Ավտոմատ (նկար, Հոփեր)
«Ավտոմատ» (անգլ.՝ Automat), ամերիկացի ռեալիստ նկարիչ Էդվարդ Հոփերի նկարը, ստեղծված 1927 թվականին։ Նկարն առաջին անգամ ցուցադրվել է 1927 թվականի Սուրբ Վալենտինի օրը ՝ Նյու Յորքի Ռենի պատկերասրահներում Հոպերի երկրորդ անհատական ցուցահանդեսի բացմանը։ Ապրիլին այն վաճառվել է 1200 դոլարով[1]։ Պահվում է ԱՄՆ Այովա նահանգի Դե Մոյնի արվեստի կենտրոնում։
 | |
|---|---|
 | |
| տեսակ | գեղանկար |
| նկարիչ | Էդվարդ Հոփեր |
| տարի | 1927 |
| բարձրություն | 71,4 սանտիմետր |
| լայնություն | 88,9 սանտիմետր |
| ստեղծման երկիր |  ԱՄՆ |
| ժանր | կենցաղային ժանր |
| նյութ | յուղաներկ և կտավ |
| գտնվում է | Դե Մոյնի արվեսի կենրոն |
| հավաքածու | Դե Մոյնի արվեսի կենրոն |
| հիմնական թեմա | automat? |
պատկերված են
| |
| կայք | |
Ծանոթագրություններ | |
 Automat (Hopper) Վիքիպահեստում | |
Բնութագրություն խմբագրել
Նկարում պատկերված է սուրճի բաժակին նայող աղջիկ, որը նստած է մենության մեջ, այն ժամանակ ԱՄՆ-ում հանրաճանաչ ավտոմատ մեքենայացված սրճարանում։ Խավարած ապակու վրա արտացոլվում են միանման լամպերի շարքերը։ Բնօրինակը Հոփերի կինն է` Ջոզեֆինը[2]։ Սակայն Հոփերը փոխել է նրա դեմքը, դարձնելով ավելի երիտասարդ (1927 թվականին Ջոզեֆինը 44 տարեկան էր), ինչպես նաև կառուցվածքը, Ջոզեֆինը ուներ նրբագեղ կազմվածք։ Այն ժամանակ մի քննադատ բնութագրել է նկարի աղջկան, «տղայանման» (տափակակուրծք)[3]։
Ինչպես հաճախ հանդիպում ենք Հոփերի նկարներում, աղջկա նյութական վիճակը և նրա տրամադրությունը անհասկանալի են։ Նա գեղեցիկ հագած է շպարված, ինչը ցույց է տալիս, որ նա գնում է աշխատանքի, կամ մի աշխատանքից մյուսը, որտեղ կարևոր է արտաքին տեսքը, կամ գնում է հանդիպման։
Աղջիկը հանել է մի ձեռնոցը, որը ցույց է տալիս նրա ցրված լինելը, որ նա շտապում է և միայն մի ակնթարթ կարող է կանգ առնել, կամ էլ նա նոր էր մտել և դեռ չէր տաքացել։ Բայց վերջին տարբերակի հավանականությունը քիչ է, քանի որ նրա բաժակի և պնակի առջև դրված է ոչ մեծ դատարկ ափսե, որը վկայում է նրա սրճարանում սնվելու և որոշ ժամանակ գտնվելու մասին։
Տարվա եղանակը` ուշ աշուն է, կամ ձմեռ, բխում է այն փաստից, որ կինը տաք է հագած։ Բայց անհասկանալի է օրվա որ ժամն է, քանի որ տարվա այդ եղանակին օրերը կարճ են։ Գուցե մայրամուտից հետո էր, և դեռ շատ վաղ էր ընկերուհու հետ հանդիպելու համար։ Կամ էլ ուշ գիշեր էր, այն բանից հետո երբ աղջիկը ավարտել էր աշխատանքը։ Կամ դա կարող էր լինել վաղ առավոտյան լուսաբացից առաջ և նրա աշխատանքը շուտով կսկսվի։
Օրվա որ ժամն էլ լինի, սրճարանը կարծես դատարկ է, և փողոցում չկա ոչ մի ակտիվություն (կամ որևէ կյանք), ինչը ուժեղացնում է միայնակության զգացողությունը և պատճառ է հանդիսանում, որ նկարը ասոցացվի քաղաքային մենության հայեցակարգի հետ։ Մի քննադատ նկատել է, որ աղջիկը այնպիսի դիրքով է նկարված, որը բնորոշ է Հոփերի մելամաղձոտ նկարներին` «աղջկա աչքերը կախված են, իսկ նրա մտքերը դեպի ներս»[4]։ Մեկ այլ քննադատ բնութագրել է նրան ինչպես «նա, ով նայում է իր սուրճի բաժակին այնպես, կարծես դա աշխարհի վերջին բանն է, որը նա կարող է պահել»[5]։ 1995 թվականին Թայմ ամսագիրը օգտագործել է «Ավտոմատ» նկարը 20-րդ դարում, որպես պատկերազարդում սթրեսի և դեպրեսիայի մասին հոդվածներում[6]։
Արվեստագետ Իվո Կրանցֆելդերը համեմատում է այդ պատկերը (սրճարանում մենության մեջ սուրճ խմող աղջիկը) Էդուարդ Մանեի-Սլիվովիցա և Էդգար Դեգաի-Աբսենթ նկարների հետ[7]։
Տեսակետներ խմբագրել
Կտավի ստորին աջ անկյունում աթոռի հենակի առկայությունը խոսում է այն մասին, որ, հնարավոր է, հանդիսատեսը նստած է հարևան սեղանի շուրջ։ Որպես նորարարական ընդունելություն՝ Հոփերն առանձնացրել է աղջկա ոտքերը՝ դրանք դարձնելով նկարի ամենապայծառ գունային կետը՝ այդպիսով «այն դարձնելով ցանկության առարկա և դիտողին դարձնելով վուայերիստ»[8]։ Այսօրվա չափանիշներով այս նկարագրությունը չափազանցված է թվում, բայց 1927 թվականին կանանց ոտքերի հրապարակային ցուցադրումը համեմատաբար նոր երևույթ էր համարվում։
Հոփերը վառ ներկայացնում էր կանանց ոտքերը, ավելի ուշ, մի շարք նկարներում` ներառյալ «Կուպե Ս, գնացք 293» (1938) և «Լոբբի հոթել» (1943)։ 1931 թվականին նրա «Վարսավիրանոց» նկարի իգական կերպարը նույն դիրքով է, ինչպիսին «Ավտոմատ» նկարում։ Բայց աղջկա գտնվելը պայծառ, մարդաշատ վայրում, կեսօրին, դարձնում է ավելի քիչ մեկուսացված և խոցելի, հետևաբար, դիտողի հայացքը կարծես թե ավելի քիչ է ձանձրալի թվում։
Ռեստորան խմբագրել
Ինչպես նշում է քննադատ Կերոլ Տրոյենը` «միայն անվանումը, այլ ոչ թե ինչ-որ դետալ նկարի վրա, որոշում է ռեստորանն ինչպես ավտոմատ»[3]։ Տրոյենը շարունակում է թվարկել մի շարք հատկություններ, որոնք կդարձնեին ռեստորանն ավելի ճանաչելի նյույորքցիների համար 1920-ական թվականներին։ «Նրանք եղել են մաքուր, տպավորիչ, լավ լուսավորությամբ և որպես կանոն կահավորված Կարրարյան մարմարե սեղաններով և կաղնու աթոռներով, ինչպես երևում է նկարում։ Այն ժամանակ, երբ Հոփերը նկարում էր իր նկարը, ավտոմատները սկսեցին զարգանալ որպես անվտանգ և պատշաճ վայր աշխատող կանանց համար, մենության մեջ ճաշելու համար»[3][9]։
Ավտոմատները աշխատում էին շուրջօրյա, «աշխույժ և աղմկոտ, նրանք սպասարկում էին տաս հազար հաճախորդ մեկ օրում»[3]։ Ավելին, կինը նստած է ռեստորանի ոչ այնքան բարենպաստ վայրում ինքնավերլուծությամբ զբաղվելու համար։ Ինչպես նկատել է Տրոյեն, նրա սեղանը մուտքին մոտ է, իսկ նրա մյուս կողմում աստիճաններն են, որը տանում է ռեստորանի ստորին հարկ։ Նույնիսկ, եթե ռեստորանը համեմատական դատարկ լիներ, նրա սեղանի կողքով անցնում է ինչ-որ մեկը։ Այդպիսով «լուռ, հայեցողական կազմվացքը», «որը չի համապատասխանում քաղաքի էներգիային, նրա տեմպի և մեքենայացված ռիթմի հետ»[3] դառնում է ավելի ուշագրավ հատկապես աշխույժ տեղանքի պատճառով, որտեղ որոշել էր նստել աղջիկը։
Լուսամուտ խմբագրել
Հոփերի նկարներում հաճախ կարելի է տեսնել լուսամուտներ, որով նայում են կամ դիտորդը կամ գործող անձիք։ Նկարում Մայրամուտը երկաթգծի վրա (1929) Անքունները (1942) և Գրասենյակ փոքր քաղաքում (1953), կարելի է տեսնել շատ տեսարանների դետալներ։ Բայց երբեմն Հոփերը ցանկանում էր թաքցնել տեսքը, տեղադրելով լուսամուտը սուր անկյան տակ ծածկված վարագույրով կամ շերտավարագույրով։ Նրա մյուս սիրելի մեթոդը որն օգտագործվում է Գիշերային խորհրդակցություն գործում (1949), օգտագործում է պայծառ լույս, որը ներթափանցում է սուր անկյան տակ արևից կամ անտեսանելի փողոցային լապտերից (կամ լույսի այլ աղբյուրից), լուսավորելու համար մի քանի մանրամասներ։
Համեմատելու համար Ավտոմատում, թեև լուսամուտը գերակշռում է միևնույն է այն «թույլ չի տալիս տեսնել փողոցը»[10]։ Արտաքին խավարը շեղում է Հոփերի սովորական տեխնիկայից, այնպես էլ իրականությունից, քանի որ Նյու Յորքի գիշերային փողոցը լի է ավտոմեքենաների և փողոցային լապտերների լույսերով։ Այդ ամբողջ դատարկությունն ընդգծում է սենյակի ներսում գտնվող պատկերները և կենտրոնանում է դիտորդի ուշադրությունը աղջկան։
Ինչպես նշում է Մարկ Ստրենդը, լուսամուտից արտացոլվում է միայն լամպերի երկու շարք և ուրիշ ոչինչ ավտոմատի ինտերիերից։ Գուցե Հոփերը իջեցրել է այդ արտացոլանքը, որպիսի չշեղի դիտորդի ուշադրությունը աղջկանից։ Սթրենդը երբեմն առաջարկում է աղջկա արտացոլանքի բացակայության այլընտրանքային պատճառ։
Կիզակետում գտնվող դատարկ պատուհանի առկայությունը աղջկա հետևում ավելի պարզ տեսանելի է Արևի լույսը սրճարանում (1958)[11],
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Carol Troyen, Hopper in Gloucester, in Carol Troyen, Judith Barter, Janet Comey, Elliot Bostwick Davis and Ellen Roberts (eds.), Edward Hopper. Boston: MFA Publications (Museum of Fine Arts), 2007, p. 72.
- ↑ Gail Levin, Edward Hopper: An Intimate Biography. New York: Rizzoli, (1995) 2007, p. 201.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Carol Troyen, 'The Sacredness of Everyday Fact': Hopper’s Pictures of the City. In Carol Troyen, Judith Barter, Janet Comey, Elliot Bostwick Davis and Ellen Roberts (eds.), Edward Hopper. Boston: MFA Publications (Museum of Fine Arts), 2007, p. 118.
- ↑ Iversen, Margaret, Edward Hopper. Tate Publishing Ltd, 2004, p. 57.
- ↑ Schmied, Wieland, Edward Hopper: Portraits of America. Translated by John William Gabriel. Munich: Prestel, 1999, p. 76.
- ↑ Time magazine, August 28, 1995.
- ↑ Ivo Kranzfelder, Hopper. Cologne, Germany: Benedikt Taschen, 2010, p. 146.
- ↑ Robert Hobbs, Edward Hopper. New York: Harry N. Abrams, 1987, p. 72.
- ↑ See photograph in Lorraine B. Diehl and Marianne Hardart, The Automat: The History, Recipes, and Allure of Horn and Hardart's Masterpiece. New York: Clarkson Potter, 2002, p. 26.
- ↑ Mark Strand, Hopper. New York: Knopf, 2007, p. 43.
- ↑ The comparison between Automat and Sunlight in a Cafeteria is made in Ivo Kranzfelder, Hopper. Cologne, Germany: Benedikt Taschen, 2010, p. 146, and in Lloyd Goodrich, Edward Hopper. New York: Abradale Press / Harry N. Abrams, 1983, p. 133.