Իմրուլկայս
Իմրուլկայս, նաև Իմրու ալ-Կայս (526 - 561-ից 565-ի միջև) (ամբողջական անուն՝ արաբ․՝ امرؤ القيس بن حُجر الكندي, Իմրու ալ-Կայս իբն Հուջր ալ-Քինդի), Նախաիսլամական Արաբիայի 10 հայտնի բանաստեղծներից։
Իմրուլկայս امرؤ القيس | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մոտ 501 |
| Ծննդավայր | Բատն Ակել, Նաջդ (այժմ՝ Սաուդյան Արաբիա) |
| Վախճանվել է | մոտ 544 |
| Վախճանի վայր | Անկարա, Galatia, Հին Հռոմ |
| Մասնագիտություն | բանաստեղծ և քաղաքական գործիչ |
| Լեզու | արաբերեն |
| Ազգություն | արաբ |
| Ժանրեր | կասիդա բանաստեղծություն |
| Ուշագրավ աշխատանքներ | The Poem of Amriolkais? |
 Imru' al-Qais Վիքիպահեստում | |
Իմրուլկայսը Քինդա ցեղից էր։ Նա ծնվել է Արաբական թերակղզու Նաջդ շրջանի Բատն Ակել ավանում։ Պատմությունից հայտնի է, որ 525 թվականին Եթովպիային կից Աքսումի պետության թագավորը նվաճում է Եմենը։ Մի քանի հարավարաբակն ցեղեր, այդ թվում Քինդաները տեղափոխվում են Հյուսիսային Արաբիա և այնտեղ հիմնել պետական կազմավորում։ Այդ ցեղը սերտ կապերի մեջ էր հյուսիսարաբական իշխանական տների՝ Լախմիների ու Ղասանիների հետ սերտ կապերի մեջ էր։
Իմրուլկայսը մանկությունն ու պատանեկությունը անցել են լիության և ճոխության մեջ։ Երիտասարդ տարիներին սեր ցուցաբերելով պոեզիայի նկատմամբ, իր ստեղծագործություններում պատմում էր իր զվարճանքների և սիրային արկածների մասին։ Հայրը նրան ստիպում է հրաժարվել այդպիսի կյանքից և դուրս է անում տնից։ Սկսվում են նրա թափառումների շրջանը։ Հավաքելով համախոհներ՝ նրանք անցնում են տափաստաններով, օազիսներով, գրում երգեր, խմում գինի և շվայտ կյանք վարում։ Այդ ընթացքում բանու ասադ ցեղը հարձակվում է Քինդաների պետության վրա։ Ճակատամարտում Իմրուլկայսի հայրը սպանվում է։ Իմանալով այդ մասին՝ նա երդվում է վրեժ լուծել ասադցիներից և վերադարձնել հոր իշխանությունը։ Նա հրաժարվում է միս ուտելուց, գինի խմելուց, ծխելուց և մազերը կտրելուց մինչև չառնի հոր վրեժը։ Իր համախոհների հետ պատերազմ է սկսում ասադցիների դեմ, սակայն հաջողության չի հասնում։ Իմրուլկայսը օգնության խնդրանքով գնում է Բյուզանդիա՝ Հուստինիանոս Ա կայսրից (527-565) օգնություն ստանալու համար, սակայն էական բան չսացավ, իսկ հետդարձի ճանապարհին մահացավ։ Բանն այն է, որ կայսրը զայրացավ իր աղջկան գայթակղելու համար, դրա համար նրան սպանել տվեց։
Իմրուլկայսը համարվում է կասիդայի ստեղծողը։ Մուալլաքաներում Իմրուլկայսը հիմնականում օգտագործել է բոլոր ժանրերն ու ձևերը՝ ողբ (արաբ․՝ رِثَاءٌ՝ ռիսա), սիրած էակի մասին հիշողություններ, նկարագրություններ (արաբ․՝ وصف՝ ուասֆ) և փառաբանում (արաբ․՝ فَخْرٌ՝ ֆախր)։ Նա իր մաուալաքան գրել է ի հիշատակ մի դեպքի, որը կոչվում է «Դառաթ Ջուլջուլի օր» (արաբ․՝ دارة جلجل)։ Իմրուլկայսը սիրահարված էր Ունայզա անունով մի բեդվին աղջկա։ Մի անգամ, երբ Ունայզան այլ կանաց հետ գնացել էր լողալու Դառատ Ջուլջուլում, Իմրուլկայսը հավաքում է նրանց շորերը և հրաժարվում տալ մինչև նրանք դուրս չգան ջրից։ Նրանք ստիպված ջրի մեջ մնում են մինչև մայրամուտ, հետո դուրս գալիս և մեղադրում Իմրուլկայսին։ Իր մեղքը քավելու համար նա մորթում է իր ուղտին և հյուրասիրում աղջիկներին։ Վերջիններս վերցնում են նրա ուղտի բեռը և միայն հպարտ Ունայզան չի վերցնում։ Իմրուլկայսը բարձրանում է նրա ուղտի վրա և համբուրում նրան։ Միակ պատասխանը լինում է. «Դու վիրավորեցիր իմ ուղտին»։
Իմրուլկայսի մուալլաքան կազմված է մի քանի ինքնուրույն մասերից։ Առաջին մասում նա տրվումէ հիշողություններին, հետո պատմում է սիրային արկածների, Ունայզաի հետ հանդիպման մասին, երրորդ մասում ներկայացնում է անապատի կյանքը։ Նրա հիմնական թեմաները բնությունն ու սերն են։ Սիրային բանաստեղծություններում մանրամասն նկարագրում է իր սիրեցյալի հետ հանդիպումները, նկարագրում նրա արտաքինը։ Լայնորեն օգտագործվում էր անձնավորումը։ Նկարագրելով արաբական ֆաունան, նա մշտապես տալիս է կենդանիներին մարդկային զգացմունքներ, մտքեր, խոսք, զրուցում է նրանց հետ։
Աղբյուրներ խմբագրել
- Фильштинский И.М. - История арабской литературы
- Абуль-Фарадж аль-Исфахани, Китаб аль-Агани, 2000, т. 9
- Ибн Кутейба, Китаб аш-шиʼр уа ш-шуʼараʼ, 1965
Արտաքին հղումներ խմբագրել
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իմրուլկայս» հոդվածին։ |