Վիքիպեդիա

Դոնատելլո

Դոնատելլո (իսկական անուն-ազգանունը՝ Դոնատո դի Նիկոլո դի Բետտո Բարդի, իտալ.՝ Donato di Niccolò di Betto Bardi, 1386[1][2][3], Ֆլորենցիա, Ֆլորենցիայի Հանրապետություն[4][3] - դեկտեմբերի 13, 1466(1466-12-13)[2][3], Ֆլորենցիա, Ֆլորենցիայի Հանրապետություն[4][3]), իտալացի քանդակագործ, վերածննդի դարաշրջանի քանդակագործության հիմնադիրներից։ Նրա ստեղծագործությունները ֆլորենտական արվեստի գագաթներից է։ 1430 թվականին նրա կերտած «Դավիդ» բրոնզե արձանը մարդկային մերկ մարմնի առաջին պատկերումն է վերածննդի արձանագրության մեջ։

Դոնատելլո
իտալ.՝ Donato di Niccolò di Betto Bardi
Դ ոնատելլո, հուշարձան
Ուֆֆիցի պատկերասրահ
Ի ծնեDonato di Niccolò di Betto Bardi
Ծնվել է1386[1][2][3]
ԾննդավայրՖլորենցիա, Ֆլորենցիայի Հանրապետություն[4][3]
Մահացել էդեկտեմբերի 13, 1466(1466-12-13)[2][3]
Վախճանի վայրըՖլորենցիա, Ֆլորենցիայի Հանրապետություն[4][3]
Քաղաքացիություն Ֆլորենցիայի Հանրապետություն
Ազգությունիտալացի
ՈւսուցիչԲիչի դի Լորենցո և Giovanni d'Ambrogio?
Ստեղծագործություն(ներ)Tomb of Giovanni Pecci?, Candelabra Angels?, Դավիդ, Donatello's Crucifix of Santa Croce? և Zuccone?
ՈճՎաղ Վերածնունդ[5]
Ժանրհոգևոր արվեստ[6], ձիավոր դիմանկար[6], դիմապատկեր[6] և դիցաբանական գեղանկարչություն[6]
Մասնագիտությունքանդակագործ և նկարիչ
ԱշխատավայրԼորենցո Գիբերտի[7]
 Donatello Վիքիպահեստում

Ստեղծագործել է հիմնականում Ֆլորենցիայում, նաև Սիենայում, Հռոմում, Պադուայում։ 1420 թվականին նա զարգացրել և մշակել է «գեղանկարչական» հարթաքանդակի տիպ (գծային հեռանկարչության միջոցով ստեղծվում է տարածականության պատրանք. օրինակ՝ «Հերովդեսի խնջույքը», 1423–1427)։ 1434–1443 թվականներին Դոնատելլոն Ֆլորենցիայի Սան Լորենցո եկեղեցու հին ավանդական ներքին ձևավորման մեջ զուգակցել է ճարտարապետությանը և քանդակագործությանը բնորոշ ձևեր՝ ստեղծելով արվեստների համադրման նոր տիպ։

1446–1450 թվականներին նա քանդակազարդել է Պադուայի Սանտ Անտոնիո եկեղեցու խորանը, որը վերածննդի նմանօրինակ առավել խոշոր գործերից է։ 1447–1453 թվականներին Պադուայում Դոնատելլոն կերտել է վերածննդի դարաշրջանի առաջին աշխարհիկ մոնումենտը՝ վարձկան հեծյալ Գատամելատի հուշարձանը։

Նրա ուշ շրջանի աշխատանքներին հատուկ է հոգևոր ընկճվածությունը (օրինակ՝ Մարիամ Մագդաղենացու արձանը, 1450)։ Նրա գործերում դրսևորվել են վերածննդի արվեստին բնորոշ իրականության և մարդու հոգևոր աշխարհի պատկերման նոր ռեալիստական արտահայտչամիջոցներ։ Դոնատելլոի ստեղծագործական ժառանգությունը մեծապես ազդել է իտալական վերածննդի արվեստի վրա։ Այն ուսումնասիրել են Միքելանջելոն և Ռաֆայելը։

Դոնատելլոյի արվեստանոցում է ստեղծվել «Տիրամայրը մանկան հետ» հարթաքանդակը, որը պահվում է Հայաստանի ազգային պատկերասրահում[8]։

Նա ուսումնասիրել է դասական քանդակագործությունը և այն օգտագործել է ռենեսանսի ոճը քանդակագործության մեջ զարգացնելու համար։ Դոնատո դի Նիկոլո դի Բետտո Բարդին աշխատել է քարով, բրոնզով, փայտով, կավով և ունեցել է մի քանի օգնականներ։ Չնայած նրա ամենահայտնի աշխատանքները քանդակներ էին, բայց դրանց զգալի մասը եղել են խոշոր ճարտարապետական ռելիեֆներ։

Վաղ կյանք

խմբագրել
 
Սբ. Ջոն բապտիստի հուշարձանը Դյուոմո դի Սիենայում

։

Դոնաթելլոն եղել է Նիկոլլո դի Բետտո Բարդիի որդին, ֆլորենտական Արտե դելլա Լանայի անդամ[9]։ Ըստ երևույթին, իր նկարչական կրթությունը նա ստացել է ոսկերչական խանութում, հետո աշխատել է Լորենցո Գիբերտի ստուդիայում։ Դոնատո դի Նիկոլո դի Բետտո Բարդին Հռոմում 1404-1407 թվականներին անցկացրել է հնագիտական ուսումնասիրություն և պեղումներ Ֆիլիպպո Բրունելեսկիի հետ, սակայն իր գոյությունը պահպանել է ոսկերչական խանութներում աշխատելու միջոցով[10]։ 15-րդ դարի իտալական արվեստի զարգացման վրա ազդեցություն է ունեցել Բրունելեսկիի կողմից Պանթեոնի գմբեթի և այլ հռոմեական շինությունների չափագրումները։ Բրունելեսկիի կառույցները և Դոնաթելլոյի քանդակները համարվում են այդ դարի ոգու բարձրագույն դրսևորումները ճարտարապետության և քանդակագործության մեջ և մեծ ազդեցություն են թողել այդ ժամանակաշրջանի նկարիչների վրա։

Աշխատանք Ֆլորենցիայում

խմբագրել
 
1409–1411 թթ. Սուրբ Հովհաննես Ավետարանիչի նստած ֆիգուրը
 
Դոնաթելլո Դավիթ գլուխը և ուսերը աջից

Ֆլորենցիայում Դոնաթելլոն աշխատակցել է Լորենցո Գիբերտին Բապտիստական ֆլորենտական տաճարի հյուսիսային դռան մարգարեների արձանները ստեղծելիս, որի համար նա վճարվել է 1406 թվականի նոյեմբերին և 1408 թվականի սկզբին։ 1409–1411 թվականներին նա ավարտել է Հովհաննես Ավետարանիչի նստած ֆիգուրան, որը մինչև 1588 թվականը զբաղեցրել է հին տաճարի ճակատը։ Այս աշխատանքը որոշիչ քայլ է ուշ գոթական արվեստում՝ Մաներիզմում, բնականության որոնման և մարդկային զգացմունքների արտահայտման մեջ[11]։ Դեմքը, ուսերը և կիսանդրին իդեալկանացված են։

1411–1413 թվականներին Դոնաթելլոն աշխատել է Օրսանմիշել եկեղեցու Սբ. Մարկոս քանդակի վրա։ 1417 թվականին նա ավարտել է «Սբ. Գևորգը», 1423 թվականին՝ «Սուրբ Լուիս Տուլուզցին» Օրսանմիշելի համար, որն այժմ Բասիլիկա Սանտա Կրոս(Basilica di Santa Croce) թանգարանում է։

Աղբյուրներ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 KulturNav — 2016.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 BeWeB
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 Avery C., McHam S. B. Donatello // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2018. — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T023249
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Union List of Artist Names
  5. ↑ Union List of Artist Names
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 RKDartists (նիդերլ.)
  7. ↑ Zolli D. M. Donatello's visions. The Sculptor at Florence Cathedral // Sculpture in the Age of Donatello. Renaissance Masterpieces from Florence Cathedral — P. 47.
  8. ↑ Դպրոցական մեծ հանրագիտարան, գիրք 2, հատոր 1, ՀՀՀ, Երևան, 2009, էջ 260
  9. ↑ Giorgio Vasari: art and history By Patricia Lee Rubin. Retrieved 20 October 2009.
  10. ↑ [1]
  11. ↑ Janson, «Դոնաթելոյի քանդակը», Պրինտետոն, 1963 թ.
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դոնատելլո» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 436)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Դոնատելլո&oldid=10049269» էջից