ստանդարտացման և ալբանական մշակութային ասոցիացիայի հիմնադրման համար։

1877 թվականին Իսմայիլը, թվում էր, սկսեց առաջ շարժվել դեպի Օսմանյան քաղաքական կյանքի առաջատար դիրքեր, սակայն, երբ սուլթան Աբդուլ Համիդ 2-րդը հեռացրեց Միդհաթին վարչապետի պաշտոնից, Քեմալը աքսորվեց արևմտյան Անատոլիա, մինչ սուլթանը վերադարձրեց նրան և նշանակեց Բեյրութի նահանգապետ։ Սակայն Իսմայիլ Քեմալիի լիբերալ համոզմունքները կրկին վեճի թեմա են դառնում սուլթանի հետ, և 1900 թվականի մայիսին նա, գտնվելով Բրիտանական դեսպանի զբոսանավում, քաղաքական ապաստան է խնդրում։ Քեմալին դուրս են բերում Թուրքիայից, և հաջորդ ութ տարիները նա ապրում է արտագաղթի մեջ՝ միաժամանակ աշխատելով Օսմանյան կայսրության սահմանադրական բարեփոխումների և Ալբանիայում ազգային շարժման զարգացման վրա։

1908 թվականին երիտթուրքերի ապստամբությունից հետո նա պատգամավոր է դառնում վերականգնված Օսմանյան խորհրդարանում։ 1909 թվականին Քեմալին դառնում է Օսմանյան Ազգային ժողովի նախագահ, սակայն շուտով ստիպված է լինում ընդմիշտ լքել Ստամբուլը։ Դրանից հետո նա իր գործունեությունը կենտրոնացնումէ բացառապես Ալբանիայի անկախության հարցի վրա։

Քեմալին գլխավոր դերում էր 1912 թվականի նոյեմբերի 28-ին Ալբանիայի Անկախության հռչակագրի ընդունման և անկախ Ալբանիայի կառավարության ձևավորման գործում։ Այսպիսով, ավարտվել է ավելի քան 500-ամյա տիրապետությունը Օսմանյան կայսրության Ալբանիայում. Լուիդ Գուրակուչիի հետ նա Վլորայում գտնվող տան պատշգամբում կախում է Ալբանիայի դրոշը, որտեղ և ստորագրվում է հռչակագիրը։ Իսմայիլ Քեմալը Ալբանիայի կառավարությունը գլխավորում է 1912 թվականից մինչև 1914 թվականը։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Քեմալը ապրում էր Փարիզում, որտեղ երբեմն գրում էր հոդվածներ Daily Mail–ում, նաև համագործակցում է շատ այլ հրատարակչությունների հետ, որպեսզի հրապարակի իր հուշերը։ 1918 թվականին Քեմալը Իտալիա էր մեկնում Ալբանիայում իր շարժմանն աջակցելու համար, սակայն Իտալիայի կառավարությունն արգելում է նրան լքել երկիրը, և նա դառնում է Պերուջայի հյուրանոցի հյուրը։ Այնտեղ նա մահացել է սրտի կաթվածից 1919 թվականի հունվարի 24-ին։

Հետաքրքիր

• Իսմայիլ Քեմալի անունն է կրում Վլորա քաղաքի համալսարանը։
• Քեմալի պատկերը տեղադրված է 1992 թվականի 200 լեկ արժողությամբ թղթադրամի վրա։

Գրականություն

• Ismail Kemal Bey. The memoirs of Ismail Kemal Bey. — London: Constable and company, 1920.
• A. M. Sommerville. Twenty years in Paris with a pen. — A. Rivers ltd., 1927.
• Koli Xoxi. Ismail Qemali: jeta dhe vepra. — Shtëpia Botuese «8 Nentori», 1983.
• Искендеров П. А. Исмаил Кемали // Вопросы истории — 2011. — № 8. — C. 41-63.

Արտաքին հղումներ

• Кемаль-бей Исмаил // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
• «400 дней правительства Исмаила Кемали» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 11-ին.