Ժոդինո
Ժոդինո (բելառուս․՝ Жодзіна), մարզային պատկանելությունը՝ Մինսկի մարզին՝ Բելոռուսիայի Հանրապետությանը։ Ժոդինոն քաղաք է 1963 թվականից, նախկինում կոչվել է Ժոդին[1].:
| Ժոդինո | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | city of oblast subordinance? |
| Երկիր |  Բելառուս |
| Վարչատարածք | Մինսկի մարզ |
| ԲԾՄ | 250 ± 1 մետր |
| Մակերես | 19 կմ² |
| Ձևավորում | 1643 |
 | |
 | |
Բնակչությունը 64 559 մարդ (2018 թվական)[2]։ Քաղաքը տեղակայված է Մինսկից 54 կմ հյուսիս-արևելք ուղղությամբ՝ Մոսկվա-Բրեստ երկաթգծի ուղղությամբ և հավասարաչափ հեռավորություն ունի (մոտ 650 կմ) Մոսկվայից, Կիևից և Վարշավայից։
Քաղաքի տարածքի մակերեսը 23,21 կմ² է[3]։ Ժոդինոն տեղավորված է Պլիսա և Ժոդինկա գետերի վրա։
Պատմություն խմբագրել
Մեստեչկոն հիմնադրվել է Պլիսի՝ Բերեզինի վտակի ափին 1643 թվականին Բոգուսլավ Ռադզիվիլի կողմից, սկզբում ստացել է Բոգուսլավ անունը[4]։
1688 թվականին այն հիշատակվում է որպես Սլոբոդա գյուղ։ Անունը կարելի է մեկնաբանել որպես «բնակավայր ժոդա կամ ժոդին գետի ափին», որը գոյություն ուներ ավելի վաղ։ Գետի անվանումը ծագում է ֆինո-ուգրական աշխարհագրական տերմիններից («zhued», «zhuod», «անտառում ցածրադիր տեղ»)[5]։
1963 թվականի մարտի 7-ից տարածաշրջանային ենթակայության քաղաք է[6]։
Քաղաքի զինանշան խմբագրել
Ժոդինոյի զինանշանն ընդունվել է 1998 թվականի սեպտեմբերի 22-ին։ Հանրապետության զինանշանի մատրիցան՝ 1998 թվականի հոկտեմբերի 14-ին № 28:
Վարժսկիի գեղեցիկ դաշտում կանգնած է արծաթե կանացի կերպար` Տուբայի զինանշանով։ Զինանշանը «Խողովակներ» է, արծաթե վահան՝ Աստվածածնի ձեռքում՝ երեք սև խողովակներով, որոնք ճառագայթում էին կենտրոնից դեպի վահանի եզրերը լեհական ազնիվ զինանշանով «Շեփորներ» (բևեռ, Տրեբի, արտասանվում է «Թրոմբի»)՝ պատկանելով շատ մագնատների ընտանիքների՝ Ռեչ Պոսպոլիտայի, Ռադձիվիլիների։ Աստվածածնը շատ տարածված է կաթոլիկական պաշտամունքում։ Կույսի պատկերը հանդիպում է նաև Բելառուսի այլ զինանշանների վրա՝ այդ թվում նաև Մինսկում։
Բնակչություն խմբագրել
| 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2006 | 2018 |
|---|---|---|---|---|---|
| 6600 | 22 100 | 33 926 | 53 744 | 60 883 | 64 559 |
Ազգային կազմ խմբագրել
|
Ազգային կազմը ըստ 2009 թվականի մարդահամարի[7] | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ընդամենը (2009) | Բելոռուսներ | Ռուսներ | Ուկրաինացիներ | Լեհեր | Ադրբեջանցիներ | ||||||
| 61 724 | 54 149 | 87,73 % | 4968 | 8,05 % | 741 | 1,2 % | 217 | 0,35 % | 85 | 0,14 % | |
| Գնչուներ | Թաթարներ | Հայեր | հրեաներ | Լիտվացիներ | հրեաներ | ||||||
| 55 | 0,09 % | 47 | 0,08 % | 46 | 0,07 % | 26 | 0,04 % | 16 | 0,03 % | ||
Ըստ 1979 թվականի մարդահամարի, 26 781 բելառուս (78,9%), 5,592 ռուս (16,5%), 789 ուկրաինացի (2,3%), 183 լեհ (0,5%), 106 հրեա (0, 3%), 507 այլ ազգությունների ներկայացուցիչ կա[8]։
Տարիքային խմբեր խմբագրել
Ժոդինոյում Մինսկի մարզի այլ քաղաքների համեմատ աշխատունակ տարիքի բնակչության մեծ չափ կա (2018-ին 59,4%)։ Ավելին՝ 59,5%, միայն Ֆանիպոլում[9]։
Ծնելիություն և մահացություն խմբագրել
Ժոդինոյում տարեկան ծնվում է 750-900 երեխա։ Ծնելիության մակարդակը (2017 թվականին 1000 բնակչի հաշվով 11,9) մի փոքր ավելի բարձր է, քան Մինսկի մարզի միջին ցուցանիշը[10]։ Մահացության մակարդակը զգալիորեն ցածր է Մինսկի մարզի միջին ցուցանիշից[11]։
Քաղաքում բնակչության տարեկան բնական աճը 200-400 մարդու[12]։
Ծնելիության ցուցանիշով քաղաքը Կոբրինի հետ բաժանում է 5-6-րդ տեղը 50 հազարից ավելի բնակչություն ունեցող 23 քաղաքների մեջ, մահացության ցուցանիշով` 20-21-րդը Մինսկի հետ, բնակչության բնական աճի / անկման առումով` 4-րդը[13]։
Ամուսնություն և ամուսնալուծություն խմբագրել
Ժոդինոյում տարեկան 470-700 ամուսնություն է կնքվում (2017-ին `508 ամուսնություն), 1000 մարդու հաշվով ամուսնությունների թիվը (2017-ին` 7,9) ավելի բարձր է, քան Մինսկի մարզի միջին ցուցանիշը։ Ամուսնալուծությունների մակարդակը (2017 թ. 3,9) նույնպես բարձր է Մինսկի մարզի միջին ցուցանիշից [14].
Բնակչության միգրացիա խմբագրել
2017 թվականին այլ շրջաններից Ժոդինո է եկել 47 մարդով ավելի, քան դուրս է գնացել քաղաքից [15]:
Տնտեսություն խմբագրել
Բելառուսի ավտոմոբիլային գործարանն արտադրում է հզոր BelAZ հանքարդյունաբերական ինքնաթափ բեռնատարներ 30-ից 450 տոննա տարողունակությամբ։ Ավտոմեքենաների գործարանում աշխատում է 9 հազար մարդ։
Ժոդինոյում կա տրիկոտաժի գործարան «Սվիտանակ», ծանր դրոշման դարբնոցային գործարան, «Էներգոկոնստրուկցիաներ» գործարան, Ժոդինոյի հացաբուլկեղեն, «ilmax» շինարարական խառնուրդների արտադրության գործարան, «RupTur» բիլիարդի սեղանների արտադրություն, սանտեխնիկա «Belux», ներքնակներ «Zhodinsky ներքնակներ»։
2009-ին արդյունաբերական ձեռնարկություններն արտադրել են 1,386 միլիարդ ռուբլու ապրանքներ։
Ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների վաճառքից ստացված հասույթը կազմել է 2017 թ [16]:
Կրթություն, գիտություն, մշակույթ խմբագրել
Քաղաքում կա 7 դպրոց, 2 մարզադահլիճ, 1 մասնագիտական լիցեյ, երաժշտական դպրոց, արվեստի դպրոց և Ժոդինոյի պոլիտեխնիկական քոլեջ։ Կա սառցադաշտ, մարզահամալիր, քաղաքային լողավազան։
ժոդինոյում գործում են Բելառուսի Գիտությունների ազգային ակադեմիայի երկու գիտական և գործնական կենտրոններ՝ անասնաբուծության ՍՊԿ և գյուղատնտեսության ՍՊԿ, որոնք ունեն ասպիրանտուրա։
Լրատվամիջոց խմբագրել
Քաղաքում լույս են տեսնում երեք թերթեր։ Դրանք են (հիմնադիր՝ Ժոդինսկի քաղաքի գործադիր կոմիտե), «Ժոդինսկիե վեստին», աշխատում է «Ոլորտ» քաղաքային հեռուստաալիքը։
Սպորտ խմբագրել
Տեղական Տորպեդո-Բելա ֆուտբոլային ակումբը գտնվում է « Տորպեդո » մարզադաշտում և խաղում է Մեծ լիգաում։
Եղբայր քաղաքներ խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Минская область в цифрах. — Կաղապար:Мн.: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 49.
- ↑ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и посёлков городского типа
- ↑ Результаты переписи 2009 года Архивировано 23 мая 2012 года
- ↑ «Смалявіччына ў перыяд феадалізму». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
- ↑ Рогалеў А. Ф. Назвы Бацькаўшчыны (тапанімія Беларусі). — Гомель: Барк, 2008. — С. 67, 68. — 400 экз. — ISBN 978-985-6763-40-6
- ↑ Анискевич Г. (2010 թ․ սեպտեմբերի 25). «С чего начиналось Жодино? Краткий экскурс в историю» (ռուսերեն). Жодзiнскiя навiны. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 18-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 17-ին.
- ↑ 2009. Բելառուսի Հանրապետության ազգային կազմը. 3-րդ հատոր Արխիվացված 2019-02-18 Wayback Machine. — Կաղապար:Мн., 2011 — С. 106—127.
- ↑ Численность, пол, возраст, состояние в браке и размер семей, уровень образования, национальный состав, источники средств существования населения Минской области и районов. — : Статистическое управление Минской области, 1980. — С. 86.
- ↑ Минская область в цифрах. — : Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 49.
- ↑ Минская область в цифрах. — : Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С.
- ↑ Минская область в цифрах. — : Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 57
- ↑ Минская область в цифрах. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 58
- ↑ Демографический ежегодник Республики Беларусь. — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 157—174
- ↑ Минская область в цифрах. — : Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 74-77
- ↑ Минская область в цифрах. — : Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 88.
- ↑ Регионы Республики Беларусь. — Т. 1. — : Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 636—637.
- ↑ У Верхней Пышмы появился город-побратим в республике Беларусь