Էրզյան Մաստոր

Էրզյան Մաստոր; Эрзянь Мастор
Տեսակ	երկշաբաթաթերթ
Լեզու	էրզյաներեն և ռուսերեն
Գլխավոր խմբագիր	Տատյանա Լարինա
Հիմնադրվել է	սեպտեմբեր 1994
Հիմնադիր	Էրզյաներենի փրկության Մորդովիայի հանրապետական հանրային հիմնադրամ
Հրատարակիչ	Ալեքսանդր Շարոնով, Մարիզ Կեմալ, Եվգենի Չետվերգով, Տատյանա Լարինա
Երկիր	Մորդովիայի Հանրապետություն (Ռուսաստանի Դաշնություն)
Գրասենյակ	Սարանսկ
Տպաքանակ	200
Կայք	erzia.saransk.ru
	Erzyan Mastor (newspaper) Վիքիպահեստում

Էրզյան Մաստոր (էրզյաներեն՝ «Էրզյաների երկիր») անկախ հասարակական-քաղաքական թերթ է, որը լույս է տեսնում Մորդովիայի հանրապետության Սարանսկում։ Թերթի հրապարակումները տպագրվում են էրզյաներենով և ռուսերենով։

Պատմություն

Պարբերականը ստեղծվել է 1994 թվականի սեպտեմբերի 20-ին Անատոլի Ռյաբովի անվան էրզյաներենի փրկության Մորդովական հանրապետական հասարակական հիմնադրամի կողմից (ֆոնդի սկզբնական անվանումը)։ Առաջին խմբագիրը Ալեքսանդր Շարոնովն էր, ով հանդիսանում էր Նիկոլայ Օգարևի անունը կրող Մորդովիայի պետական համալսարանի դոցենտ այդ ժամանակ։ Երկու համարների հրապարակումից հետո թերթի խմբագիրն է դարձել բանաստեղծուհի, էրզյաներով հրատարակվող մեկ այլ՝ մանկական «Չիլիսեմա» ամսագրի պատասխանատու քարտուղար Մարիզ Կեմալը։ Նրա գլխավորությամբ լույս է տեսել թերթի մեկ համար։

1994 թվականի դեկտեմբերից մինչև 2016 թվականը «Էրզյան մաստոր» թերթի գլխավոր խմբագիրն էր գյուղատնտեսական գիտությունների թեկնածու, Մորդովյան պետական համալսարանի նախկին դոցենտ Եվգենի Չետվերգովը (Նույան Վիդյազ)։ 2016-19 թվականներին խմբագրությունը ղեկավարել է Օլգա Կուզովատկինան։ 2019 թվականից գլխավոր խմբագիրն է Էրզյաներենի փրկության հիմնադրամի նախագահ Տատյանա Լարինան։

Հրապարակումների առարկաներ

Թերթի հրապարակումների հիմնական թեմաներն են՝ էրզյաներենի և գրականության պահպանման, ուգրո-ֆիննական ժողովուրդների մշակույթի տարածման, ազգային քաղաքականության, պատմության և կրոնի խնդիրները։ Թերթի շատ ընթերցողներ ապրում են հեռու սփյուռքում՝ դրանով իսկ կտրվելով իրենց պատմական հայրենիքից, և հենց «Էրզյան մաստորն» է կիսվում Մորդովիայում տեղի ունեցող իրադարձությունների և էրզյանների կոմպակտ բնակության վայրերի մասին վերջին տեղեկություններով։ Բացի այդ, թերթի նյութերում արտացոլված են վերլուծական նյութեր Էրզյաներենի և մոկշաներենի վիճակի, այդ ժողովուրդների պահպանման ու ազգային նույնականացման մեթոդների վերաբերյալ։

Թղթակիցներ և համագործակցություն

Թերթի խմբագրական թիմը բաղկացած է սեփական թղթակիցներից, որոնք բնակվում են ամբողջ երկրում։ Առաջին համարից հայտնի դարձան Անոշոն Թումայը (Նիկոլայ Անոշկին) Նիժնի Նովգորոդի մարզի Լուկոյանովից, Մարիզ Կեմալը (Ռաիսա Կեմայկինա), Ռաիսա Շչանսկինան (Սարանսկ)՝ սահմանելով հրատարակության գաղափարական ուղղվածությունը։ Շուտով Էրզյան Մաստորը հրատարակեց «Նամակներ հեռավոր ընկերոջից»՝ բժիշկ-բանասեր, Կիևաբնակ, Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիայի թղթակից անդամ Օրեստ Տկաչենկոյի «Նամակներ հեռավոր ընկերոջից» շարքից։ Նրան հետևելով մեկ այլ կիևցի՝ Օժոմասոն Կիրդյան (Ռոստիսլավ Մարտինյուկ), գնահատեց հրապարակման կարևորությունը։ Մոսկվայից դիվանագետ, միջազգային լրագրող Ալեքսեյ Լեժիկովը սկսել է հրատարակել «Էրզյան Մաստոր»-ում։ Որոշ ժամանակ անց Մորդովիայում հայտնի լուսանկարիչ և բանաստեղծ Նիկոլայ Ռևիզովը սկսեց ակտիվորեն համագործակցել և Մորդովիայի պետական համալսարանի դոցենտ Իվան Եֆիմովը։ Թերթին տեղեկատվական մեծ օգնություն է ցուցաբերում Մուրմանսկի մարզից Էրզյան ծովագնաց, սիրողական բանաստեղծ Էրյուշ Վեժայը (Բորիս Էրյուշով)։ Թերթի էջերում պարբերաբար հոդվածներ է հրապարակում բանասիրական գիտությունների թեկնածու Մարիա Բիուշկինան (Մոսկվա)։ Ռուսաստանի գրողների միության անդամ Տիմոֆեյ Տիմինը կապ է պահպանում թերթի խմբագրության հետ։

Տպագրվել է «Կալագանոն Կերյազ» (Պետր Ռյաբով) թերթում, Կոնստանտին Պրոկաև, Ալեքսեյ Կուպրիյանով (Պենզա), Դրիգան Տոլայ (Անատոլի Օսիպով) Սամարայից, Միխայիլ Բեզաև և Տերուշան Սերգուն Նիժնի Նովգորոդից, Պյոտր Եկազակով, Գրիգորի Բատաևա Ս. Ալեքսանդր Տրիֆոնով (Մոսկվա).

Էրզյան Մաստորն ակտիվորեն համագործակցում է ֆինո-ուգրական հասարակական կազմակերպությունների (Մարի Էլ, Կոմի, Ուդմուրտիա, Խանտի-Մանսիյսկի ինքնավար շրջան, ինչպես նաև Էստոնիա, Ֆինլանդիա և Հունգարիա) ներկայացուցիչների հետ։

2017 թվականին թերթն անցել է Creative Commons Attribution 4.0 լիցենզիայի, որի մասին հաղորդագրություն է հայտնվել 2017 թվականի հուլիսի 31-ի թիվ 502 թերթի չորրորդ էջում^[2]։

Շրջանառության և տարածման շրջաններ

1999 թվականի հունվարից «Էրզյան մաստորը» լույս է տեսնում ամիսը երկու անգամ՝ չորս էջով՝ A3 ֆորմատով։ Տարիների ընթացքում բաժանորդների թիվը անընդհատ փոխվել է։ տպաքանակը հասել է 6000-ի^[3]։ Վերջին շրջանում տպաքանակը անընդհատ նվազում է` 2020 թվականին իջնելով 200 օրինակի^[1]։ Սա ուղղակիորեն կախված է ֆինանսական հնարավորություններից և ընթերցողին հանձնելու եղանակից։ Թերթը տարածվում է «ցանցային բաժանորդագրության» մեթոդով Ռուսաստանում, այն վայրերում, որտեղ Էրզիայի բնակչությունը խիտ բնակեցված է.

Թերթի ֆինանսավորում

«Էրզյան մասոր» թերթը լույս է տեսնում կամավոր հիմունքներով, ուստի ֆինանսական օգնության կարիք ունի։ Հրատարակությունը չի ֆինանսավորվում Մորդովիայի իշխանությունների կողմից՝ հանրապետության ազգային խնդիրների լուծման հարցում ընդդիմության քննադատության պատճառով։

Դատարանի միջոցով թերթի գործունեությունը դադարեցնելու փորձեր

2007 թվականի հուլիսի 23-ին Գերագույն դատարանը և Մորդովիայի Հանրապետության դատախազը դիմում են ներկայացրել «Էրզյան մաստոր» թերթի գործունեությունը դադարեցնելու վերաբերյալ։ Թերթի հրապարակումը դադարեցնելու հիմնական պատճառ է համարվել «նյութերի հրապարակումը, որոնցում, դատախազության կարծիքով, կան ծայրահեղականության փաստեր և նշաններ»։ Դատավարությունը տևեց ավելի քան 2 տարի, որի ընթացքում մի քանի անկախ փորձագետների կողմից անցկացվեցին մի քանի լեզվաբանական փորձաքննություններ՝ Մորդովիայի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր Հումանիտար ինստիտուտի պետական գիտահետազոտական ինստիտուտի, Նիժնի Նովգորոդի պետական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետի, ինչպես նաև Կազանի համալսարանի մասնագետները։ Ուգրո-ֆիննական ակտիվիստները և լրատվամիջոցները բաց նամակ են հղել նախագահ Վլադիմիր Պուտինին, ստորագրողների թիվը մոտ հազար մարդ էր^[4]։

2009 թվականի օգոստոսի 25-ին Ռուսաստանի Դաշնության Գերագույն դատարանը վերջ դրեց դրան։ Դատարանը, դատավոր Վ. Պ. Կնիշևի նախագահությամբ, քննելով Մորդովիայի Հանրապետության դատախազի դիմումը, չբավարարեց դիմումը և ուժի մեջ թողեց Մորդովիայի Հանրապետության Գերագույն դատարանի 2009 թվականի հունիսի 30-ի որոշումը, որ թերթը չի պարունակում ծայրահեղական բնույթի հրապարակումներ^[5]։

Տես նաև

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Эрзянь Мастор. - 2020 - 15 октября, С.4.
↑ «Газета «Эрзянь Мастор» перешла на свободную лицензию — Викиновости». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 10-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 28-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 53 (օգնություն)
↑ Пресса Мордовии: вековая летопись родного края / [сост.: Ю. А. Мишанин, А. Ф. Столяров]. — Саранск, 2006. —280 с. — К 100-летию периодической печати Мордовии.
↑ Открытое письмо Президенту РФ от финно-угорских журналистов
↑ Определение Верховного суда(չաշխատող հղում)

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էրզյան Մաստոր» հոդվածին։

[circ2020-1] 1,0 ^1,1 Эрзянь Мастор. - 2020 - 15 октября, С.4.

[2] «Газета «Эрзянь Мастор» перешла на свободную лицензию — Викиновости». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 10-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 28-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 53 (օգնություն)

[3] Пресса Мордовии: вековая летопись родного края / [сост.: Ю. А. Мишанин, А. Ф. Столяров]. — Саранск, 2006. —280 с. — К 100-летию периодической печати Мордовии.

[4] Открытое письмо Президенту РФ от финно-угорских журналистов

[5] Определение Верховного суда(չաշխատող հղում)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]