Եվգենիկա

"Եվգենիկա" տերմինը առաջին անգամ օգտագործել է Ֆ. Գալթոնը 1883 թվականին

Եվգենիկա, ուսմունք մարդկային ցեղի (նրա ժառանգական հատկանիշների) լավացման մասին։ Եվգենիկի խնդիրն է ակտիվ ազդել մարդու էվոլյուցիայի վրա, կատարելագործել նրա բնույթը, նպաստել տաղանդի ժառանգմանը և հնարավորին չափ սահմանափակել ժառանգական հիվանդությունների փոխանցումը հետագա սերունդներին։ «Եվգենիկա» տերմինն առաջարկել է անգլիացի կենսաբան Ֆրենսիս Գալտընը (Francis Galton, 16 փետրվար 1822 – 17 հունվար 1911)։ Ռասիստները և հետադեմ գիտնականները եվգենիկա օգտագործել են «ոչ լիարժեք ցեղերի և ժողովուրդների» դեմ պայքարելու նպատակով։ Հետագայում գերմանական եվգենիկան գենիստները զարգացրել են ֆաշիստական ռասայական տեսությունը, գործնականում՝ գենոցիդը։ Եվգենիստներն առաջարկում էին սելեկցիայի միջոցով (որը կիրառելի է միայն կենդանական և բուսակաև աշխարհում) բարելավել մարդկային ցեղերը։ Նրանք անտեսում էին, որ մարդու զարգացումը ծնողներից ստացված գենետիկական ինֆորմացիայի և սոցիալական միջավայրի ազդեցության արդյունք է։ Եվգենիկան պետք է ուսումնասիրի մարդու էվոլյուցիայի առանձնահատկություններն ու մեթոդները։ Մեկ ձվից առաջացած երկվորյակների հոգեկան զարգացման, գենետիկական այլ բնույթի հետազոտությունները ցույց են տվել, որ ժառանգականությունն ունի խոշոր, սակայն ոչ բացառիկ դեր մարդու մտավոր և ստեղծագործական ընդունակությունների որոշման գործում։ Եթե մարդու մորֆոլոգիական հատկանիշները որոշվում են գլխավորապես ժառանգականությամբ, ապա հոգեկան առանձնահատկությունների և վարքագծի վրա մեծ ազդեցություն է ունենում հասարակական միջավայրը (դաստիարակություն, կրթություն, կոլեկտիվի ներգործություն և այլն)։ Մարդկության բնույթը բարելավելու համար մեծ դեր ունի բժշկական գենետիկան, որի խնդիրն է պահպանել մարդկանց ժառանգական և բնածին հիվանդություններ առաջացնող վնասակար մուտագեններից և պայքարել նեղազգական ամուսնությունների դեմ։ Այդ նպատակով կարևոր նշանակություն ունեն բժշկա-գենետիկական կոնսուլտացիաները, որտեղ ներկայումս կանխագուշակում են ժառանգական որոշ հիվանդություններ հեմոֆիլիան, գունակուրությունը։

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Եվգենիկա» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 525