Էդուարդ Մանե
Էդուարդ Մանե (ֆր.՝ Édouard Manet, հունվարի 23, 1832[1][2][3][…], Փարիզի նախկին 10-րդ թաղամաս, Փարիզ[4][5] - ապրիլի 30, 1883[1][2][6][…], Փարիզի 8-րդ շրջան, Փարիզ[7] և Փարիզ[5]), ֆրանսիացի գեղանկարիչ, իմպրեսիոնիզմի հիմնադիրներից մեկը։
Էդուարդ Մանե Édouard Manet | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | հունվարի 23, 1832[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Փարիզի նախկին 10-րդ թաղամաս, Փարիզ[4][5] |
| Վախճանվել է | ապրիլի 30, 1883[1][2][6][…] (51 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Փարիզի 8-րդ շրջան, Փարիզ[7] և Փարիզ[5] |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Ֆրանսիա[8][9] |
| Կրթություն | Collège-lycée Jacques-Decour? |
| Մասնագիտություն | նկարիչ, նկարազարդող, վիմագրող, գծագրող և գծանկարիչ |
| Ոճ | իմպրեսիոնիզմ[5] |
| Ժանր | դիմապատկեր[5], ժանրային նկարչություն[5], նատյուրմորտ[5], բնանկար[5] և կրոնական նկարչություն[5] |
| Թեմաներ | գեղանկարչություն |
| Ուշագրավ աշխատանքներ | Ֆլեյտահարը, Street Singer?, Լոլան Վալենսիայից, Նախաճաշ խոտի վրա և Օլիմպիա |
| Ուսուցիչ | Թոմաս Կուտյուր և Auguste Boulard? |
| Աշակերտներ | Եվա Գոնսալես |
| Ներշնչվել է | Թոմաս Կուտյուր |
| Պարգևներ | |
| Հայր | Օգյուստ Մանե |
| Մայր | Eugénie-Désirée Fournier? |
| Ամուսին | Սյուզաննա Մանե[11] |
| Զավակներ | Լեոն Լեենհոֆ |
| Ազգականներ | Բերտա Մորիզո |
ստորագրություն | |
| Էդուարդ Մանե Վիքիքաղվածքում | |
 Édouard Manet Վիքիպահեստում | |
Կյանքն ու ստեղծագործական ուղին խմբագրել
Ծնվել է 1832 թվականի հունվարի 23-ին Փարիզում, բարձրաշխարհիկ միջավայրին պատկանող ընտանիքում։ Նրա մայրը՝ Օժենի Դեզիղէ Ֆուզնեն, դիվանագետի դուստր էր և Շվեդիայի թագակիր արքայազնի՝ Չարլզ Բեռնադոթի թոռնուհին։ Հայրը՝ Օգուստ Մանեն, դատավոր էր, որը փափագում էր իր որդուն նույնպես իրավաբան տեսնել։
Իրավաբանի մասնագիտություն ստանալու միտումով՝ հոր հորդորով 1848 թվականին Մանեն նավարկեց դեպի Ռիո դե Ժանեյրո։ Երբ Էդուար Մանեն երկրորդ անգամ ձախողեց Նեյվի` իրավաբանական դպրոցի համալրման քննությունը, հայրը ստիպված եղավ հաշվի նստել որդու՝ արվեստի ոլորտում կրթվելու որոշման հետ։ 1850-ից 1856 թվականներին Մանեն ուսանում էր Թոմաս Կուտյուրի գլխավորությամբ։ Մորեղբայրը ՝ Էդմոնդ Ֆուրնիեն, միշտ ոգևորում էր Մանեի ստեղծագործական մաքառումները, և մորեղբոր օգնությամբ Մանեն հայտնվում է Լուվրում։ 1841 թվականին Մանեն ընդունվեց միջնակարգ դպրոց, 1845 թվականից սկսած մորեղբոր խորհրդով հաճախում էր նկարչական հատուկ դասընթացների, որտեղ հանդիպում և ծանոթանում է Անտոնին Պղուստին՝ Ստեղծարար Արվեստների վարչության ապագա նախագահին և իր ամբողջ կյանքի հավատարիմ ընկերոջը։
Այս ժամանակահատվածում Մանեն կրկնօրինակում է Լուվրի՝ Վաղեմի Մեծերը (Old Masters)[12] նկարների շարքը։ 1853-1856 թթ. Մանեն տեղափոխվում է Գերմանիա, Իտալիա և ապա Նիդերլանդներ, որտեղ Էդուար Մանեին ոգեշնչող բազմաթիվ աղբյուրներ կային. արվեստի գլուխգործոցներ և նկարիչներ։ Ի վերջո 1856 թվականին Էդուար Մանեն բացեց սեփական արվեստանոցը։ Այդ տարիներին նրա նկարելաոճը սուր քննադատությունների էր արժանում բազմաթիվ պատճառներով. մասնավորապես նկարներում մանրամասների պարզագույն ցուցադրությունը և գուներանգներում ավանդական տոների ճնշողությունը։
Մանեն ապրել է հիմնականում Փարիզում, ուր սովորել է Գեղեցիկ արվեստների դպրոցում (1850-1856)։ Ընդօրինակել է իտալական Վերածննդի և 17-րդ դարի վարպետների (Ջորջոնե, Տիցիան, Դիեգո Վելասկես, Ֆրանս Հալս), ինչպես և Ֆրանցիսկո Գոյայի, Էժեն Դելակրուայի ստեղծագործությունները, կրել է նրանց ազդեցությունը։
Վաղ շրջանի աշխատանքներում կերպարների կենսական հավաստիությունը զուգորդված է ռոմանտիկ հոգեվիճակների հետ։ Օգտագործելով և վերաիմաստավորելով հին վարպետների սյուժեներն ու մոտիվները՝ Մանեն ձգտել է լուծել գեղանկարչական նոր խնդիրներ։
Իր արվեստով կանխորոշելով իմպրեսիոնիզմը՝ Մանեն 1860-ական թվականների վերջին մերձեցել է նրա վարպետների հետ և 1870-ականների վերջին անցել պլեներային նկարչության, միաժամանակ, իմպրեսիոնիստներին հակառակ, պահպանել է գծանկարի կառուցվածքային պարզությունը։ Մեծ քաղաքի խայտաբղետության մեջ նա ընտրել է առավել բնորոշ իրավիճակներ՝ զուգորդելով գեղանկարչական և հոգեբանական իրավիճակները։
1870-ական թվականներին ստեղծել է նատյուրմորտներ, բնանկարներ, գծանկարներ, դիմանկարներ՝ ընդլայնելով այդ ժանրի հնարավորությունները։ Մանեի ստեղծագործությունն ավարտում է 19-րդ դարի ֆրանսիական ռեալիստական արվեստի ավանդույթների կազմավորումը։ Նրա առաջադրած և լուծած գեղարվեստական խնդիրները շատ բանով կանխորոշել են կերպարվեստի հետագա պատմական շրջանին բնորոշ որոնումների ուղղվածությունը։
Քառասունն անց տարիքում Էդուար Մանեն ախտորոշված էր որպես սիֆիլիս քրոնիկ հիվանդության կրող և դեղորայքային բուժումներ էր ստանում։ Սակայն, դա միակ հիվանդությունը չէր. նկարչի օրգանիզմը տառապում էր նաև ռևմատիզմ կոչվող՝ շարակցական հյուսվածքի բորբոքային հիվանդությունից։ Մահվանից մի քանի տարի առաջ հասցրել էր նաև զարգացնել լոկոմոտոր ատաքսիա հիվանդությունը, որը համարվում է սիֆիլիսի կողմնակի էֆեկտ և հանգեցնում է քրոնիկական ցավերի։
1883 թվականի ապրիլին բժիշկներն ստիպված են լինում հեռացնել Էդուար Մանեի ձախ ոտնաթաթը՝ փտախտի հետևանքով։ Այս բժշկական միջամտությունից 7 օր անց նկարիչը մահանում է։ Նրա աճյունը ամփոփված է Փարիզի Պասսի գերեզմանատանը։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Édouard Manet (նիդերլ.)
- ↑ 3,0 3,1 Edouard Manet (ֆր.) — ministère de la Culture.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 http://archives.paris.fr/s/39/etat-civil-reconstitue-actes/resultats/?
- ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 RKDartists (նիդերլ.)
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
- ↑ 7,0 7,1 7,2 http://archives.paris.fr/s/4/etat-civil-actes/resultats/?
- ↑ Շվեդիայի Ազգային թանգարանի նկարիչների ցանկ — 2016.
- ↑ Ժամանակակից արվեստի թանգարանի առցանց հավաքածու
- ↑ Base Léonore (ֆր.) — ministère de la Culture.
- ↑ Union List of Artist Names — 2021.
- ↑ List of Old Masters
Արտաքին հղումներ խմբագրել
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 7, էջ 219)։ 
|
 | Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էդուարդ Մանե» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էդուարդ Մանե» հոդվածին։ |