Բուքերյան մրցանակ

Բուքերյան մրցանակ (անգլ.՝ Booker Prize), անգլիական գրականության ամենահեղինակավոր մրցանակներից մեկը։ Մինչ 2013 թվականը շնորհվում էր Ազգերի Համագործակցության անդամ հանդիսացող երկրում, Իռլանդիայում կամ Զիմբաբվեում ապրող հեղինակի անգլերենով գրված վեպի համար։ 2014 թվականից, ըստ մրցանակային ֆոնդի նախագահ Ջոնաթան Թեյլորի, այլևս չեն գործում տարածքային ու ազգային սահմանափակումներ։ Հաղթողն ստանում է 50 հազար ֆունտ ստեռլինգի անդորրագիր (մինչ 2002 թվականն այդ գումարը կազմում էր 21 հազար ֆունտ)։ Առաջին մրցանակաբաշխությունը տեղի է ունեցել 1969 թվականին։ 2002 թվականից Բուքերյան մրցանակի հովանավորն է Man ընկերությունների խումբը, այդ պատճառով էլ մրցանակի ամբողջական անվանումն է՝ The Man Booker Prize։

Մրցանակակիրն ընտրվում է հետևյալ կերպ. նախ ամեն տարի փոփոխվող կոմիտեն, որ որի կազմում ընդգրկվում են երկու հրատարակիչ ու մեկական ներկայացուցիչ գրողների, գրական գործակալներից, գրքի վաճառականներից, գրադարաններից ու Բուքերյան մրցանակի հիմնադրամից կազմում են շուրջ հարյուր գրքերի ցանկ։ Նույն կոմիտեն ընտրում է հինգ անդամից կազմված հանձնաժողով, որի անդամ են դառնում, որպես կանոն, առաջատար գրաքննադատներ ու գրողներ, գիտնականներ, հասարակական գործիչներ։ Օգոստոսին հանձնաժողովը հայտարարում է երկար ցանկը (long list), որ ներառում է 12-13 անուն, իսկ սեպտեմբերին այդ ցանկից ընտրվում են կարճ ցանկի (short list) վեց անդամները։ Բուքերյան մրցանակի դափնեկրի անունը հայտարարվում է հոկտեմբերին։

Բուքերյան մրցանակի չորս դափնեկիրներ՝ Ուիլյամ Գոլդինգը, Նադին Գորդիմարն, Ո. Ս. Նայպոլն ու Ջ. Մ. Կուտզեեն, հետագայում ստացան նաև Նոբելյան մրցանակներ։ 1999 թվականին Ջ. Մ. Կուտզեեն դարձավ առաջին հեղինակը, որ երկրորդ անգամ ստացավ Բուքերյան մրցանակ։ Երկու տարի անց այս ձեռքբերումը կրկնեց ավստրիալացի Պիտեր Քերին։ Կարճ ցանկում ամենաշատն ընդգրկվել է բրիտանացի գրող Այրիս Մյորդոկը, ում վեպերը վեց անգամ անցել են Բուքերյան մրցանակաբաշխության եզրափակիչ։

Հաղթողներ

Տարի	Հեղինակ	Վերնագիր	Ժանր	Ազգություն
1969	Պերսի Հովարդ Նյուբի	Դրա համար պատասխան կտաք	Վեպ	Մեծ Բրիտանիա
1970	Բեռնիս Ռուբենս	Ընտրյալ անդամ	Վեպ	Մեծ Բրիտանիա
1971	Վիդիադհար Սուրաջպրասադ Նայփոլ	Կախված վիճակում	Պատմվածք	Մեծ Բրիտանիա Տրինիդադ և Տոբագո
1972	Ջոն Բյորջեր	G.	Վեպ	Մեծ Բրիտանիա
1973	Ջ. Գ. Ֆարել	Կրիշնապուրի պաշարումը	Վեպ	Մեծ Բրիտանիա Իռլանդիա
1974	Նադին Գորդիմեր	Պահպանողականը	Վեպ	Հարավային Աֆրիկա
	Սթենլի Միդլթոն	Տոն	Վեպ	Մեծ Բրիտանիա
1975	Ռութ Ջաբվալա	Տոթ և փոշի	Պատմավեպ	Մեծ Բրիտանիա Գերմանիա
1976	Դավիդ Սթորի	Սևիլ	Վեպ	Մեծ Բրիտանիա
1977	Պոլ Սքոթ	Մնալ մինչև վերջ	Վեպ	Մեծ Բրիտանիա
1978	Այրիս Մյորդոկ	Ծով, ծով	Փիլիսոփայական վեպ	Իռլանդիա Մեծ Բրիտանիա
1979	Պենելոպա Ֆիցջերալդ	Ջրի վրա	Վեպ	Մեծ Բրիտանիա
1980	Վիլյամ Գոլդինգ	Նավարկության ծեսերը	Վեպ	Մեծ Բրիտանիա
1981	Սալման Ռուշդի	Կեսգիշերի երեխաները	Մոգական ռեալիզմ	Մեծ Բրիտանիա
1982	Թոմաս Կենելի	Շինդլերի տապանը	Ինքնակենսագրական վեպ	Ավստրալիա
1983	Ջոն Մաքսվելլ Կուտզե	Միխայել Կ-ի կյանքն ու ժամանակը	Վեպ	Հարավային Աֆրիկա
1984	Անիտա Բրուքներ	Հյուրանոց «Լճի մոտ»	Վեպ	Մեծ Բրիտանիա
1985	Քերի Հյույմ	Կմախք-մարդիկ	Միստիկական վեպ	Նոր Զելանդիա
1986	Կինգսլի Էմիս	Հին սատանաներ'	Կատակերգական վեպ	Մեծ Բրիտանիա
1987	Պենելոպա ԼԱյվլի	Լուսնի վագրը	Վեպ	Մեծ Բրիտանիա
1988	Պիտեր Քերի	Օսկարն ու Լյուսինդան	Պատմավեպ	Ավստրալիա
1989	Կաձուո Իսիգուրո	Օրվա մնացորդը]	Պատմավեպ	Մեծ Բրիտանիա
1990	Անտոնիա Բայեթ	Տիրապետություն	Պատմավեպ	Մեծ Բրիտանիա
1991	Բեն Օքրի	Քաղցած ճանապարհը	Մոգական ռեալիզմ	Նիգերիա
1992	Մայքլ Օնդատժե	Անգլիացի պացիենտը		Կանադա
	Բարի Անսուորթ	Սուրբ սով	Պատմավեպ	Մեծ Բրիտանիա
1993	Ռոդի Դոյլ	Պեդի Կլարկ հա-հա-հա	Վեպ	Իռլանդիա
1994	Ջեյմս Կելման	Որքան ուշ է, որքան ուշ	Գիտակցության հոսք	Մեծ Բրիտանիա
1995	Փեթ Բարքեր	Ուրվականների ճամփան	Պատերազմական վեպ	Մեծ Բրիտանիա
1996	Գրեմ Սվիֆթ	Վերջին կարգադրությունները	Վեպ	Մեծ Բրիտանիա
1997	Արունդատի Ռոյ	Մանրուքների աստվածը	Վեպ	Հնդկաստան
1998	Իեն Մաքյուեն	Ամստերդամ	Վեպ	Մեծ Բրիտանիա
1999	Ջոն Մաքսվելլ Կուտզե	Անպատվություն	Վեպ	Հարավային Աֆրիկա
2000	Մարգարեթ Էթվուդ	Կույր մարդասպանը	Պատմավեպ	Կանադա
2001	Պիտեր Քերի	Կելիի խմբի իրական պատմությունը	Պատմավեպ	Ավստրալիա
2002	Յան ՄԱրտել	Պիի կյանքը	Ֆանտաստիկական վեպ արկածային վեպ	Կանադա
2003	DBC Պիեռ	Վերնոն Աստված Կրտսեր	Սև կատակերգություն	Ավստրալիա
2004	Ալան Հոլինգյորստ	Գեղեցկության գիծը	Պատմավեպ	Մեծ Բրիտանիա
2005	Ջոն Բենվիլ	Ծովը	Վեպ	Իռլանդիա
2006	Կիրան Դեսաի	Սնանկացածների ժառանգությունը	Վեպ	Հնդկաստան
2007	Էնն Էնրայթ	Բոլորը հավաքվել են	Վեպ	Իռլանդիա
2008	Արավինդ Ադիգա	Սպիտակ վագրը	Վեպ	Հնդկաստան
2009	Հիլարի Մենթել	Գայլերի դահլիճը	Պատմավեպ	Մեծ Բրիտանիա
2010	Հովարդ Ջեյկոբսոն	Ֆինկլերի հարցը	Հումորային վեպ	Մեծ Բրիտանիա
2011	Ջուլիան Բարնս	Ավարտի նախազգացում	Վեպ	Մեծ Բրիտանիա
2012	Հիլարի Մենթել	Բերեք մարմինները	Պատմավեպ	Մեծ Բրիտանիա
2013	Էլեանոր Քաթթոն	Լուսատուն	Պատմավեպ	Կանադա Նոր Զելանդիա
2014	Ռիչարդ Ֆլենագան	Նեղ ճանապարհ դեպի հեռավոր հյուսիս	Պատմավեպ	Ավստրալիա
2015	Մարլոն Ջեյմս	Յոթ սպանության համառոտ պատմություն	Վեպ	Ճամայկա
2016	Բոլ Բիտի	The Sellout	Վեպ	ԱՄՆ
2017	Ջորջ Սոնդերս	Լինքոլնը բարդոյում	Վեպ	ԱՄՆ

Տես նաև

Բուքերյան միջազգային մրցանակ

Արտաքին հղումներ

• Բուքերյան մրցանակի պաշտոնական կայք(անգլ.)