Ավստրալիական սկումբրիա

ձկների տեսակ
Ավստրալիական թյունիկ
Ավստրալիական թյունիկ
Ավստրալիական թյունիկ
Դասակարգում
Թագավորություն  Կենդանիներ (Animalia)
Տիպ/Բաժին Քորդավորներ (Chordata)
Ենթատիպ Ողնաշարավորներ (Vertebrata)
Դաս Actinopteri
Կարգ Scombriformes
Ընտանիք Scombridae
Ցեղ Սկումբրիա (Scomber)
Տեսակ Ավստրալիական թյունիկ (S. australasicus)
Միջազգային անվանում
Scomber australasicus
Կարգավիճակ
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝
Քիչ մտահոգող տեսակ

Ավստրալիական սկումբրիա[1] (լատին․՝ Scomber australasicus), սկումբրիա ձկների ընտանիքի տեսակ։ Ապրում են Խաղաղ և Հնդկական օվկիանոսների արևադարձային, մերձարևադարձային և բարեխառն ջրերում՝ հյուսիսային լայնության 43°-ի և հարավային լայնության 50°-ի միջև և արևմտյան երկայնության 32°-ի և արևելյան երկայնության 110°-ի միջև։ Պելագիկ ձկները հանդիպում են մինչև 300 մետր խորություններում։ Գրանցված առավելագույն երկարությունը 50 սմ է։ Այն արժեքավոր արդյունագործական ձուկ[2][3] է։

Տաքսոնոմիա

խմբագրել

Կարմիր ծովի և Հնդկական օվկիանոսի հյուսիսում ապրող բնակչությանը պատկանող անձիք նախկինում դասվել են Scomber japonicus[4]-ին։

Տարածք

խմբագրել
 
Ավստրալիական սկումբրիան ճավայի շուկայում

Ավստրալիական սկումբրիան ապրում է Խաղաղ օվկիանոսի արևմտյան հատվածի մերձափնյա ջրերում՝ Չինաստանից և Ճապոնիայից մինչև Ավստրալիա և Նոր Զելանդիա, արևելքում այն տարածվում է մինչև Հավայան կղզիներ։ Հասնում են մինչև Կարմիր ծով։ Արևադարձային ջրերում այս տեսակը բավականին հազվադեպ[2] է։

Այս մեզո- և էպիպելագիկ ձկները հանդիպում են մերձափնյա ջրերում՝ մակերեսից մինչև 300 մետր[2] խորություններում։

Նկարագրություն

խմբագրել

Ավստրալիական սկումբրիաներն ունեն երկարացված, իլիկաձև մարմին, բարակ, կողքերից սեղմված պոչային ցողուն՝ 2 կողային լողաթևերով, երկայնական միջին լողաթևը նրանց միջև բացակայում է։ Կա 5 լրացուցիչ լողաթևիկների շարք, որոնք գտնվում են փափուկ մեջքի և հետանցքի լողաթևերի ետևում։ Առաջին մեջքի լողաթևում կան 10-13 ծակող ճառագայթներ, երկրորդում՝ 12 փափուկ ճառագայթներ, իսկ հետանցքի լողաթևում՝ 12 փափուկ ճառագայթներ։ Հետանցքի լողաթևի առջև կա նրանից[3] անջատված 1 փուշ։ Փորային միջլողաթևային ելուստը ցածր է և չի երկատվում։ Պոչի լողաթևը պինդ է և լայնորեն երկատված։ Մարմինն ամբողջությամբ պատված է մանր ցիկլոիդային թեփուկով։ Ունի լողափամփուշտ։ Մարմնի առջևի հատվաշի զրահը՝ խոշոր թեփուկներից կազմված, բացակայում է։ Կողային գիծը գրեթե ուղիղ է՝ մի փոքր ալիքաձև պտույտով[5]։ Ատամները մանր, կոնուսաձև և միատող են։ Ողերը 31-ն են։ Ունեն խոփիկանման ատամներ։ Հետանցքի լողաթևը սկսվում է երկրորդ մեջքային լողաթևի[3] հետևից։

Մեջքը մուգ կապույտ կամ կապտականաչավուն գույնի է, պատված է ալիքանման մուգ լայնակի գծերով։ Կողերը և փորիկը պատված են արծաթագույն- սպիտակ կամ կապտամոխրագույն բծերով և ալիքաձև ընդհատվող գծերով[3]։ Առավելագույն երկարությունը մինչև պոչի լողաթևի խեչակը 50 սմ[6] է։

Կենսաբանություն

խմբագրել

Պելագիկ ձկների վտառը հիմնականում մնում է մերձափնյա ջրերում։ Հանդիսանում է սննդային կապերի կարևոր օղակ, ծառայում է որպես սնունդ խոշոր պելագիկ ձկների համար, ինչպիսիք են շնաձկները, թյուննոսները, թրաձկները և ծովային կաթնասունները, օրինակ՝ դելֆինները և ծովառյուծները։ Կազմում է վտառներ նույն չափի[2] այլ սկումբրիաների հետ։ Օրական ուտելիքի հիմնական մասը կազմում են կենդանապլանկտոնները։ Մեծահասակաները սնվում են նաև մանր ձկներով և կաղամարներով։ Ավստրալիայի ջրերում սեռական հասունություն է նկատվում 2 տարեկանում[7]։ Կյանքի տևողությունը 8 տարի է։ Սերնդի տևականությունը 2-3 տարի է։ Ըստ տարբեր հեղինակների գնահատականի՝ Նոր Զելանդիայի ջրերում ավստրալիական սկումբրիաները հասունանում են 3 տարեկանում՝ 28 սմ հասակով, իսկ կյանքի տևողությունը հասնում է մինչև 24 տարի։ Ճապոնիայի ջրերում այս տեսակի ներկայացուցիչները առաջին անգամ հասունանում են 1 տարեկան հասակում և ապրում են մինչև 6 տարեկան[2]։

Մարդու հետ փոխազդեցությունը

խմբագրել

Այն արժեքավոր արդյունագործական ձուկ է։ Արդյունահանությունը հիմնականում տեղի է ունենում տարբեր խորության տրալներով, ձկնորսասարքային ուռկաններով, ինչպես նաև օղակավոր ուռկաններով։ 1990-ականների վերջում ձկան համաշխարհային որսաքանակը հասնում էր 16 հազար տոննայի[8]։ Ճապոնիայում ավստրալիական սկումբրիայի միսը ավելի քիչ է գնահատվում, քան ճապոնական[2] սկումբրիայինը։ Սկումբրիան շուկայում վաճառվում է սառեցված, ծխեցված, պահածոյացված և աղի տարբերակներով[3]։ Բնության պահպանության միջազգային միությունը յուրացրել է «Նվազագույն չափի վտանգներ[2] առաջացնող» պահպանական կարգավիճակը։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. Կաղապար:Книга:Пятиязычный словарь названий животных. Рыбы
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Կաղապար:IUCN
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Կաղապար:FishBase
  4. Erin A. Baker, Bruce B. Collette Mackerel from the northern Indian Ocean and the Red Sea are Scomber australasicus, not Scomber japonicus // Ichthyological Research. — 1998. — Vol. 45. — № 1. — P. 29-33. — doi:10.1007/BF02678572
  5. Bruce B. Collette, Cornelia E. Nauen Scombrids of the world. An annotated and illustrated catalogue of tunas, mackerels, bonitos and related species known to date. — FAO species catalogue. — Rome, 1983. — Vol. 2. — P. 55—56.
  6. «Blue Mackerel» (PDF). Wild Fisheries Research Program. I&INSW. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 8-ին.
  7. Stevens, J.D., Hansfield, H.F.and Davenport, S.R. 1984. Observations on the biology, distribution and abundance of Trachurus declivis, Sardinops neopilchardus and Scomber australasicus in the Great Australian Bight. — CSIRO Marine Laboratories. Report 164. — 27 p.
  8. Промысловые рыбы России. В двух томах / Под ред. О. Ф. Гриценко, А. Н. Котляра и Б. Н. Котенёва. — М.: изд-во ВНИРО, 2006. — Т. 2. — С. 862—863. — 624 с. — ISBN 5-85382-229-2
 Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ավստրալիական սկումբրիա» հոդվածին։
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ավստրալիական սկումբրիա» հոդվածին։