Վիքիպեդիա

Գերմանա-թուրքական հարաբերություններ

Գերմանա-թուրքական հարաբերություններ, Գերմանիայի և Թուրքիայի միջև երկկողմ դիվանագիտական հարաբերություններ։ Թուրքիան Եվրամիությանն անդամակցելու թեկնածու է, որի բնակչության թվով ամենամեծ երկիրը Գերմանիան է։ Գերմանիայի տարածքում ապրում է թուրքական մեծ սփյուռքը, ինչը երկրների միջև հարաբերությունները պատմականորեն կարևոր է դարձնում։ Գերմանա-թուրքական հարաբերությունները զգալիորեն վատթարացել են 2016 թվականին Թուրքիայում ներքին անկայունության շրջանի սկսվելուց և այդ երկրի ավտորիտարիզմի շրջադարձից հետո, ներառյալ լրագրողների, այդ թվում՝ Die Welt-ի Դենիզ Յուջելի ձերբակալությունը[1][2][3][4][5]։

Գերմանա-թուրքական հարաբերություններ
Գերմանիա և Թուրքիա

Գերմանիա
Թուրքիա

Պատմություն խմբագրել

Օսմանա-հաբսբուրգյան պատերազմներ խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Օսմանա-հաբսբուրգյան պատերազմներ

Առաջին համաշխարհային պատերազմ խմբագրել

Գերմանական կայսրության առաջարկը դեպի Բաղդադ երկաթուղի կառուցելու համար անհանգստացրեց բրիտանացիներին, քանի որ նրանք սպառնում էին կապեր հաստատել Բրիտանական Հնդկաստանի հետ։ 1914 թվականի փետրվարին այդ հակասությունները խաղաղ կարգավորվեցին, սակայն կայսրությունների միջև հարաբերություններում ճգնաժամի նոր փուլը դարձավ Առաջին համաշխարհային պատերազմի բռնկման պատճառներից մեկը։ 1914 թվականի օգոստոսի 2-ին կնքվեց գաղտնի պայմանագիր Գերմանիայի և Օսմանյան կայսրության միջև Առաջին համաշխարհային պատերազմի բռնկումից անմիջապես հետո՝ որպես Օսմանյան կայսրության զինված ուժերի ամրապնդման և արդիականացման համատեղ ջանքերի կազմակերպման մաս, ինչպես նաև գերմանացի զինծառայողներին ապահովելու համար անվտանգ անցում դեպի հարևան բրիտանական գաղութներ։ 1915 թվականի հունվարին պայմանագրի հիման վրա կնքվեց լիարժեք ռազմական դաշինք, և Օսմանյան կայսրությունը պատերազմի մեջ մտավ Գերմանիայի կողմից[6][7][8]։

Գերմանացի գեներալ Օտտո Լիման ֆոն Սանդերսը Դարդանելի գործողության ժամանակ ղեկավարում էր Օսմանյան կայսրության V բանակը։ Գերմանացի գեներալներ Էրիխ ֆոն Ֆալկենհայնը և Օտտո Լիման ֆոն Սանդերսը ղեկավարում էին «Յըլդըրըմ» բանակային խումբը Սինա-պաղեստինյան արշավի ժամանակ։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ խմբագրել

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Թուրքիան դիվանագիտական հարաբերություններ էր պահպանում նացիստական Գերմանիայի հետ մինչև 1944 թվականի օգոստոսը։ 1941 թվականի հունիսի 18-ին ստորագրվեց Գերմանիայի և Թուրքիայի միջև բարեկամության և չհարձակվելու մասին պայմանագիրը, իսկ 1941 թվականի հոկտեմբերին ստորագրվեց «Կլոդիուսի համաձայնագիրը» (անվանվել է գերմանացի դիվանագետ Կարլ Ավգուստ Կլոդիուսի պատվին), որի շնորհիվ Թուրքիան 1941-1942 թվականներին Գերմանիա արտահանեց մինչև 45,000 տոննա քրոմիտի հանքաքար և 1943-1944 թվականներին՝ 180,000 տոննա հանքանյութ, փոխարենը ստանալով Երրորդ ռեյխի ռազմական տեխնիկան[9]։

Երրորդ Ռեյխը Թուրքիային տրամադրեց 117 երկաթուղային Լոկոմոտիվ և 1250 բեռնատար երկաթուղային վագոն՝ հանքաքար տեղափոխելու համար։ Փորձելով կանխել այս ռազմավարական հանքանյութի առաքումը Գերմանիա, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները և Բրիտանական կայսրությունը ակտիվորեն գնեցին թուրքական քրոմիտը, նույնիսկ եթե դրա կարիքը չունենային։ Բացի այդ, նույն նպատակով ամերիկացիներն ու բրիտանացիները գնեցին թուրքական չրերն ու ծխախոտը։ 1944 թվականի օգոստոսին բանվորա-գյուղացիական Կարմիր Բանակը մտավ Բուլղարիա և դրանով իսկ խզեց ցամաքային կապերը Թուրքիայի և «առանցքի» տերությունների միջև։ Այնուհետև Թուրքիան խզեց դիվանագիտական և առևտրային հարաբերությունները «Առանցքի» երկրների հետ, իսկ 1945 թվականի փետրվարի 23-ին պատերազմ հայտարարեց Երրորդ ռեյխի դեմ[9]։

Թուրքիայի անդամակցությունը Եվրամիությանը խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Թուրքիայի ԵՄ անդամակցության հարց

Գերմանիայի դաշնային կանցլեր Անգելա Մերկելը հանդես է գալիս Թուրքիայի հետ սերտ գործընկերության օգտին[10], սակայն դեմ Է Եվրամիությանը այդ երկրի լիիրավ անդամակցությանը։ 2009 թվականի հուլիսին Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը հայտարարել էր, որ Թուրքիան չի ընդունում արտոնյալ գործընկերության առաջարկը, քանի որ ցանկանում է լիիրավ անդամակցել ԵՄ-ին[11][12]։

2006 թվականին կանցլեր Անգելա Մերկելը հայտարարել էր, որ Թուրքիան խնդիրներ ունի, երբ խոսքը վերաբերում է Եվրամիությանն անդամակցելու նրա ձգտմանը՝ կապված Կիպրոսի Հանրապետության համար իր նավահանգիստները բացելուց հրաժարվելու հետ։ Նա հավելել է, որ Թուրքիան պարտավոր է իրականացնել Թուրքիայի և Եվրոպական տնտեսական ընկերակցության միջև գործող Ասոցացման համաձայնագիրը՝ Կիպրոսի հետ առանց խոչընդոտների ապրանքաշրջանառության մասով։ Անգելա Մերկելը կարծում է, որ ԵՄ-ին Թուրքիայի անդամակցության շուրջ բանակցությունները չեն կարող շարունակվել առանց Անկարայի զիջումների և կիպրական նավերի համար թուրքական նավահանգիստների բացման[13]։ Ի պատասխան՝ Թուրքիայի կառավարությունը Գերմանիայից պահանջել է չեղարկել Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետության նկատմամբ էմբարգոն[14]։

2013 թվականի հունիսի 20-ին Անկարայի կողմից Թաքսիմ հրապարակում և ամբողջ երկրում զանգվածային ցույցերի ճնշման կապակցությամբ Գերմանիան արգելափակեց ԵՄ-ին Թուրքիայի անդամակցության շուրջ նոր բանակցությունների մեկնարկը։ Financial Times թերթի տվյալներով՝ թուրք պաշտոնյաներից մեկը հայտարարել է, որ նման քայլը կարող է հանգեցնել Եվրամիության հետ քաղաքական հարաբերությունների խզմանը։ Թուրքիայի Եվրոպական Միության հարցերով նախարար Էգեմեն Բաղըշը հայտարարել է, որ Եվրամիությունն ավելի շատ Թուրքիայի կարիք ունի, քան Անկարան նրա կարիքը։ Գերմանիայի կառավարությունը հայտարարել է, որ բանակցությունների արգելափակումն ուղղակի տեխնիկական պահ է դարձել, սակայն Անգելա Մերկելը հավելել է, որ շոկ է ապրում Անկարայի կողմից խաղաղ ցուցարարների դեմ ոստիկանական ուժերի կիրառման փաստից[15]։

2013 թվականի հունիսի 25-ին ԵՄ արտաքին գործերի նախարարները հավանություն տվեցին Գերմանիայի առաջարկին՝ հետաձգել ԵՄ-ին Թուրքիայի անդամակցության շուրջ բանակցությունները մոտ չորս ամսով այն պատճառով, որ Անկարան ուժով ճնշեց խաղաղ ցույցերը[16]։ Թուրքիայի համար բանակցությունների սառեցումը նոր կասկածներ է առաջացրել այն մասին, թե արդյոք երկիրը երբևէ պետք է ընդունվի Եվրոպական միություն[17]։ Մինչև Թուրքիայում հուզումների սկսվելը, 2013 թվականի հունիսի սկզբին Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելը հայտարարել էր, որ առանց Կիպրոսի հակամարտության լուծման առաջընթաց չի լինի ԵՄ-ին Թուրքիայի անդամակցության հարցում[18][19]։

Պետական այցեր խմբագրել

2006 թվականին Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելն այցելել էր Թուրքիա՝ վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հետ երկկողմ հարաբերությունների շուրջ բանակցելու և ԵՄ-ին Թուրքիայի անդամակցությունը քննարկելու համար[20]։ 2008 թվականին Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը պետական այց կատարեց Բեռլին, որտեղ բանակցություններ վարեց կանցլեր Անգելա Մերկելի հետ, ինչպես նաև այցելեց Մյունխեն։ Այցի ընթացքում նա Գերմանիայի կառավարությանը առաջարկել է ստեղծել թուրքական միջնակարգ դպրոցներ, ինչպես նաև ավելի շատ ուսուցիչներ վարձել Թուրքիայից[21]։ 2011 թվականին վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը հերթական պետական այցն է կատարել Գերմանիա։ Դյուսելդորֆում իր ելույթի ժամանակ նա կոչ է արել Գերմանիայի թուրքական համայնքին սոցիալական ինտեգրացիա իրականացնել հասարակության մեջ, սակայն չձուլվել։ Այս ելույթը բացասաբար է ընդունվել Գերմանիայի քաղաքական շրջանակներում[22]։

2018 թվականին Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի պետական այցից առաջ «Erdogan Not Welcome» ասոցիացիան Բեռլինում, Էսսենում և Բիլեֆելդում շուրջ 80-200 մարդու մասնակցությամբ բողոքի ակցիա էր կազմակերպել[23]։ Թուրքիայում և այլ երկրներում Ռեջեփ Էրդողանի կողմնակիցների համար ամենանշանակալի իրադարձությունը Քյոլն քաղաքում մի քանի միլիոն եվրո արժողությամբ նոր մզկիթի բացումն էր։ Մզկիթը ղեկավարվում է թուրք-իսլամական կրոնական գործերի միության կողմից, որը Գերմանիայում իսլամական կազմակերպություն է, որը վերահսկվում է Թուրքիայի կառավարության կողմից։ Մզկիթը գտնվում է Էրենֆելդ թաղամասում, որը հայտնի է նաև որպես «Փոքր Ստամբուլ»։ Ռեջեփ Էրդողանի այցը Գերմանիա քննադատության է արժանացել Գերմանիայի Դաշնային նախագահ Ֆրանկ-Վալտեր Շտայնմայերի նկատմամբ, որը պետական ճաշկերույթ էր կազմակերպել իր թուրք գործընկերոջ ժամանման կապակցությամբ, թուրքական ծագմամբ գերմանացի լրագրող Դենիզ Յուջելի կողմից, որը Թուրքիայում 1 տարի ժամկետով բանտարկվել է։ Դենիզ Յուջելն այս այցելությունն անվանել է դավաճանություն բոլոր նրանց, ովքեր ցանկանում են ազատ, ժողովրդավարական և աշխարհիկ հասարակություն Թուրքիայում։ Գերմանիայի իշխանությունները Ռեջեփ Էրդողանին խնդրել են այցի ժամանակ չզբաղվել հրապարակային քարոզչությամբ[24][25]։

Սեյրան Աթեշը Deutsche Welle հեռուստառադիոընկերության եթերում հայտարարել է, որ Ռեջեփ Էրդողանը չի ճանաչում սեռերի միջև հավասարությունը, մեղադրել է հոմոֆոբիայի և իսլամիզմի քարոզչության մեջ (այդ թվում՝ թուրք-իսլամական կրոնական գործերի միության միջոցով), ինչպես նաև հավելել է, որ կրոնական գործերի տնօրինությունը և Ռեջեփ Էրդողանը անհամատեղելի են Եվրամիության և Գերմանիայի հիմնական օրենքի արժեքների հետ։ Սեյրան Աթեշը նաև քննադատել է Ռեջեփ Էրդողանին այն բանի համար, որ նա իր կողմնակիցներին անվանում է «լավ մուսուլմաններ», իսկ ընդդիմադիրներին՝ «վատ մուսուլմաններ»[25]։

Առևտուր խմբագրել

Գերմանիան և Թուրքիան երկար ժամանակ ամուր տնտեսական կապեր ունեն։

Գերմանիայի արտահանումը Թուրքիա՝ մեքենաներ, էլեկտրական ապրանքներ և ավտոմեքենաներ, ավտոմեքենաների պահեստամասեր։

Թուրքիայի արտահանումը Գերմանիա՝ տեքստիլ, կաշվե արտադրանք, սննդամթերք, տրանսպորտային միջոցներ, Էլեկտրական ապրանքներ[26]։

Գերմանիայում թուրքական ընկերություններում աշխատում է մոտ 200 000 մարդ։ 2012 թվականին այդ ընկերությունների տարեկան շրջանառությունը հասել է 45 միլիարդ եվրոյի։

Ամեն տարի Թուրքիա է այցելում ավելի քան երեք միլիոն գերմանացի զբոսաշրջիկ։

Թուրքիայում ներկայացված է ավելի քան 4000 գերմանական ընկերություն։

Գերմանիան Թուրքիայի հիմնական գործընկերն է այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են արտաքին առևտուրը, ֆինանսական և տեխնիկական համագործակցությունը, զբոսաշրջությունը և պաշտպանական արդյունաբերությունը[27]։

2022 թվականին Գերմանիան դարձավ Թուրքիայի առաջատար ներմուծողը։ Թուրքիայից ներկրվել են կաշի և կաշվե իրեր, պատրաստի հագուստ, մեքենաներ և սարքավորումներ, սև և գունավոր մետաղներ, օդորակման համակարգեր[28]։

Թուրքական և գերմանական քաղաքական կուսակցությունների միջև հարաբերությունները խմբագրել

ԺԴԿ և Միություն 90 / Կանաչներ խմբագրել

2015 թվականի մայիսին գերմանական կանաչ Միություն 90 / Կանաչներ կուսակցությունը կոչ էր արել Գերմանիայում բնակվող Թուրքիայի քաղաքացիներին 2015 թվականի հունիսին Թուրքիայում կայանալիք խորհրդարանական ընտրություններում քվեարկել Թուրքիայի Ժողովուրդների դեմոկրատական կուսակցության (ԺԴԿ) օգտին[29]։

ԱԶԿ-ն և ՔԴՄ-ն խմբագրել

2004 թվականի փետրվարի 16-ին Գերմանիայի ընդդիմադիր «Քրիստոնեա-դեմոկրատական միություն» (ՔԴՄ) կուսակցության նախագահ Անգելա Մերկելը հանդիպեց Թուրքիայի իշխող «Արդարություն և զարգացում» (ԱԶԿ) կուսակցության ներկայացուցիչների հետ։ Գերմանական Der Spiegel շաբաթաթերթը հայտնել է այդ ուղևորության «հակաթուրքական բնույթի» մասին, իսկ մի քանի ժամ անց արդեն այն մասին, որ ՔԴՄ-ն ցանկանում է համագործակցել իսլամական ԱԶԿ-ի հետ[30]։ 2016 թվականի հուլիսի 31-ին գերմանական Bild am Sonntag կիրակնօրյա թերթը հաղորդել էր այն մասին, որ «Միություն հանուն բազմազանության» ՔԴՄ մի խումբ անդամներ կուսակցության ղեկավարությանը զգուշացրել են զերծ մնալ ԱԶԿ-ի հետ կապերից[31]

Թուրքական սփյուռք խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Թուրքական սփյուռք

Մոտ 2,1 մլն թուրք ապրում է Գերմանիայում, որտեղ նրանք կազմում են ամենամեծ էթնիկ փոքրամասնությունը։ Թուրքական ծագում ունեցող բնակիչների ճնշող մեծամասնությունը գտնվում է երկրի արևմտյան մասում։ Քանի որ 19-րդ դարից ի վեր երկրների միջև լավ հարաբերություններ են ձևավորվել, Գերմանիան խրախուսել է թուրքերի ներգաղթը երկիր։ Այնուամենայնիվ, լայնածավալ ներգաղթը տեղի չի ունեցել մինչև 20-րդ դարը։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո Գերմանիան բախվեց աշխատուժի խիստ պակասի և 1961 թվականին Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությունը (Արևմտյան Գերմանիա) պաշտոնապես հրավիրեց թուրք աշխատողներին երկիր մասնավորապես գործարաններում աշխատելու համար, ինչը նույնպես նպաստեց Գերմանիայի հետպատերազմյան տնտեսական հրաշքին։ Գերմանական իշխանություններն այդ մարդկանց անվանել են «գաստարբայտերներ» (գերմաներենից՝ «հյուր աշխատողներ»)։ Գերմանիայում թուրքերի մեծ մասը արմատներ ունի Փոքր Ասիայից։ Այսօր թուրքերը ամենամեծ էթնիկ փոքրամասնությունն են և կազմում են Գերմանիայի իսլամադավան բնակչության մեծամասնությունը[32]։

Անկարգություններ Թուրքիայում խմբագրել

2018 թվականի օգոստոսի 14-ին Թուրքիայի ոստիկանությունը ձերբակալել է Գերմանիայի ևս մեկ քաղաքացու՝ ահաբեկչության մեղադրանքով։ Գերմանիայի իշխանությունները հայտարարել են, որ այդ ժամանակ Թուրքիայում «քաղաքական պատճառներով» կալանքի տակ էին պահվում Գերմանիայի ինը քաղաքացիներ[33]։ 2018 թվականի հոկտեմբերին Գերմանիան Թուրքիա այցելող իր քաղաքացիներին նախազգուշացրել էր ծայրահեղ զգուշությամբ վերաբերվել սոցցանցերի իրենց էջերում նորությունների սյուժեների հրապարակմանը, քանի որ թուրքական կառավարության քննադատության պատճառով ձերբակալությունների դեպքեր են եղել։ Գերմանիայի արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է արել, որ որոշ դեպքերում բավական է պարզապես «լայք» դնել սոցիալական ցանցի նորություններին՝ Թուրքիայում բանտ նստեցնելու համար, ինչպես նաև սոցիալական ցանցերում ոչ հրապարակային մեկնաբանությունները կարող են թուրքական իշխանություններին տրամադրվել դատապարտման միջոցով[34]։

Թուրքիայի լրտեսությունը Գերմանիայում խմբագրել

2015 թվականի հուլիսին գերմանական Der Tagesspiegel թերթը հաղորդել էր, որ Գերմանիայի Դաշնային դատախազներն ուսումնասիրում են հավանականությունը, որ Ազգային հետախուզական կազմակերպությունը երեք տղամարդու (երկու թուրք և Գերմանիայի քաղաքացի) հրահանգել է հետևել Քյոլնում Ռեջեփ Էրդողանի քննադատներին՝ հատկապես քրդերին և ալևիներին[35]։

2016 թվականին Բունդեսթագի վերահսկողության խորհրդարանական հանձնաժողովի անդամները պատասխան էին պահանջել Գերմանիայի կառավարությունից այն տեղեկություններին, թե Գերմանիայում թուրքական ծագում ունեցող գերմանացիների վրա ճնշում է գործադրվում Ազգային հետախուզական կազմակերպության իրազեկիչների և աշխատակիցների կողմից։ Ըստ հաղորդագրությունների՝ Թուրքիան Գերմանիայում ունի 6000 իրազեկիչ և հետախուզության սպա, որոնք ճնշում են գործադրել թուրքական արմատներով բնակիչների վրա։ Բունդեսթագի անդամ Հանս-Քրիստիան Շտրեբելեն ասել է, որ Ազգային հետախուզական կազմակերպությունն անհավատալի ծավալ ունի Գերմանիայում իր գաղտնի գործունեության մեջ։ Ըստ լրտեսության դեմ պայքարի գերմանացի փորձագետ Էրիխ Շմիդտ-Էնբոմի, նույնիսկ Արևելյան Գերմանիայի Ստազիի նախկին գաղտնի ոստիկանությունը չի կարողացել գործակալների նման մեծ բանակ կազմակերպել նախկին Արևմտյան Գերմանիայում։ Նա հավելել է, որ խոսքը ոչ միայն հետախուզական տվյալներ հավաքելու, այլև իրականացվող բռնաճնշումների մասին է[35]։ Գերմանացի օրենսդիրները կոչ են արել հետաքննություն անցկացնել Թուրքիայում Ֆեթուլլահ Գյուլենի հետևորդների նկատմամբ Թուրքիայի հետախուզության գործունեության վերաբերյալ[36]։ Գերմանացի օրենսդիրները կոչ են արել հետաքննություն անցկացնել Թուրքիայի հետախուզության գործունեության հետ կապված այն մարդկանցից շատերը, որոնց հետևել է Թուրքիայի հատուկ ծառայությունների կողմից լրտեսման փաստը, Գերմանիայի քաղաքացիներ են եղել Գերմանիայում բնակվող Ֆեթուլլահ Գյուլենի հետևորդներին[37].

2017 թվականի մարտին Ազգային հետախուզական կազմակերպությունը մեղադրվում էր ավելի քան 300 մարդու, 200 ասոցիացիաների և դպրոցների նկատմամբ լրտեսության մեջ, որոնք կապված էին Թուրքիայից վտարված Ֆեթուլլահ Գյուլենի կողմնակիցների հետ։ Ստորին Սաքսոնիայի ներքին գործերի նախարար Բորիս Պիստորիուսն այս փաստն անվանել է «անթույլատրելի և անընդունելի»՝ հայտարարելով, որ «ինտենսիվությունն ու անողոքությունը», որով հետապնդվում են գործող թուրքական իշխանությունների քաղաքական հակառակորդները արտասահմանում, ուղղակի զարմանալի է։ Գերմանիայի անվտանգության ծառայության ներկայացուցիչն ասել է, որ իրենք ցնցված են այն փաստից, որ Թուրքիան բացահայտ ցույց է տալիս, որ լրտեսում է այնտեղ բնակվող թուրքերին[38][39][40]։ 2017 թվականի մարտի 30-ին Գերմանիայի ներքին գործերի նախարար Թոմաս դե Մեզյերը հայտարարեց, որ Թուրքիայի նման գործունեությունը կարող է բացասաբար ազդել գերմանա-թուրքական հարաբերությունների վրա և իրականացվում է պատասխան արձագանք հրահրելու համար։ Գերմանիայի հասարակության ցնցումն էլ ավելի է ցնցվել, երբ պարզվել է, որ 300 մարդու թվում եղել են քաղաքական գործիչներ, ինչպես նաև գերմանացի լրագրող Միշել Մյունտեֆերինգը[41][42][43]։

2017 թվականի հոկտեմբերին, ըստ գերմանական մամուլի հաղորդագրությունների, Գերմանիայի ներգաղթի մարմիններում աշխատող պաշտոնյաները թուրք փախստականների մասին տեղեկություններ էին փոխանցում Թուրքիա։ Որոշ դեպքերում նույնիսկ հաղորդվել է նրանց գտնվելու վայրի մասին, ինչը նրանց ընտանիքի անդամները չգիտեին անվտանգության նկատառումներից ելնելով։ Այս միջադեպերը ցույց են տվել, որ թուրքական լրտեսական ցանցը կարող էր ներթափանցել Գերմանիայի իշխանության մարմիններ[44]։ Բացի այդ, Հյուսիսային Ռեյն-Վեստֆալիայի ներքին գործերի նախարար Հերբերտ Ռեուլը զեկույց է ներկայացրել այն մասին, որ գերմանա-թուրքական «Osmanen Germania» կազմակերպությունը համագործակցում է Ազգային հետախուզական կազմակերպության հետ, սակայն կազմակերպությունը կտրականապես հերքել է մեղադրանքները[45]։ 2018 թվականի հուլիսին Գերմանիան արգելել էր «Osmanen Germania» կազմակերպությունը կազմակերպված հանցավոր գործունեությանը մասնակցության մեղադրանքներով, քանի որ սպառնալիք է ներկայացնում լայն հասարակության համար[46]։

Շտուտգարտում Թուրքիայի գլխավոր հյուպատոսության ծառայողական ավտոմեքենայի հրկիզում (հուլիս 2022) խմբագրել

Անկարայում Գերմանիայի դեսպան Յուրգեն Շուլցը հրավիրվել է Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարարություն Շտուտգարտում Թուրքիայի գլխավոր հյուպատոսության ծառայողական մեքենան հրկիզելուց հետո։ ԱԳՆ-ից ստացված տեղեկատվության համաձայն՝ Շուլցը հրավիրվել է Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարարություն՝ 2022 թվականի հուլիսի 18-ի լույս 19-ի գիշերը Գլխավոր հյուպատոսության ծառայողական մեքենան հրկիզելու, ինչպես նաև մոտակայքում գտնվող այլ տրանսպորտային միջոցների վնասման կապակցությամբ։ Թուրքիայի ԱԳՆ-ն դեսպան Շուլցի ուշադրությանն է ներկայացրել վերջին ամիսներին Գերմանիայում թուրքական ներկայացուցչությունների վրա հարձակումների փաստերը[47]։

Գերմանիայի դիվանագիտական առաքելությունները Թուրքիայում խմբագրել

  1. Ստամբուլում Գերմանիայի գլխավոր հյուպատոսություն
  2. Իզմիրում Գերմանիայի գլխավոր հյուպատոսություն
  3. Անկարայում Գերմանիայի դեսպանատուն
  4. Անթալիայում Գերմանիայի հյուպատոսություն

Թուրքիայի դիվանագիտական առաքելությունները Գերմանիայում խմբագրել

  1. Թուրքիայի դեսպանատունը Բեռլինում
  2. Քյոլնում Թուրքիայի գլխավոր հյուպատոսություն
  3. Դյուսելդորֆում Թուրքիայի գլխավոր հյուպատոսություն
  4. Էսսենում Թուրքիայի գլխավոր հյուպատոսություն
  5. Մայնի Ֆրանկֆուրտում Թուրքիայի գլխավոր հյուպատոսություն
  6. Համբուրգում Թուրքիայի գլխավոր հյուպատոսություն
  7. Հանովերում Թուրքիայի գլխավոր հյուպատոսություն
  8. Կարլսրուեում Թուրքիայի գլխավոր հյուպատոսություն
  9. Մայնցում Թուրքիայի գլխավոր հյուպատոսություն
  10. Մյունխենում Թուրքիայի գլխավոր հյուպատոսություն
  11. Մյունստերում Թուրքիայի գլխավոր հյուպատոսություն
  12. Նյուրնբերգում Թուրքիայի գլխավոր հյուպատոսություն
  13. Շտուտգարտում Թուրքիայի գլխավոր հյուպատոսություն

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ «Turkey quickly sliding into authoritarian rule after move to increase Erdogan's powers». The Independent. 2016 թ․ դեկտեմբերի 30. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 10-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 9-ին.
  2. ↑ Chan, Sewell (2017 թ․ հունվարի 9). «Turkey's Parliament Starts Debate on Expansion of President's Powers». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 10-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 9-ին.
  3. ↑ Dombey, Daniel. «Turkey's Erdogan lurches toward authoritarianism». Financial Times. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 13-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 10-ին.
  4. ↑ «Can Turkey's Democracy Survive President Erdogan?». The New York Times. 2016 թ․ նոյեմբերի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 10-ին.
  5. ↑ Braun, Stefan. «Europarat sieht Türkei auf dem Weg in die Autokratie» (գերմաներեն). Süddeutsche Zeitung. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 3-ին.
  6. ↑ Hew Strachan, The First World War: Volume I: To Arms. Vol. 1. Oxford University Press, 2003) pp 644-93.
  7. ↑ Gerard E. Silberstein, «The Central Powers and the Second Turkish Alliance, 1915.» Slavic Review 24.1 (1965): 77-89. in JSTOR Արխիվացված 2017-03-13 Wayback Machine
  8. ↑ Frank G. Weber, Eagles on the Crescent: Germany, Austria, and the diplomacy of the Turkish alliance, 1914—1918 (Cornell University Press, 1970).
  9. ↑ 9,0 9,1 Allied Relations and Negotiations With Turkey Արխիվացված 2018-02-18 Wayback Machine, US State Department, pp. 6-8
  10. ↑ «Turkey ready to step up EU entry talks - Taiwan News Online». Etaiwannews.com. 2009 թ․ հունիսի 30. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 29-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 9-ին.
  11. ↑ «PM: Turkey tired of EU's buts, ifs, maybes». Todayszaman.com. 2009 թ․ հուլիսի 8. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 9-ին.(չաշխատող հղում)
  12. ↑ [1](չաշխատող հղում)
  13. ↑ «Merkel Worried about Turkey: Situation Is "Very, Very Serious" - SPIEGEL ONLINE». Spiegel.de. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 9-ին.
  14. ↑ «The World from Berlin: Talking Tough with Turkey - SPIEGEL ONLINE». Spiegel.de. 2006 թ․ նոյեմբերի 27. Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ հունվարի 28-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 9-ին.
  15. ↑ Dombey, Daniel, James Fontanella-Khan, and Quentin Peel (2013 թ․ հունիսի 21). «Germany blocks Turkey's bid to join EU». Financial Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ սեպտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 21-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  16. ↑ «Germany proposes delaying EU-Turkey talks over protests». 2017 թ․ հունիսի 24. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 24-ին – via Reuters.
  17. ↑ «EU delays latest round of Turkish entry talks». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  18. ↑ «Subscribe to read». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 12-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. {{cite web}}: Cite uses generic title (օգնություն)
  19. ↑ «Germany's Merkel calls on Turkey to remove hurdles to EU accession». 2017 թ․ հունիսի 24. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 24-ին – via Reuters.
  20. ↑ «The World From Berlin: Avoiding an EU-Turkey Ice Age - SPIEGEL ONLINE». Spiegel.de. Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ հունվարի 27-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 9-ին.
  21. ↑ «Turkey's Prime Minister Surprises Merkel: Erdogan Proposes Turkish-Medium High Schools for Germany - SPIEGEL ONLINE». Spiegel.de. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 9-ին.
  22. ↑ «Erdogan Urges Turks Not to Assimilate: 'You Are Part of Germany, But Also Part of Our Great Turkey' - SPIEGEL ONLINE». Spiegel.de. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 4-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 9-ին.
  23. ↑ «Hunderte Menschen demonstrieren gegen Erdogan-Besuch». merkur.de (գերմաներեն). 2018 թ․ սեպտեմբերի 22. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ սեպտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 26-ին. {{cite news}}: More than one of |accessdate= and |access-date= specified (օգնություն)
  24. ↑ «Erdogan tries to turn the page on controversial German visit, but can he succeed? - France 24». France 24 (անգլերեն). 2018 թ․ սեպտեմբերի 28. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 29-ին. {{cite news}}: More than one of |accessdate= and |access-date= specified (օգնություն)
  25. ↑ 25,0 25,1 (www.dw.com), Deutsche Welle. «Gastkommentar: Der DITIB-Islam hat keinen Platz in Deutschland | DW | 26.09.2018». DW.COM (գերմաներեն). Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ սեպտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.
  26. ↑ «diplo - Startseite - HTTP Status 404» (գերմաներեն). Auswaertiges-amt.de. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 12-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 9-ին.
  27. ↑ «From past to present relations between Germany and Turkey' -». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 15-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 1-ին.
  28. ↑ «Экспорт промышленной продукции Турции достиг исторического максимума». Day.Az (ռուսերեն). 2023 թ․ հունվարի 4. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 14-ին.
  29. ↑ Aufruf von BÜNDNIS 90/ DIE GRÜNEN zur Wahl der HDP bei den türkischen Parlamentswahlen Արխիվացված 2016-04-23 Wayback Machine (Call of Alliance 90 / The Greens to vote for the HDP in the Turkish parliamentary elections, 18.05.2015) (Google translation)
  30. ↑ EU-Wahlkampf: Merkel auf Anti-Türkei-Reise Արխիվացված 2017-02-08 Wayback Machine (Spiegel-online, 16.02.2004 — 06:33 CET) (Google translation), Merkels Türkeireise: CDU will mit islamischer AKP kooperieren Արխիվացված 2017-02-08 Wayback Machine (Spiegel-online, 16.02.2004 — 13:36 CET)) (Google translation)
  31. ↑ «Einfluss auf Union: Migranten warnen CDU vor Infiltration durch AKP - WELT». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  32. ↑ Social Science Research on Turks in Germany [MESA Bulletin, July 1995]
  33. ↑ «Turkey arrests another German citizen». Deutsche Welle. 2018 թ․ օգոստոսի 16. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 18-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  34. ↑ «Germany warns citizens about social media posts when visiting Turkey». Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  35. ↑ 35,0 35,1 «Report: Turkey's MIT agency menacing 'German Turks'» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  36. ↑ «German Lawmakers Call for Probe on Imams Suspected of Spying for Turkey». turkeypurge. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
  37. ↑ «ERDOGAN'S MUSLIM SPIES: Turkish imams snooping on Merkel's Germany for President». express. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 9-ին.
  38. ↑ «Germany accuses Turkey of 'unacceptable' spying». The Independent. 2017 թ․ մարտի 28. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 29-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 30-ին.
  39. ↑ «Germany to investigate claims of 'intolerable' spying by Turkey». The Guardian. 2017 թ․ մարտի 28. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 30-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 30-ին.
  40. ↑ «Turks in Germany warned over surveillance from Ankara». Deutsche Welle (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 30-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 30-ին.
  41. ↑ «Müntefering wirft türkischem Geheimdienst Denunziation vor». tagesschau.de (գերմաներեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 30-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 30-ին.
  42. ↑ «Name of German SPD lawmaker Michelle Müntefering found on Turkish spying list». Deutsche Welle (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 30-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 30-ին.
  43. ↑ «Spionage-Affäre: Michelle Müntefering auf türkischer Geheimdienstliste» (գերմաներեն). Frankfurter Allgemeine Zeitung. 2017 թ․ մարտի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 30-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 30-ին.
  44. ↑ «Turkey spies betraying asylum seekers in German immigration offices». Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 6-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  45. ↑ «'Sons of AKP': Turkish-German biker gang accused of aiding Turkish spies». Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 19-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  46. ↑ «Germany bans Turkish biker gang Osmanen Germania». Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հոկտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  47. ↑ «Посол Германии в Анкаре Юрген Шульц приглашен в Министерство иностранных дел Турции». Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ սեպտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 25-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Գերմանա-թուրքական_հարաբերություններ&oldid=9805521» էջից