Վիքիպեդիա

Էմիլի Մերֆի

Էմիլի Մերֆի (ծնյալ Էմիլի Գովան Ֆերգյուսոն, մարտի 14, 1868(1868-03-14)[1], Innisfil, Simcoe County, Օնտարիո, Կանադա - հոկտեմբերի 27, 1933(1933-10-27)[2], Կանադա)[3], կանանց իրավունքների կանադացի ակտիվիստ, իրավաբան ու գրող։ 1916 թվականին դարձել է Կանադայում և Բրիտանական կայսրությունում առաջին կին դատավորը։ Հայտնի է կանադական ֆեմինիզմի հարցերում ունեցած ներդրումներով, հատկապես այն հարցում, թե արդյոք կանայք կանադական օրենքով «անձ» համարվում են, թե ոչ։

Էմիլի Մերֆի
անգլ.՝ Emily Murphy
Դիմանկար
Ծնվել էմարտի 14, 1868(1868-03-14)[1]
ԾննդավայրInnisfil, Simcoe County, Օնտարիո, Կանադա
Մահացել էհոկտեմբերի 27, 1933(1933-10-27)[2] (65 տարեկան)
Մահվան վայրԿանադա
Քաղաքացիություն Կանադա
ԿրթությունBishop Strachan School?
Մասնագիտությունդատավոր, իրավապաշտպան, գրող և կանանց իրավունքների պաշտպան
 Emily Murphy Վիքիպահեստում

Մերֆին կանադական «Հայտնի հնգյակի» անդամներից մեկն է[4], որոնց շարքում էին նաև կանանց իրավունքների ակտիվիստներ Հենրիետա Էդվարդսը, Նելլի ՄաքՔլանգը, Լուիզ ՄաքՔինին ու Այրին Փարլբին։ 1927 թվականին այս կանայք սկսել են «Անձերի գործ» կոչվող արշավը՝ պնդելով, որ կանայք կարող էին լինել «որակավորված անձինք», որոնք իրավասու լինեին ներկայացվել Սենատում, սակայն Կանադայի գերագույն դատարանի համոզմամբ կանայք անձինք չէին։ Դիմելով Գաղտնի խորհրդի դատական հանձնաժողովին՝ կանայք շահել են դատը[5]։

Նրա կյանքի վերջին շրջանի աշխատանքները ենթարկվել են քննադատության, մասնավորապես Ալբերտա նահանգում ընդունված «Սեռական ամլացման ակտին» ունեցած իր մասնակցության, ինչպես նաև իր հայտարարությունների համար, թե այլ երկրներից, մասնավորապես Չինաստանից, մի խումբ ներգաղթյալներ այլասերելու են սպիտակ ցեղին՝ ստիպելով կանադացիներին կախվածություն ձեռք բերել թմրադեղերից[6]։ Իր «Սև մոմը» գրքում Մերֆին գրել է. «Համարյա անհավանական է, որ սովորական չինացի մանր առևտրականն իր մտքում ունենա սպիտակ ցեղի կործանումը ենթադրող որևէ որոշակի գաղափար, նրա հիմնական շարժառիթը, հավանաբար, ագահության զգացումն է, բայց իր վերադասների ձեռքում նա կարող է դառնալ այդ նպատակով օգտագործվող ուժեղ գործիք»[7]։

Վաղ կյանք խմբագրել

Էմիլի Մերֆին ծնվել է Կանադայի Օնտարիո նահանգի Քոքսթաուն քաղաքում և Իսահակ ու Էմիլի Ֆերգյուսոնների երրորդ երեխան էր։ Նրա հայրը հաջողակ բիզնեսմեն էր ու սեփականատեր[8]։ Երեխա ժամանակ Էմիլին հաճախ էր միանում իր ավագ եղբայրներ Թոմասի ու Գովանի արկածներին. նրանց հայրը խրախուսում էր այդ վարքագիծը և հաճախ էր իր որդիներին ու դուստրերին պարտադրում հավասարապես կիսել պարտականությունները։

Մերֆին մեծացել է մայրական կողմի պապիկ Օգլ Ռոբերտ Գովանի և Գերագույն դատարանի դատավոր և սենատոր երկու մորեղբայրների ազդեցության ներքո։ Նրա եղբայրներից մեկը նույնպես դարձել է իրավաբան, իսկ մյուսը՝ Գերեգույն դատարանի անդամ։ Հորեղբայրներից մեկը՝ Թոմաս Ռոբերտս Ֆերգյուսոնը, պառլամենտի անդամ էր[9], ազգակցական կապ է ունեցել նաև իրավաբան, դատավոր և սենատոր Ջեյմս Ռոբերտ Գովանի հետ։

Մերֆիի ծնողներն օժանդակել են իրենց դստեր ակադեմիական կրթություն ստանալուն։ Նա հաճախել է Տորոնտոյի «Bishop Strachan» դպրոցը, որը բացառիկ անգլիական մասնավոր դպրոց էր աղջիկների համար, որտեղ սովորելու ընթացքում ընկերուհու միջոցով ծանոթացել է իրենից 11 տարով մեծ ապագա ամուսնու՝ Արթուր Մերֆիի հետ։

Նրանք ամուսնացել են 1887 թվականին և ունեցել չորս դուստր՝ Մադլեն, Էվելին, Դորիս և Քեյթլին։ Դորիսը մահացել է և նրա մահից հետո ընտանիքը որոշել է տեղափոխվել ու 1903 թվականին բնակություն են հաստատել Մանիտոբա նահանգի Սվոն Ռիվեր քաղաքում, որտեղից էլ 1907 թվականին տեղափոխվել են Ալբերտա նահանգի մայրաքաղաք Էդմոնտոն։

Կարիերա խմբագրել

Դուվերի ակտ խմբագրել

 
Էմիլի Մերֆիի արձանը կանադական Հայտնի հնգյակի հուշարձանախմբում. Պառլամենտ Հիլ, Օտտավա

Մինչ Արթուրն աշխատում էր որպես անգլիական քահանա, Էմիլին ուսումնասիրել է իր նոր շրջակայքն ու շատ լավ տեղեկացել գոյություն ունեցող աղքատության մասին։

40 տարեկանում, երբ իր զավակներն արդեն մեծացել ու սկսել էին առանձին ապրել, Էմիլին սկսել է ակտիվորեն կազմակերպել կանանց խմբակներ, որտեղ մեկուսացած տնային տնտեսուհիները կարող էին հավաքվել ու գաղափարներ քննարկել, ինչպես նաև խմբային ծրագրեր առաջ քաշել։ Բացի այս խմբակները, Էմիլին սկսել է պարզ ու անկեղծորեն խոսել այն անբարենպաստ ու աղքատիկ կենսապայմանների մասին, որոնցում ապրում էր իրենց հասարակությունը։

Կանանց ու երեխաների իրավունքների պաշտպանության հարցում նրա հետաքրքրությունն ակտիվորեն դրսևորվել է այն դեպքից հետո, երբ նա տեղեկացել է, թե ինչպես ալբերտացի կանանցից մեկի ամուսինը վաճառել էր ընտանեկան ագարակը, որից հետո լքել կնոջն ու երեխաներին՝ նրանց անտուն ու անփող թողնելով։ Այն ժամանակվա սեփականության մասին օրենքով կինն իրավունք չուներ իրավաբանական փոխհատուցում պահանջելու։

Այս դեպքն ստիպել է Էմիլիին արշավ նախաձեռնել ամուսնացած կանանց սեփականության իրավունքների հաստատման համար։ Գյուղացի շատ կանանց աջակցությամբ նա սկսել է ճնշումներ գործադրել Ալբերտա նահանգային կառավարության վրա, որպեսզի կանանց թույլատրվի պահպանել իրենց հողերի նկատմամբ իրավունքները։ 1916 թվականին Մերֆին հաջողությամբ համոզել է Ալբերտայի օրենսդիր մարմնին ընդունել Դուվերի ակտը, որը կանանց օժտում էր իրենց ամուսինների ունեցվածքի մեկ երրորդի նկատմամբ օրինական իրավունքով։ Մերֆիի հեղինակությունը որպես կանանց իրավունքների ակտիվիստի հաստատվել է այս առաջին քաղաքական հաղթանակով[փա՞ստ]:

Կին դատավորի նշանակում խմբագրել

 
Ուիլյամ Լայոն Մաքենզի Քինգը հինգ հայտնի կանանց նվիրված հուշատախտակը բացելիս. առջևում ձախից աջ՝ Հենրիետա Էդվարդսի հարսը՝ տիկին Մուիր Էդվարդս, դատավոր Էմիլի Մերֆիի դուստրը՝ տիկին Ջ. Քենվուդ, պատվելի Մաքենզի Քինգ, տիկին Նելլի ՄաքՔլանգ: Հետևում ձախից աջ՝ սենատորներ Իվա Քեմփբել Ֆոլիս և Քեյրին Ուիլսոն (Օտտավա)

Դուվերի ակտի համար մղված պայքարում գրանցած հաջողությունը, ինչպես նաև կանանց տեղական խորհրդում տարվող նրա աշխատանքն ու կանանց իրավունքների մասին աճող տեղեկացվածությունը Մերֆիին իրավունք են տվել պահանջել կանանց դատարանում կին դատավորի պաշտոնը։

1916 թվականին այլ կանանց հետ Մերֆին փորձում էր ներկա լինել մարմնավաճառությամ մեջ մեղադրվող կանանց դատին, որոնք ձերբակալվել էին կասկածելի հանգամանքներում։ Նրանց խնդրել են լքել դատարանի դահլիճը, պնդելով, որ «մանրամասները կանանց ականջների համար չեն»։ Սա Մերֆիի համար անընդունելի էր և նա առարկել է գավառական գլխավոր դատախազին. «Եթե ցուցմունքները հարմար չեն կանանց ներկայությամբ հնչեցնելու համար, ապա կառավարությունը պետք է հիմնի հատուկ դատարան, որը նախագահեն կանայք՝ այլ կանանց դատելու համար»։

Պահանջը բավարարվել է և Մերֆին դարձել է Բրիտանական կայսրությունում առաջին կին դատավորը[փա՞ստ]:

Սակայն դատավոր նշանակվելը դարձել է նրա ամենամեծ անհաջողության պատճառը։ 1916 թվականի հուլիսի 1-ի իր առաջին դատական գործում նա բանտարկյալին մեղավոր է ճանաչել։ Բանտարկյալի փաստաբանը կասկածի տակ է առել դատավճիռ կայացնելու նրա իրավունքը, քանի որ իրավաբանորեն կինը անձ չէր։ Գավառական գերագույն դատարանը մերժել է հայցը[10]։

Անձերի գործը խմբագրել

1917 թվականին Մերֆին գլխավորում էր Կանադայում կանանց «անձ» ճանաչելու պայքարը, որով նրանք կորակավորվեին սենատում աշխատելու համար։ Իրավաբան Էարդլի Ջեքսոնը վիճարկում էր դատավորի նրա պաշտոնը, քանի որ 1867 թվականի սահմանադրական ակտով կանայք «անձ» չէին համարվում։ Այս մտածելակերպը բխում էր բրիտանական ընդհանուր օրենքից, որի համաձայն «կանայք իրավունք ունեին ցավեր և պատժամիջոցներ կրել, բայց ոչ իրավունքներ և արտոնություններ ունենալ»[11]։

1919 թվականին նախագահել է Կանադայի կանանց ֆեդերացված հաստատությունների երդմնակալության համաժողովը, որը բանաձև է ընդունել սենատում կին սենատորի նշանակման մասին։ Կանադայի կանանց ազգային խորհուրդը և Մոնրեալի կանանց ակումբը պաշտպանել են բանաձևը՝ Մերֆիին ընտրելով որպես նախընտրելի թեկնածու[12]։ 1927 թվականի օգոստոսի 27-ին Մերֆին չորս այլ կանանց՝ Նելլի ՄաքՔլանգի, Լուիզ ՄաքՔինիի, Հենրիետա Էդվարդսի ու Այրին Փարլբիի հետ միջնորդագիր են ստորագրել՝ ուղղված Կանադայի գերագույն դատարանին, որի մերժումն ստանալուց հետո դիմել են Բրիտանիայում գտնվող Գաղտնի խորհրդի դատական հանձնաժողովին, որը 1929 թվականի հոկտեմբերի 18-ի որոշմամբ կանանց անձ է ճանաչել, հետևաբար նրանք իրավունք ունեին աշխատել սենատում։

Այս կանայք հայտնի են դարձել որպես «Հանրահայտ հնգյակ», և առաջնորդում էին սոցիալական ռեֆորմներն ու կանանց իրավունքները։ Նրանք վիճարկում էին սովորույթներն ու ստեղծում կարևոր նախադեպ Կանադայի պատմության մեջ։ Կանադայի սենատի պալատում այս կանանց նվիրված հուշատախտակ կա, որի վրա գրված է. «Այս հանրաճանաչ կին ռահվիրաները քայլեր ձեռնարկեցին, որպեսզի կանայք ճանաչվեն Կանադայի սենատում նշանակվելու իրավասու անձինք»։ Հանրահայտ հնգյակի մյուս անդամների հետ Մերֆին պատկերված է 2004 թվականի կանադական 50 դոլլարանոց թղթադրամի հակառակ երեսին։ 2009 թվականին սենատը քվեարկությամբ հաստատել է Մերֆիին ու հնգյակի մյուս անդամներին Կանադայի առաջին «պատվավոր սենատորներ» ճանաչելու հարցը[13]։

Տեսակետներ խմբագրել

Թմրամիջոցներ և ցեղ(ռասա) խմբագրել

Թեև Մերֆիի հայացքները ցեղային պատկանելիության վերաբերյալ ենթարկվել են փոփոխության իր կյանքի ընթացքում[14], «Սև մոմը» գրքում արտացոլվող տեսակետը համարվում է ավելի հետևողական, քանի որ այն «պատերազմ թմրանյութերի դեմ» մտածելակերպի ստեղծման գործում դեր է խաղացել՝ հանգեցնելով մի օրենսդրության, որը «կախվածությունը սահմանել է որպես իրավապահ մարմինների խնդիր»[15]։ Maclean's ամսագրում «Ջեյնի Քանուք» կեղծանվամբ տպագրված մի շարք հոդվածներ հիմք են հանդիսացել այս գրքի համար։ Օգտագործելով ծավալուն պատմություններ ու փորձագիտական կարծիք՝ «Սև մոմը» ներկայացնում է Կանադայում տիրող թմրանյութերի չարաշահման տագնապալի պատկերը՝ մանրամասնելով Մերֆիի ընկալումը ափիոնի, կոկաինի ու հոգեմետ դեղանյութերի, ինչպես նաև մարիխուանայի օգտագործման ու հետևանքների մասին[16]։ Մերֆիի հետաքրքրվածությունը թմրամիջոցներով առաջացել է դատարանում «չինացիների հետ անհամաչափորեն շփվելիս», քանի որ վերջիններս գերներկայացված էին քրեական արդարադատության համակարգում[17]։

«Սև մոմը» գրքում հեղինակի վերլուծության մեջ թմրանյութերի վաճառքին ու կախվածությանը միահյուսվում է ցեղային պատկանելիությունը։ Ոչ-սպիտակամորթների վերաբերյալ իր հայացքներում նա որոշակի երկիմաստություն է դնում[18]։ Գրքի մեկ հատվածում, օրինակ, նա մեղադրում է չինացիներին որպես քավության նոխազներ օգտագործող սպիտակամորթներին[19], իսկ այլ հատվածներում չինացիներին համարում «այցելուներ այս երկրում» և որ «խելամիտ կլիներ նրանց դուրս շպրտել», եթե հանկարծ պարզվի, որ այս այցելուն «իր գրպանում թունավոր շաքարաքլորներ է պահում ու դրանցով հյուրասիրում մեր երեխաներին»[20]։

Եվգենիկական շարժում խմբագրել

Քսաներորդ դարասկզբում գիտության ու տեխնիկայի առաջընթացը ներկա և ապագա սոցիալական խնդիրների պատասխաններ էր պարունակում։

Մերֆին այն կարծիքի էր, որ հարբեցողությունը, թմրամիջոցների չարաշահումը և հանցագործությունը առաջանում էին մտավոր թերությունների հետևանքով։ 1932 թվականին տպագրված «Գերբնակեցում և ծնելիության վերահսկում» հոդվածում նա նշում է. «գերբնակեցումն ամենալուրջ խնդիրն է, մեր խնդիրներից ոչ մեկը չի կարող պակասել, մինչև սա չշտկվի»։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո խաղաղասեր Մերֆին այն տեսակետին էր, թե պատերազմելու միակ պատճառը տվյալ երկրի աճող բնակչությանը տեղավորելու համար նոր տարածքներ գրավելն է։ Նրա փաստարկը հետևյալն էր՝ եթե իրականացվի բնակչության թվի վերահսկում, մարդկանց նոր տարածքներ անհրաժեշտ չեն լինի։ Եթե նոր տարածքներ անհրաժեշտ չլինեն, պատերազմները կդադարեն գոյություն ունենալ։

Այս սոցիալական խնդիրների նրա պատասխանը եվգենիկան էր։ Մերֆին կողմնակից էր ընտրովի բազմացմանը և տկարամիտների պարտադիր ամլացմանը։ Նրա կարծիքով մտավոր և սոցիալան թերություն ունեցողներից ծնվում էին «մարդկային թափոններ», այդ պատճառով դիմել է Ալբերտա նահանգի օրենսդիր ժողովին՝ պահանջելով ընդունել պարտադիր ամլացումը։ Իր խնդրագրում նա նշում էր, որ մտավոր տկարամտություն ունեցող երեխաները «սպառնալիք էին հասարակության համար և ծանր էին նստում պետության վրա, և որ գիտությունն ապացուցում է, որ մտավոր թերությունը փոխանցվող ժառանգական պայման է»։ Նա գրել է գյուղատնտեսության ու առողջապահության նախարար Ջորջ Հոուդլիին, որ երկու տկարամիտ կանայք արդեն մի քանի զավակ են ունեցել՝ դա անվանելով «հանցագործության համարժեք անտարբերություն, որով այդ կանանց թույլատրվում է շարունակել երեխաներ ունենալ»։

Պարտադիր ամլացման նրա պաշտպանության շնորհիվ հազարավոր ալբերտացի կանայք ու տղամարդիկ ամլացվել են առանց իրենց գիտության կամ համաձայնության «Սեռական ամլացման ակտի» շրջանակներում, նախքան 1972 թվականին դրա չեղարկումը։

Ժառանգություն խմբագրել

Մերֆիի ժառանգությունը վիճարկվում է, քանի որ ֆեմինիզմի հարցերում նրա կարևոր ներդրումները հակակշռվում են ռասայական ու արմատական տեսակետներին ու եվգենիկայի պաշտպանությանը։ Լինելով ներգաղթին ընդդիմադիր՝ նա մոլի կողմնակից էր տկարամիտների պարտադիր ամլացմանը[21][22]։

Հանրահայտ հնգյակի պատվին հիսուն դոլլարանոցի վրայի նրանց պատկերումը Մերֆիի ժառանգությունը վերագնահատելու առիթ է ծառայել։ Ենթադրվում է, որ թմրանյութերի մասին այսօրվա օրենքները հիմնված են Մերֆիի կողմից դրված ռասիստական հենքի վրա, և որ թմրանյութերի պատերազմը վնասել է ավելի մեծ թվով կանանց, քան «Անձերի գործով» շահածների թիվն է[23]։ Ընդհակառակը, Մերֆիի պաշտպանները նշում են, որ նա գրում էր այն ժամանակ, երբ սպիտակ ռասիզմն ընդունված էր ու դրանում արտասովոր ոչինչ չկար, և որ Մերֆիի հայացքները ավելի առաջադեմ էին, քան իր ժամանակակիցներից շատերինը[24]։

Ալբերտայի Էդմոնտոն քաղաքում գտնվող Էմիլի Մերֆիի տունը, որտեղ նա ապրել է 1919 թվականից մինչև 1933 թվականին իր մահը, գտնվում է պատմական մարդկանց և վայրերի կանադական գրանցամատյանում։ Այժմ այն գտնվում է Ալբերտայի համալսարանի տարածքում և իրականացնում է իրավաբանական ծառայություններ ուսանողների համար[25]։

1958 թվականին Էմիլի Մերֆին Կանադայի կառավարության կողմից ճանաչվել է որպես ազգային պատմական նշանակություն ունեցող անձ։ Սա հաստատող հուշատախտակ է տեղադրված Էդմոնտոնի Էմիլի Մերֆիի անվան զբոսայգում[26]։ 1997 թվականին «Անձերի գործը» ճանաչվել է որպես ազգային պատմական նշանակության իրադարձություն, որը հաստատող հուշատախտակ կա վերոնշյալ վայրում[27]։

Ծանոթագրություներ ու նշումներ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 SNAC — 2010.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Historica Canada
  3. ↑ «Emily Murphy | Historica Canada». www.historicacanada.ca (անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 2-ին.
  4. ↑ Kome, Penney (1985). Women of Influence: Canadian Women and Politics (1st ed.). Toronto, Ontario: Doubleday Canada. էջեր 31–32. ISBN 978-0-385-23140-4.
  5. ↑ «Emily Murphy». Heritage Minutes. Historica Canada. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 28-ին.
  6. ↑ Yedlin, Deborah (2009 թ․ մարտի 18). «To some, it's the Infamous Five». Globe and Mail. Toronto. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 18-ին.
  7. ↑ Bourrie, Mark (2012 թ․ սեպտեմբերի 30). «A pioneer in the war on pot». National Post. Toronto. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 18-ին.
  8. ↑ «Emily Ferguson Murphy». Celebrating Women's Achievements. Library and Archives Canada. 2000 թ․ հոկտեմբերի 2. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 19-ին.
  9. ↑ Charters, C. V., ed. (1967). A history of Peel County: to mark its centenary. Brampton ON: The County of Peel. էջ 150.
  10. ↑ Horowitz, Janice M. (1979). «Women in Law and the Justice System». In O'Neill, Lois Decker (ed.). The Women's Book of World Records and Achievements. Anchor Press. էջ 352. ISBN 0-385-12733-2.
  11. ↑ Kaye, Frances W. (2004). «Persons Case». In Wishart, David J. (ed.). Encyclopedia of the Great Plains. University of Nebraska Press. էջ 320. ISBN 0-80324-787-7. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 23-ին.
  12. ↑ Prentice, Alison; Bourne, Paula; Brandt, Gail Cuthbert; Light, Beth; Mitchinson, Wendy; Black, Naomi (1988). Canadian Women: A History. Toronto: Harcourt Brace Jovanovich. էջեր 282–83.
  13. ↑ «Alberta's Famous Five named honorary senators». The Globe and Mail. 2009 թ․ հոկտեմբերի 11. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 24-ին.
  14. ↑ Smith, Alisa Dawn (1997). Rethinking First-Wave Feminism Through the Ideas of Emily Murphy (MA thesis). University of Victoria. էջ 49. OCLC 858586557.
  15. ↑ Tooley, Jennifer (1999). Demon Drugs and Holy Wars: Canadian Drug Policy as Symbolic Action (MA thesis). University of New Brunswick. էջ 36.
  16. ↑ Murphy, Emily F. (1922). «Chapter XXIII. Marahuana - A New Menace». The Black Candle. Toronto, Ontario: Thomas Allen Publisher. էջ 331. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 24-ին.
  17. ↑ Smith, Alisa Dawn (1997). Rethinking First-Wave Feminism Through the Ideas of Emily Murphy (MA thesis). University of Victoria. էջ 53. OCLC 858586557.
  18. ↑ Smith, Alisa Dawn (1997). Rethinking First-Wave Feminism Through the Ideas of Emily Murphy (MA thesis). University of Victoria. էջ 56. OCLC 858586557.
  19. ↑ Murphy, Emily F. (1922). «Chapter XIII. Girls as Pedlars». The Black Candle. Toronto, Ontario: Thomas Allen Publisher. էջ 233. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 24-ին.
  20. ↑ Carstairs, Catherine (1999). «Deporting "Ah Sin" to Save the White Race: Moral Panic, Racialization, and the Extension of Canadian Drug Laws in the 1920s». Canadian Bulletin of Medical History. 16 (1): 71–72. ISSN 0823-2105. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 25-ին.
  21. ↑ Murphy, Emily (September 1932). «Sterilization of the Insane». Alberta Online Encyclopedia. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2007 թ․ ապրիլի 5-ին.
  22. ↑ Wong, Jan (1998 թ․ ապրիլի 17). «Speech presented as part of the Famous Five Foundation Mentorship series». Famous 5 Foundation. Արխիվացված է օրիգինալից 2005 թ․ մարտի 21-ին. Վերցված է 2007 թ․ ապրիլի 5-ին.
  23. ↑ Harper, Debra (November 2004). «Emily's Paradox». Cannabislink.ca. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 24-ին.
  24. ↑ Floren, Erik (2004 թ․ հոկտեմբերի 3). «Emily Murphy's Legacy». Edmonton Sun. Արխիվացված է օրիգինալից 2004 թ․ նոյեմբերի 22-ին. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 24-ին.
  25. ↑ «North Campus Map» (PDF). University of Alberta. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ դեկտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 24-ին.
  26. ↑ Կաղապար:DFHD
  27. ↑ Կաղապար:DFHD

Հետագա ընթերցանություն խմբագրել

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 
 Էմիլի Մերֆի
էջը Վիքիպահեստում


 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էմիլի Մերֆի» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Էմիլի_Մերֆի&oldid=9411194» էջից