Վիքիպեդիա

Իսլամաֆաշիզմ

Իսլամաֆաշիզմ (անգլ.՝ Islamofascism), գաղափարական կլիշե, տերմին, որը ծառայում է ժամանակակից իսլամական ծայրահեղականության և ֆաշիզմի կամ 20-րդ դարի առաջին կեսի ազգային սոցիալիզմի միջև գաղափարական զուգահեռներ անցկացնելու համար[1]։

Պաստառ Տեխասում, 2006

Տերմինը օգտագործվել է ֆրանսիացի պատմաբան Մաքսիմ Ռոդինսոնի կողմից (1915-2004) 1979 թվականից հետո Իրանում հեղափոխական Իսլամական բռնատիրությունը նշելու համար[2][3]։ Որոշ աղբյուրներ պնդում են, որ տերմինի հեղինակը իտալացի գրող Օրիանա Ֆալլաչին է[4]։

Որոշում խմբագրել

Արևմուտքի մի շարք արժեքների կտրականապես մերժումը և իսլամիստների հակվածությունը պայքարի արմատական մեթոդներին, այն բանի դեմ, որ Ուսամա բեն Լադենը և մյուս իսլամիստներն այսօր անվանում են «անհավատների ներխուժում» և «մուսուլմանական հողերի օկուպացիա», հիմք են տվել մի շարք գիտնականների, հրապարակախոսների և քաղաքական գործիչների շրջանառության մեջ դնել «իսլամաֆաշիզմ» եզրույթը[5][6][7]։ Այդ տերմինն առաջին անգամ օգտագործել է իսլամի ֆրանսիացի պատմաբան, մարքսիստ Մաքսիմ Ռոդինսոնը, որը 1979 թվականի իրադարձություններից հետո նշանակել էր Իրանում հեղափոխական իսլամական բռնապետության ռեժիմ[2]։ Ռոդինսոնը Լը Մոնդում գրել է, որ այնպիսի շարժումները, ինչպիսիք են Խոմեյնիի հետևորդները և «մուսուլման եղբայրները», «հնացած ֆաշիզմի» ձևերից են[3]։

Հայտնի փիլիսոփա Ֆրենսիս Ֆուկույաման 2002 թվականին պնդում էր, որ այսօրվա «քաղաքակրթությունների հակամարտությունը» ոչ միայն պայքար է ահաբեկչության դեմ և իսլամի՝ որպես կրոնի, կամ քաղաքակրթության դեմ, այլ ավելի շուտ «պայքար իսլամաֆաշիզմի դեմ», այսինքն արմատական անհանդուրժող և հակասահմանադրական դոկտրինի դեմ, որը ժխտում է արևմտյան քաղաքակրթության արժեքները, այն վերջերս տարածվել է իսլամական աշխարհի շատ մասերում[8][9]։

Իսլամական հետազոտությունների և Կալիֆոռնիայի համալսարանի համեմատական կրոնագիտության դասախոս դոկտոր Մայլզ Ռութվենը արդարացված է համարել այդ տերմինի կիրառումը արմատական իսլամի նկատմամբ։ Նա առաջին անգամ այդ տերմինը կիրառել է դեռևս 1990 թվականի սեպտեմբերի 8-ին The Independent թերթում[3][10]։

Մասսայականացում խմբագրել

«Իսլամաֆաշիզմ» տերմինի տարածողները դրա կիրառումը հիմնավորում են հետեւյալ կերպ[11].

  Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո անցած տարիների ընթացքում «ֆաշիզմ» տերմինը կորցրել է իր էթնո-ռասայական երանգը և նշանակել ցանկացած տոտալիտար համակարգ, գաղափարախոսություն, որը հռչակում է մարդկանց որոշակի խմբի գերազանցությունը բոլոր մյուսների նկատմամբ, որոնք ժխտում են ժողովրդավարությունը, բազմակարծությունը, խոսքի ազատությունը և այլն։ Նման տոտալիտար մտածողության տիպիկ դրսեևորումներ ոմանք համարում են ատելություն արևմուտքի, հրեաների, ոչ ավանդական սեռական կողմնորոշման մարդկանց նկատմամբ, դավադրությունների տեսությունների հակում և պատրաստակամություն՝ հեշտությամբ արդարացնելու բռնությունն ու դաժանությունը հանուն քաղաքական նպատակների, որոնք արդարացնում են միջոցները։  

Որոշ տեղեկությունների համաձայն՝ ժամանակակից արմատական իսլամի տեսաբաններից եգիպտացի Սայիդ Կութուբը ճանաչել է ֆրանսիացի ֆաշիստ փիլիսոփա Ալեքսիս Կարելի ազդեցությունը[11]։

Սեպտեմբերի 11-ին Նյու Յորքում խոշորամասշտաբ ահաբեկչական գործողություններ իրականացնելուց հետո «իսլամաֆաշիզմ» տերմինը ԱՄՆ-ում տարածել է լրագրող Քրիստոֆեր Հիթչենզը, իսկ հետո ԱՄՆ նախագահ Ջորջ Բուշի կողմից օգտագործվել է պաշտոնական հայտարարության մեջ[12][13]։

  Ահաբեկչությանը դիմակայելը 21-րդ դարի առաջնային խնդիրն է։ Սա գաղափարախոսության սկիզբն է, իրական ու խոր գաղափարախոսության դեմ երկարատև պայքարի։ Սա իսլամաֆաշիզմ է։ Այն հանդես է գալիս տարբեր դեմքերով, սակայն նրա հետեևորդները կիրառում են միասնական մարտավարություն, որն ուղղված է մարդկանց և ունեցվածքի ոչնչացմանը, հանուն քաոսի պաշտպանության, հույս ունենալով, որ նրանց տեսլականը կդառնա գերիշխող Մերձավոր Արևելքում։  

Այդ ելույթում ԱՄՆ նախագահը հարձակումների պատճառ է համարել «նրանց ատելությունը մեր ազատության պատճառով է»։ Սակայն ԿՀՎ նախկին աշխատակից Մայքլ Շեյերի կարծիքով՝ քաղաքական գործիչները մեծ մոլորության մեջ են։ Մենք հարձակման ենք ենթարկվել, այն բանի համար, ինչ արել ենք իսլամական աշխարհում, այլ ոչ թե այն պատճառով, որ մենք հավատում ենք, թե ինչպես ենք մենք ապրում»[14]։

The Washington Times պահպանողական թերթը «Այս ֆաշիզմը» խմբագրական հոդվածում հավասարության նշան է դրել Հիտլերի, Մուսոլինիի, իմպերիալիստական Ճապոնիայի և ֆաշիստական այլ ռեժիմների առաջնորդների փիլիսոփայական հայացքների, Ալ-Կաիդայի, Հեզբոլլահի, Համասի և աշխարհում իսլամիզմի բազմաթիվ այլ տեսակների փիլիսոփայության միջև։

Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը Ուսամա բեն Լադենի գլխավորությամբ իսլամական ծայրահեղականների ծրագրերը անվանել է ֆաշիստական 2000 թվականի հուլիսի 6-ին «Paris Match»-ին տված հարցազրույցում։ «Ես նրանց անվանում եմ ֆաշիստական, քանի որ նրանք կոչ են անում ստեղծել հրեաների և խաչակիրների դեմ պայքարի միասնական ճակատ, ինչպես նրանք մեզ անվանում են», - ասել Է Պուտինը[15]։

2007 թվականի հոկտեմբերի 22-ից 26-ը ԱՄՆ առաջատար համալսարաններում տեղի է ունեցել «իսլամաֆաշիզմի դեմ շաբաթը» և ուղեկցվել է վավերագրական ֆիլմերի ցուցադրությամբ, ծայրահեղական իսլամի, իսլամական ահաբեկչական կազմակերպությունների մասին գրականության տարածմամբ[16]։

2006 թվականին ամերիկացի պահպանողական քաղաքական գործիչներ՝ Ռեյգանա Դոկտրինայի հեղինակներից մեկը՝ Ջեք Ուիլերը եւ ազգային պաշտպանության խորհրդի գործադիր տնօրեն Սթիվ Բոլդուինը, որոշում է ընդունվել ստեղծել " Հակաիսլամոֆաշիստական շարժում»։ Իսլամաֆաշիզմ տերմինը իսլամական արմատականների նկատմամբ օգտագործել են նաև Մեծ Բրիտանիայի նախկին վարչապետ Թոնի Բլեերը[11], ԱՄՆ-ի ազգային անվտանգության նախարար Մայքլ Չերտոֆը, ազդեցիկ ամերիկացի քաղաքական գործիչ, Ռիչարդ Նիքսոնի նախկին խորհրդական Չակ Քոլսոնը[17], ամերիկյան մի շարք ԶԼՄ-ների քաղաքական մեկնաբաններ[18]։

Հոլանդացի ուլտրաաջ[19] քաղաքական գործիչ Գերտ Վիլդերսը պնդել է, որ «գոյություն ունի մեկ իսլամ՝ տոտալիտար - ֆաշիստական» և Ղուրանը համեմատել է Ադոլֆ Հիտլերի «Իմ պայքարը» գրքի հետ[20]։

«Բազմաթիվ նման հատկություններ ունի իսլամիզմի դրսևորումները և նման տոտալիտար գաղափարախոսությունները, ինչպես նացիոնալ-սոցիալիզմն ու ստալինիզմը», ասել է ամերիկացի քաղաքագետ Մարկ Ալեքսանդերը[21]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ «a controversial term equating some modern Islamic movements with the European fascist movements of the early twentieth century». The New Oxford American Dictionary / Erin McKean. — 2. — Oxford University Press, May 2005. — 2096 p. — ISBN 0-19-517077-6
  2. ↑ 2,0 2,1 Roger Scruton [in անգլերեն] (2006 թ․ օգոստոսի 18). «'Исламофашизм'». The Wall Street Journal. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Laqueur W. (2006 թ․ հոկտեմբերի 25). «The Origins of Fascism: Islamic Fascism, Islamophobia, Antisemitism» (անգլերեն). Oxford University Press. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 27-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
  4. ↑ «Умерла Ореанна Фаллачи – журналист и писатель, автор термина «исламофашизм»». 2006 թ․ սեպտեմբերի 15. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունիսի 12-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
  5. ↑ Исламизм. Фотодокументы
  6. ↑ «Исламский радикализм и его сущность». nasledie.ru. 2001-10. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2010 թ․ փետրվարի 5-ին. {{cite web}}: Invalid |url-status=unknown-host (օգնություն)
  7. ↑ Ivan Eland [in անգլերեն] (2004 թ․ սեպտեմբերի 29). «Предвестник того, что нас ждет». The Washington Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 10-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
  8. ↑ Рашкофф Д. Медиавирус. Как поп-культура тайно воздействует на ваше сознание. — М.: Ультра. Культура, 2003. — С. 299—322. — 368 с. — ISBN 5-98042-012-6
  9. ↑ Дугин А. Г. Глава 4. Малый шайтан исламо-фашизма (рецензия на статью Ф. Фукуямы «Исламо-фашизм») // Геополитика постмодерна. — М.: Амфора, 2007. — 177 с.
  10. ↑ Ruthven M A Fury for God: The Islamist Attack on America. — London: Granta Books, 2002. — 355 p. — ISBN 1-86207-540-9
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Феофанофф Г. (2006 թ․ օգոստոսի 28). «Исламофашизм: оскорбление или комплимент?». «Время новостей». Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
  12. ↑ Николя Лебур. (2015 թ․ փետրվարի 18). ««Исламофашизм»: новое заблуждение французских левых». Slate.fr. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
  13. ↑ «Президент Буш о Ливане». Голос Америки. 2006 թ․ դեկտեմբերի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
  14. ↑ Пролетая над гнездом «Аль-Каиды»(չաշխատող հղում)
  15. ↑ «Интервью французскому еженедельнику «Пари-матч»». archive.kremlin.ru. 2000 թ․ հուլիսի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 5-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
  16. ↑ «Мусульмане обеспокоены проведением в США «недели против исламофашизма»». NEWSru.com. 2007 թ․ հոկտեմբերի 23. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
  17. ↑ Чак Колсон (2007 թ․ հունիսի 13). ««Сто миллионов мусульман во всем мире находятся под влиянием исламо-фашизма»». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ նոյեմբերի 30-ին. {{cite web}}: Invalid |url-status=deadlink (օգնություն)
  18. ↑ «National Review Online: Для такой характеристики радикального ислама, как «исламский фашизм», есть все основания». 2006 թ․ հոկտեմբերի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ նոյեմբերի 8-ին. {{cite web}}: Invalid |url-status=deadlink (օգնություն)
  19. ↑ Герт Вилдерс (2011 թ․ հունիսի 23). ««К счастью, ислам позволено критиковать»». Euronews. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 17-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
  20. ↑ «Голландский лидер признал Израиль форпостом Запада перед лицом джихада». 2010 թ․ ապրիլի 13. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
  21. ↑ «Geert Wilders' Speech In Berlin On 2 October 2010» (անգլերեն). 2010 թ․ հոկտեմբերի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.

Գրականություն խմբագրել

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Իսլամաֆաշիզմ&oldid=9511584» էջից