Դմիտրի Կարատանով
Դմիտրի Իննոկենտովիչ Կարատանով (ռուս.՝ Дми́трий Инноке́нтьевич Карата́нов, մարտի 11, 1874 կամ փետրվարի 26, 1874[1], Ասկիզ, Q4295273?, Ենիսեյսկի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - սեպտեմբերի 10, 1952[1], Կրասնոյարսկ, ԽՍՀՄ), ռուս, խորհրդային նկարիչ, ՌԽՖՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ։
Դմիտրի Կարատանով | |
---|---|
Ծնվել է | մարտի 11, 1874 կամ փետրվարի 26, 1874[1] |
Ծննդավայր | Ասկիզ, Q4295273?, Ենիսեյսկի նահանգ, Ռուսական կայսրություն |
Վախճանվել է | սեպտեմբերի 10, 1952[1] (78 տարեկան) |
Մահվան վայր | Կրասնոյարսկ, ԽՍՀՄ |
Կրթություն | Սանկտ Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիա |
Մասնագիտություն | նկարիչ |
Մեկենասներ | Վասիլի Սուրիկով |
Պարգևներ | |
Անդամակցություն | ԽՍՀՄ նկարիչների միություն |
Dmitry Karatanov Վիքիպահեստում |
Կենսագրություն
խմբագրելԴմիտրի Կարատանովը ծնվել է 1874 թվականի մարտի 11-ին, Ռուսական կայսրության Ենիսեյսկի նահանգի Մինուսինսկի շրջանի Ասկիզ գյուղում[2]։ Հայրը` Ինոկենտի Իվանովիչը, Կրասնոյարսկ քաղաքի ազնվական քաղքենի, աշխատել է ոսկի արդյունաբերող Պյոտր Կուզնեցովի մոտ։ Մայրական կողմի տատիկը 1863-1864 թվականներին մասնակցել է Լեհական ապստամբությանը։
Նկարչություն սովորել է նկարիչ, ակադեմիկոս Միխայիլ Ալեքսանդրովիչ Ռուտչենկոյի մոտ, ով Փոքր Ռուսաստանից եկել է Կրասնոյարսկ (Լեոնիդ Չեռնիշովի հետ միասին)։ Վասիլի Սուրիկովի խորհրդով 1892 թվականին Կարատանովն ընդունվել է Գեղարվեստի կայսերական ակադեմիա, որտեղ սովորել է Արխիպ Կուինջիի մոտ։ Երեք տարի սովորել է ակադեմիայում։ Ուսման ամբողջական դասընթացը չի հաջողվել ավարտել ֆինանսական միջոցների սղության պատճառով։ 1895 թվականին նկարիչն ապրել և աշխատել է ակադեմիական ամառանոցում՝ օգտվելով Արխիպ Կուինջիի ֆինանսական աջակցությունից։
1896 թվականին Դմիտրի Կարատանովը վերադարձել է Կրասնոյարսկ և շատ է շրջել Ենիսեյի նահանգում։ Նրա աշխատելու ամենասիրելի վայրը Կրասնոյարսկիե ստոլբի ազգային պարկն է եղել։
1900 թվականին Կարատանովը մեկնել է Սանկտ Պետերբուրգ, աշխատել Մարիա Տենիշևայի արվեստի ստուդիա-արվեստանոցում՝ ձևավորելով Ալեքսանդր Սերովի «Թշնամու իշխանությունը» օպերայի տեսարաններից մեկը, որը բեմադրել է նկարչի մայրը։
1901 թվականին Կարատանովը կրկին վերադարձել է Կրասնոյարսկ։ Այստեղ 1905 թվականին Կարատանովը ծանոթացել և ընկերություն է արել գիմնազիստ, «Կրասնոյարսկիե ստոլբի» պետական արգելոցի ապագա հիմնադիր և առաջին տնօրեն Ալեքսանդր Յավորսկու հետ։
Կրասնոյարսկից Կարատանովը տասից ավելի երկար ճանապարհորդություններ է կատարել տարբեր նպատակներով կազմակերպված արշավախմբերի հետ, հիմնականում Ենիսեյ նահանգի հյուսիսային շրջաններում։ 1906 թվականին հյուսիս կատարած ճանապարհորդության արդյունքում ձևավորվել է Դմիտրի Կարատանովի ստեղծագործությունների հավաքածուն, որը պահվում է ԽՍՀՄ ժողովուրդների ազգագրության Լենինգրադի պետական թանգարանի հավաքածուներում։ Այդ շարքի գործերից առանձնանում են հատկապես երկու յուղաներկ դիմանկարներ՝ «Օստյակը ժանտախտում» և «Քրմուհին»։
1910 թվականի հունվարի 27-ին Կրասնոյարսկում բացվել է Սիբիրում առաջին նկարչական դպրոցը՝ քառամյա ուսուցման ժամկետով։ 1910 թվականի մարտի 10-ին Ենիսեյի նահանգապետ Յակոբ Բոլոգովսկին Կարատանովին նշանակել է Կրասնոյարսկ քաղաքային նկարչական դպրոցի ուսուցիչ։ Գլխավոր ուսուցիչ է նշանակվել Լեոնիդ Չեռնիշովը[3]։ Դմիտրի Ինոկենտևիչն ունեցել է յուրահատուկ մանկավարժական հմտություն՝ նա հաճախ է երգել դասարանում աշակերտների հետ՝ օգտագործելով երաժշտությունը որպես երեխաների փոխաբերական լեզվի արտահայտչականությունը զարգացնելու և նրանց ստեղծագործական հատկանիշները բացահայտելու միջոց[4]։
1917-1940 թվականներին Դմիտրի Կարատանովը եղել է Կրասնոյարսկի գավառագիտական թանգարանի մշտական աշխատակից։ Նա մշտապես մասնակցել է Կրասնոյարսկի երկրամասի տարածքում իրականացվող թանգարանային արշավներին։
Կարատանովը սիբիրցի առաջին նկարիչն է, ով 1948 թվականին ՌԽՖՍՀ արվեստի վաստակավոր գործչի կոչում է ստացել։
Նկարիչն ընդգրկվել է գեղարվեստի միջազգային վարկանիշում (18-21-րդ դարերի նկարիչների համաշխարհային վարկանիշ, որոնք ձևավորում են համաշխարհային գեղարվեստական ժառանգությունը)։
Դմիտրի Ինոկենտիևիչը մահացել է 1952 թվականի սեպտեմբերի 10-ին։ Նրան թաղել են Կրասնոյարսկի Երրորդության գերեզմանատանը։
Նշանավոր գործեր
խմբագրել- «1695-1698 թվականների Կրասնոյարսկի խռովությունը»,
- «Դեպի արևելք»,
- «Հետազոտողները»,
- «Բերդի կառուցումը»,
- «Սառցահատը Ենիսեյում»,
- «Ենիսեյ։ Վերջին սառույցները»,
- «Սյուների տեսարանը ձմռանը»,
- «Կրավչենկոյի դիմանկարը»,
- «Պարտիզաններ»,
- «Մայովկան Սյուներում 1905 թվականին»։
Նկարչի աշխատանքները պահվում են Կրասնոյարսկի Վ. Ի. Սուրիկովի անվան պետական գեղարվեստական թանգարանում, Կրասնոյարսկի գավառագիտական թանգարանում, մասնավոր հավաքածուներում։
Հարգանքի տուրք հիշատակին
խմբագրելԴմիտրի Կարատանովի անունով է կոչվել Կրասնոյարսկի կենտրոնում գտնվող փողոցներից մեկը և Աբական քաղաքի մանկական գեղարվեստի դպրոցը։ Կրասնոյարսկ քաղաքի Կ. Մարքսի փողոցի, թիվ 88 տան վրա տեղադրվել է հուշատախտակ՝ նկարչի խորաքանդակով և հետևյալ տեքստով.
Այս տանը 1933-1952 թվականներին ապրել է նկարիչ, ՌԽՖՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ Դմիտրի Ինոկենտիևիչ Կարատանովը։ |
Գրականություն
խմբագրել- А. А. Абиосова В. И. Парамонова Дмитрий Иннокентьевич Каратанов// «Век подвижничества». Красноярское книжное издательство. 1989. стр. 58 — 64 ISBN 5-7479-0249-0
- Строй Л. Р. Творческое наследние художника Д. И. Каратанова(ռուս.) // Исторические, философские, политические и юридические науки, культурология и искусствоведение. Вопросы теории и практики : журнал. — Тамбов: Грамота, 2017. — № 4(78). — С. 192—195. — ISSN 1997-292X.
- Строй Л. Р. «Ты должен растить сибирских художников»: О художнике-педагоге Д. Каратанове(ռուս.). — 2017.
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Историческая энциклопедия Сибири (ռուս.) / под ред. В. А. Ламин — Новосибирск: 2009. — ISBN 5-8402-0230-4
- ↑ Нилогов Алексей, заведующий лабораторией генеалогических исследований ХакНИИЯЛИ О рождении и крещении Д. И. Каратанова Արխիվացված 2022-06-08 Wayback Machine. — Абакан. — 2022. — 8 июня. — С. 25. Найдена метрическая запись: родился 27 февраля/11 марта 1874 г. по н. с.
- ↑ «Красноярская Городская Рисовальная школа». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 24-ին.
- ↑ Строй Л. Р., Царёва Е. С. Роль П. И. Иванова-Радкевича в формировании культурного пространства Красноярска конца XIX – начала XX века(ռուս.) // Проблемы музыкальной науки : журнал. — Уфа: Издательство Уфимского государственного института искусств им. Загира Исмагилова, 2017. — № 4(29). — С. 147. — ISSN 1997-0854. —
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Сборник биографических справок о Д. И. Каратанове — формат PDF
- Биографическая справка с перечислением ряда работ
- Воспоминания красноярского спортсмена и художника В. А. Светлакова Արխիվացված 2021-10-16 Wayback Machine
- Яворский А. Л.: Д. И. Каратанов. Дела и люди Արխիվացված 2021-05-08 Wayback Machine — биографический очерк
- краткая справка и несколько репродукций
- Биография на сайте Красноярского краеведческого музея
- Смолина М. Г.: Отношение зрителя и художественного пространства в творчестве Д. И. Каратанова (в приложении к статье имеются небольшие репродукции)
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դմիտրի Կարատանով» հոդվածին։ |