Անուրադհապուրա
Անուրադհապուրա (սինգ․՝ අනුරාධපුරය, թամիլերեն՝ அனுராதபுரம), քաղաք Շրի Լանկայում, երկրի Հյուսիս-կենտրոնական մարզի համանուն շրջանում։
| Քաղաք | ||
|---|---|---|
| Անուրադհապուրա | ||
| սինգ․՝ අනුරාධපුරය թամիլերեն՝ அனுராதபுரம | ||
 | ||
| Երկիր |  Շրի Լանկա | |
| Մարզ | Հյուսիս-կենտրոնական մարզ | |
| Հիմնադրված է | մ.թ.ա. 10-րդ դար թ. | |
| Մակերես | 36 կմ² | |
| ԲԾՄ | 81 մ | |
| Կլիմայի տեսակ | Մերձհասարակածային կլիմա | |
| Բնակչություն | 63 208 մարդ (2011) | |
| Ժամային գոտի | UTC+5 | |
| Փոստային դասիչ | 50000 | |
| ||
Ըստ 2011 թվականի մարդահամարի տվյալների՝ Անուրադհապուրայի բնակչությունը կազմում է 63 հազար մարդ։ Քաղաքը տեղակայված է Արուվի գետի ափին։ Քաղաքը կազմված է այսպես կոչված «հին և նոր քաղաքից»։ Հին քաղաքի մեջ մտնում են Շրի Լանկայի հնագիտական գոտիներն ու հինդուիստական տաճարները։
Նոր քաղաքում են գտնվում Անուրադհապուրայի հիմնական բնակելի շենքներն ու զբոսաշրջային շրջանները։
Պատմություն խմբագրել
Համաձայն Մահավամսայի պատմական գրառումների՝ քաղաքը բնակեցվել է մ.թ.ա. 5-րդ դարում։ Սակայն Անուրադհապուրայում հայտնաբերված հնագիտական օբյեկտները վկայում են, որ մարդը այս քաղաքի տարածքում ապրել է դեռևս մ.թ.ա. 10-րդ դարում։ Ըստ ցեյլոնյան հնագույն պոեմի՝ քաղաքը իր ծաղկման համար պարտական է Փանդկաբհա արքային։ Մ.թ.ա. 377 թվականին նա Անուրադհապուրան դարձրել է կղզու սինհալական առաջին թագավորության մայրաքաղաք։ Քաղաքի մերձակայքում կար ոռոգման ջրի ճյուղավորված ցանց։ Ջրամատակարարման գործընթացների համար թագավորի հրամանով Անուրադհապուրայում ստեղծվել է արհեստական լիճ, որը պահպանվել է մինչ օրս։
Մայրաքաղաքի ընտրությունը ունեցել է բացառիկ հաջողություններ։ Անուրադհապուրայի մերձակայքում հոսող գետը քաղաքը կապում է Մանարյան ծոցի ափի հետ։ Ճանապարհային ցանցը տարածվում էր մինչև կղզու խորքային շրջաններ։ Անուրադհապուրայի ջունգլային շրջանները պաշտպանված է եղել ծովահենների և զավթիչների ասպատակություններից։ Շուտով Անուրադհապուրան զարգացել է, որպես առևտրային և կրոնական խոշոր կենտրոն։ Քաղաքը հայտնի է դարձել աշխարհին։ Մասնավորապես կղզային այս քաղաքը նշվել է հույն նշանավոր աշխարհագրագետ և տիեզերագետ Կլավդիոս Պտղոմեոսի քարտեզներում։
Մ.թ.ա. 100 թվականին քաղաքի բնակչությունը չէր գերազանցում 130 հազար մարդը[1]։ Ըստ բնակչության այն եղել է ժամանակի վեցերորդ ամենախոշոր բնակչություն ունեցող քաղաքն աշխարհում։ Ցեյլոնյան այս քաղաքը աչքի էր ընկնում բժշկագիտության զարգացման բարձր մակարդակով, ինչպես նաև փողոցների մաքրությամբ և աղբահանության գործընթացի լավ կազմակերպմամբ։
Մ.թ.ա. 11-րդ դարում Անուրադհապուրան ավերվել է հարավհնդկական թամիլական Չոլայի թագավորության իշխանությունների կողմից։ Հետագայում սինհալների կողմից մայրաքաղաքն Անուրադհապուրայից տեղափոխվել է կղզում կենտրոնական դիրք գրավող Պոլոնարուվա քաղաք։ Անուրադհապուրան կորցրել է իր քաղաքական և տնտեսական նշանակությունը և շատ բնակիչներ լքել են քաղաքը։ Այնուամենայնիվ, նա մնացել է բուդդայական կարևոր ուխտավայր ու կրոնական կենտրոն։
1985 թվականի մայիսի 14-ին Թամիլ Իլամի ազատագրման վագրերը Անուրադհապուրայում ավտոբուս են գրավել և հրազենային կրակ բացել ուղևորների վրա։ Այնուհետև զինյալները ուղևորվել են դեպի քաղաքի գլխավոր տաճար։ Վերջին ուղղությունը եղել է Վիլպատու ազգային պարկը, որտեղ զինյալները սպանել են 18 աշխատակիցների վրա։ Արդյունքում զոհվել է 146 մարդ[2][3]։
Աշխարհագրություն խմբագրել
Անուրադհապուրան գտնվում է Շրի Լանկայի հյուսիսային հատվածում՝ ծովի մակարդակից 81 մետր բարձրության վրա։ Այն գտնվում է նավարկելի Արուվի գետի շրջակայքում։ Դեպի արևմուտք ձգվում են ցածրալեռներ, որը ջրբաժան է գետի երկու ափերի միջև։
Անուրադհապուրային բնորոշ է մերձհասարակածային կամ արևադարձային մուսոնային կլիման։ Տարվա անձրևոտ շրջանը ապրիլից մայիս և հոկտեմբերից հունվար ամիսների միջև ընկած ժամանակահատվածն է։ Ամենաչոր ամիսը հունիսն է։ Անուրադհապուրան Ցեյլոնի կղզու ամենաչոր քաղաքներից է։
Հարաբերական խոնավորությունը տատանվում է տարեկան 50-75 %՝ կախված եղանակից։
Բնակչություն խմբագրել
Ըստ 2011 թվականի մարդահամարի տվյալների՝ Անուրադհապուրայի բնակչությունը կազմում է 63 208 մարդ։ Բնակչության մեծամասնությունը սինգալներն են, որոնք կազմում են ամբողջ քաղաքի բնակչության 91,4 %-ը։ Մյուս խոշոր ազգերը դրանք լարակալաներն (6,8 %) ու թամիլներն են (1,5 %)։
Քաղաքի բնակչությունը կրոնական առումով բավականին բազմազան է։ Բնակչության մեծամասնությունը բուդդայականության հետևորդներ են։ Կան նաև հինդուականներ, մուսուլմաններ և կաթոլիկ քրիստոնյաներ։
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 100 տարիների լավագույն քաղաքների տասնյակը Արխիվացված 2013-10-05 Wayback Machine, քաղաքները ըստ զբոսաշրջության բնագավառում ունեցած նվաճումների
- ↑ Թամիլ Իլամի ազատագրման վագրերի գործունեությունը Շրի Լանկայում Արխիվացված 2009-01-14 Wayback Machine, ահաբեկչական գործունեությունները Ցեյլոնում
- ↑ Անուրադհապուրա, Շրի Լանկա Արխիվացված 2006-06-29 Wayback Machine, ահաբեկչական գործողությունների թատերաբեմ
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Անուրադհապուրա» հոդվածին։ |
