Դմիտրի Կարատանով

Դմիտրի Իննոկենտովիչ Կարատանով (ռուս.՝ Дми́трий Инноке́нтьевич Карата́нов, մարտի 11, 1874(1874-03-11), Ասկիզ, Q4295273?, Ենիսեյսկի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - սեպտեմբերի 10, 1952(1952-09-10), Կրասնոյարսկ, ԽՍՀՄ), ռուս, խորհրդային նկարիչ, ՌԽՖՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ։

Դմիտրի Կարատանով
Ծնվել է	մարտի 11, 1874(1874-03-11)
Ծննդավայր	Ասկիզ, Q4295273?, Ենիսեյսկի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	սեպտեմբերի 10, 1952(1952-09-10) (78 տարեկան)
Մահվան վայր	Կրասնոյարսկ, ԽՍՀՄ
Կրթություն	Սանկտ Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիա
Մասնագիտություն	նկարիչ
Մեկենասներ	Վասիլի Սուրիկով
Պարգևներ
Անդամակցություն	ԽՍՀՄ նկարիչների միություն
Dmitry Karatanov Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

Դմիտրի Կարատանովը ծնվել է 1874 թվականի մարտի 11-ին, Ռուսական կայսրության Ենիսեյսկի նահանգի Մինուսինսկի շրջանի Ասկիզ գյուղում։ Հայրը` Ինոկենտի Իվանովիչը, Կրասնոյարսկ քաղաքի ազնվական քաղքենի, աշխատել է ոսկի արդյունաբերող Պյոտր Կուզնեցովի մոտ։ Մայրական կողմի տատիկը 1863-1864 թվականներին մասնակցել է Լեհական ապստամբությանը։

Նկարչություն սովորել է նկարիչ, ակադեմիկոս Միխայիլ Ալեքսանդրովիչ Ռուտչենկոյի մոտ, ով Փոքր Ռուսաստանից եկել է Կրասնոյարսկ (Լեոնիդ Չեռնիշովի հետ միասին)։ Վասիլի Սուրիկովի խորհրդով 1892 թվականին Կարատանովն ընդունվել է Գեղարվեստի կայսերական ակադեմիա, որտեղ սովորել է Արխիպ Կուինջիի մոտ։ Երեք տարի սովորել է ակադեմիայում։ Ուսման ամբողջական դասընթացը չի հաջողվել ավարտել ֆինանսական միջոցների սղության պատճառով։ 1895 թվականին նկարիչն ապրել և աշխատել է ակադեմիական ամառանոցում՝ օգտվելով Արխիպ Կուինջիի ֆինանսական աջակցությունից։

1896 թվականին Դմիտրի Կարատանովը վերադարձել է Կրասնոյարսկ և շատ է շրջել Ենիսեյի նահանգում։ Նրա աշխատելու ամենասիրելի վայրը Կրասնոյարսկիե ստոլբի ազգային պարկն է եղել։

1900 թվականին Կարատանովը մեկնել է Սանկտ Պետերբուրգ, աշխատել Մարիա Տենիշևայի արվեստի ստուդիա-արվեստանոցում՝ ձևավորելով Ալեքսանդր Սերովի «Թշնամու իշխանությունը» օպերայի տեսարաններից մեկը, որը բեմադրել է նկարչի մայրը։

1901 թվականին Կարատանովը կրկին վերադարձել է Կրասնոյարսկ։ Այստեղ 1905 թվականին Կարատանովը ծանոթացել և ընկերություն է արել գիմնազիստ, «Կրասնոյարսկիե ստոլբի» պետական ​​արգելոցի ապագա հիմնադիր և առաջին տնօրեն Ալեքսանդր Յավորսկու հետ։

Ես Կարատանովի հետ ծանոթացել եմ 1905 թվականին, իսկ 1906 թվականից մեր միջև անմիջապես սկսվեց ամուր բարեկամություն, որը պահպանվեց ինչպես քաղաքում միասին բնակվելու ընթացքում, այնպես էլ բնության գրկում, հիմնականում Սյուներում մշտական ​​համատեղ շրջագայությունների ընթացքում։ Բոլոր նրանք, ովքեր մոտիկից ճանաչում էին Կարատանովին, նրան անվանում էին պարզապես «Միտյա», և ես էլ նրան այդպես էի կոչում, թեև 15 տարվա տարբերությունը կարծես պարտավորեցնում էր ինձ նրան անվանել այլ կերպ, ավելի պաշտոնական՝ իր անունով և հայրանունով։ Բայց ես ուզում էի այդ մարդուն անվանել ավելի ջերմ, ավելի սիրալիր, քան սովորական անունն ու հայրանունը։ Միտյա անունը իր մտերիմներից շատերի համար հենց այդպես էլ՝ սիրալիր ու ջերմ էր։ Եվ միևնույն ժամանակ, ինչ անուններ չեն տվել նրան իր ընկերությունում... Միտյա, Միտյայ, Միտկա, Կոմս...«Կոմս» բառը հայտնվել էր անունների մեջ, քանի որ Կարատանովի մայրը՝ Պավլա Նիկոլաևնան, կրել էր Սաբեսսկայա օրիորդական ազգանունը, իսկ այդ ազգանունը հիշատակվել էր որպես լեհ թագավորներից մեկի ազգանուն։ Կարատանովի ստոլբովյան ընկերները, ովքեր լավ ծանոթ չէին Լեհաստանի պատմությունը, նրան համեստորեն անվանում էին կոմս, և նրան կատակով տրված այդ անունը արմատավորվեց և հետագայում փոփոխվեց տարբեր ձևերով...Առաջին բանը, որ համակրանք էր առաջացնում և մերձեցնում, դա նրա անմիջականությունն ու պարզությունն էր ուրիշների և շրջապատող ամեն ինչի հետ հարաբերություններում, ինչը, թերևս, ավելի բնորոշ է մանկական հասակին։ Այո, Կարատանովը սովորական կյանքում մեծահասակ երեխա էր։ Կարծես նա միտումնավոր ծնվել էր պարզության այդ անմիջականության համար, որով ապրում է ինքը՝ բնությունը։ Իզուր չէր, որ նա այդքան շատ էր սիրում բնության անաղարտությունը և ատում էր մարդու կողմից կատարվող բոլոր տեսակի անհարկի ավերածություններն ու բարբարոսությունները, քանի որ այդ անխոհեմ արարքներն իրականացվում էին նաև Սյուների տարածքում։ - Ալեքսանդր Յավորսկի

Կրասնոյարսկից Կարատանովը տասից ավելի երկար ճանապարհորդություններ է կատարել տարբեր նպատակներով կազմակերպված արշավախմբերի հետ, հիմնականում Ենիսեյ նահանգի հյուսիսային շրջաններում։ 1906 թվականին հյուսիս կատարած ճանապարհորդության արդյունքում ձևավորվել է Դմիտրի Կարատանովի ստեղծագործությունների հավաքածուն, որը պահվում է ԽՍՀՄ ժողովուրդների ազգագրության Լենինգրադի պետական ​​թանգարանի հավաքածուներում։ Այդ շարքի գործերից առանձնանում են հատկապես երկու յուղաներկ դիմանկարներ՝ «Օստյակը ժանտախտում» և «Քրմուհին»։

1910 թվականի հունվարի 27-ին Կրասնոյարսկում բացվել է Սիբիրում առաջին նկարչական դպրոցը՝ քառամյա ուսուցման ժամկետով։ 1910 թվականի մարտի 10-ին Ենիսեյի նահանգապետ Յակոբ Բոլոգովսկին Կարատանովին նշանակել է Կրասնոյարսկ քաղաքային նկարչական դպրոցի ուսուցիչ։ Գլխավոր ուսուցիչ է նշանակվել Լեոնիդ Չեռնիշովը։ Դմիտրի Ինոկենտևիչն ունեցել է յուրահատուկ մանկավարժական հմտություն՝ նա հաճախ է երգել դասարանում աշակերտների հետ՝ օգտագործելով երաժշտությունը որպես երեխաների փոխաբերական լեզվի արտահայտչականությունը զարգացնելու և նրանց ստեղծագործական հատկանիշները բացահայտելու միջոց։

1917-1940 թվականներին Դմիտրի Կարատանովը եղել է Կրասնոյարսկի գավառագիտական թանգարանի մշտական ​​աշխատակից։ Նա մշտապես մասնակցել է Կրասնոյարսկի երկրամասի տարածքում իրականացվող թանգարանային արշավներին։

Կարատանովը սիբիրցի առաջին նկարիչն է, ով 1948 թվականին ՌԽՖՍՀ արվեստի վաստակավոր գործչի կոչում է ստացել։

Նկարիչն ընդգրկվել է գեղարվեստի միջազգային վարկանիշում (18-21-րդ դարերի նկարիչների համաշխարհային վարկանիշ, որոնք ձևավորում են համաշխարհային գեղարվեստական ​​ժառանգությունը)։

Դմիտրի Ինոկենտիևիչը մահացել է 1952 թվականի սեպտեմբերի 10-ին։ Նրան թաղել են Կրասնոյարսկի Երրորդության գերեզմանատանը։

Նշանավոր գործեր

• «1695-1698 թվականների Կրասնոյարսկի խռովությունը»,
• «Դեպի արևելք»,
• «Հետազոտողները»,
• «Բերդի կառուցումը»,
• «Սառցահատը Ենիսեյում»,
• «Ենիսեյ։ Վերջին սառույցները»,
• «Սյուների տեսարանը ձմռանը»,
• «Կրավչենկոյի դիմանկարը»,
• «Պարտիզաններ»,
• «Մայովկան Սյուներում 1905 թվականին»։

Նկարչի աշխատանքները պահվում են Կրասնոյարսկի Վ. Ի. Սուրիկովի անվան պետական գեղարվեստական թանգարանում, Կրասնոյարսկի գավառագիտական թանգարանում, մասնավոր հավաքածուներում։

Հարգանքի տուրք հիշատակին

Դմիտրի Կարատանովի անունով է կոչվել Կրասնոյարսկի կենտրոնում գտնվող փողոցներից մեկը և Աբական քաղաքի մանկական գեղարվեստի դպրոցը։ Կրասնոյարսկ քաղաքի Կ. Մարքսի փողոցի, թիվ 88 տան վրա տեղադրվել է հուշատախտակ՝ նկարչի խորաքանդակով և հետևյալ տեքստով.

Այս տանը 1933-1952 թվականներին ապրել է նկարիչ, ՌԽՖՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ Դմիտրի Ինոկենտիևիչ Կարատանովը։

Գրականություն

• А. А. Абиосова В. И. Парамонова Дмитрий Иннокентьевич Каратанов// «Век подвижничества». Красноярское книжное издательство. 1989. стр. 58 — 64 ISBN 5-7479-0249-0
• Строй Л. Р. Творческое наследние художника Д. И. Каратанова(ռուս.) // Исторические, философские, политические и юридические науки, культурология и искусствоведение. Вопросы теории и практики : журнал. — Тамбов: Грамота, 2017. — № 4(78). — С. 192—195. — ISSN 1997-292X.
• Строй Л. Р. «Ты должен растить сибирских художников»: О художнике-педагоге Д. Каратанове(ռուս.). — 2017.

Արտաքին հղումներ

• Сборник биографических справок о Д. И. Каратанове — формат PDF
• Биографическая справка с перечислением ряда работ
• Воспоминания красноярского спортсмена и художника В. А. Светлакова
• Яворский А. Л.: Д. И. Каратанов. Дела и люди — биографический очерк
• краткая справка и несколько репродукций
• Биография на сайте Красноярского краеведческого музея
• Смолина М. Г.: Отношение зрителя и художественного пространства в творчестве Д. И. Каратанова (в приложении к статье имеются небольшие репродукции)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դմիտրի Կարատանով» հոդվածին։