Վիքիպեդիա

Ալեքսեյ Նավալնիի մահ

Ռուս քաղաքական և հասարակական գործիչ Ալեքսեյ Նավալնին մահացել է 2024 թվականի փետրվարի 16-ին Յամալ-Նենեցյան ինքնավար օկրուգի Հարպ ավանում գտնվող «Բևեռային գայլ» հատուկ ռեժիմի ուղղիչ գաղութում (ԻԿ-3 Հարպ[1]) 47 տարեկան հասակում։ Այս մասին հայտնել է Յամալ-Նենեցյան ինքնավար օկրուգի պաշտոնական կայքը[2]։

Ալեքսեյ Նավալնիի մահ
Թվական2024 թվականի փետրվարի 17-ին
Ժամանակ14:19

Նախապատմություն խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Ալեքսեյ Նավալնիի թունավորում

2020 թվականին Ռուսաստանում Ալեքսեյ Նավալնին թունավորվել էր «Նովիչոկ» նյութով և տեղափոխվել Գերմանիա։ 2021 թվականի հունվարին նա բուժումից հետո վերադարձել է Ռուսաստան և ձերբակալվել օդանավակայան ժամանելուն պես։ Նավալնին դատապարտվել է խարդախության և մի շարք այլ մեղադրանքների, այդ թվում՝ «ծայրահեղական» համայնքի ստեղծման գործով, մասնավորապես, Կոռուպցիայի դեմ պայքարի հիմնադրամը։ Իրավապաշտպանները քաղաքական գործչի հետապնդումը համարում էին քաղաքական։ «Բեւեռային գայլ» գաղութում Նավալնին 19 տարի ազատազրկման էր դատապարտվել[3]։

2021 թվականի հունիսի 16-ին ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենը հայտարարել է, որ նախազգուշացրել է Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինին Ռուսաստանի համար կործանարար հետևանքների մասին, եթե բանտարկված ռուսական ընդդիմության առաջնորդ Ալեքսեյ Նավալնին մահանա բանտում, թեև նա հրաժարվել է պարզաբանել, թե ինչ գործողություններ կձեռնարկի[4][5]։

2022 թվականի հունիսին Նավալնուն տեղափոխել են Վլադիմիրի մարզի ԻԿ-6, որտեղ նրան պարբերաբար ուղարկել են տուգանային մեկուսարան, ինչի պատճառով սրվել են ողնաշարի հետ կապված նրա ունեցած խնդիրները[6]։

2023 թվականի դեկտեմբերի սկզբին Նավալնիի մոտ գլխապտույտի նոպա և գիտակցության կորուստ է եղել, որից հետո գաղութի աշխատակիցները նրան կաթոցիկ են դրել[6]։

Մահ խմբագրել

2024 թվականի փետրվարի 14-ին հաղորդվել էր, որ Նավալնին իր ազատազրկման ընթացքում 27-րդ անգամ ուղարկվել է տուգանային մեկուսարան[3]։ Հաջորդ օրը նա մասնակցել է Վլադիմիրի շրջանային դատարանի նիստին, որտեղ «իրեն նորմալ է զգացել, ինքնազգացողության վերաբերյալ բողոքներ չի հայտնել, ակտիվորեն հանդես է եկել, փաստարկներ է ներկայացրել ի պաշտպանություն իր դիրքորոշման»[7]։ Sota․Vision-ը հրապարակել է դատարանի որոշման հրապարակման տեսանյութը, որը որոշ լրատվամիջոցներ անվանում են «Նավալնիի վերջին տեսանյութը»[8]։ Փետրվարի 16-ին Յամալ-Նենեցյան ինքնավար օկրուգում հայտարարություն էր տարածվել այն մասին, որ Նավալնին զբոսանքից հետո կորցրել է գիտակցությունը, ժամանել են գաղութի բուժաշխատողները, ինչպես նաև շտապ բուժօգնության բրիգադ է կանչվել[9]։ Շտապօգնությունը դեպքի վայր է ժամանել յոթ րոպեից էլ քիչ ժամանակում։ Ալեքսեյ Նավալնուն վերակենդանացման միջոցառումներ են անցկացվել ավելի քան կես ժամ[10], սակայն դրական արդյունք չեն տվել։ Շտապօգնության բժիշկներն արձանագրել են կալանավորի մահը[9]։ Մահվան մասին հաղորդագրությունները ԶԼՄ-ներում հայտնվել են նույն օրը, Մոսկվայի ժամանակով ժամը 14:19-ին[11]։

Պատճառ խմբագրել

Մահվան պատճառը հայտնի չէ։ RT պարբերականը հայտնել է, որ Նավալնիի մոտ թրոմբ է պոկվել[12]։

Մոսկվայի ԿԳՄ անդամ Եվա Մերկաչովան Ալեքսեյ Նավալնիի մահը կապել է տուգանային մեկուսարանում մշտական բնակություն հաստատելու հետ։ 2022 թվականի օգոստոսից Նավալնուն այնտեղ են տարել 27 անգամ, վերջինը՝ փետրվարի 14-ին։ Ընդհանուր առմամբ նա տուգանային մեկուսարանում անցկացրել է 308 օր[13]։

Արձագանք խմբագրել

Ռուսաստանում խմբագրել

Իշխանություններ խմբագրել

Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինին զեկուցվել է Ալեքսեյ Նավալնիի մահվան մասին, ինչի մասին լրագրողներին հայտնել է նրա մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը[14]։ Պուտինը ոչ մի հայտարարություն չի արել Նավալնիի վերաբերյալ[15]։ Յամալ-Նենեցյան ինքնավար օկրուգի քննչական կոմիտեի վարչությունը մահվան փաստով դատավարական հետաքննություն է կազմակերպել[16]։

Ռուսական անկախ «Պրոեկտ» պարբերականը հայտնել է, որ Նավալնիի մահվան մասին հայտարարությունից հետո 30 րոպեի ընթացքում «Միասնական Ռուսաստան» կուսակցությունը դիմել է Պետդումայի իր պատգամավորներին՝ կոչ անելով «խստորեն պահպանել հայտարարված «վարկածը» կամ ավելի լավ է ընդհանրապես զերծ մնալ մեկնաբանություններից»[17]։

ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան Նավալնիի մահվանը Արևմուտքի արձագանքը «Ռուսաստանին ուղղակի մեղադրանքների տեսքով» անվանել է «ինքնամաքրիչ»՝ հայտարարելով, որ դատաբժշկական փորձաքննության արդյունքներ դեռ չկան, իսկ «մեղավորներն արդեն հայտնաբերվել են»[18]։ ՌԴ Պետդումայի նախագահ Վյաչեսլավ Վոլոդինը Telegram-ում գրել է. «Նավալնիի մահվան մեջ մեղավոր են Վաշինգտոնն ու Բրյուսելը։ Պատճառը կպարզեն դատաբժիշկներն ու հետաքննությունը»[19]։ «Սպրավեդլիվայա Ռոսիա» կուսակցության ղեկավար Սերգեյ Միրոնովը հայտարարել է, որ «ավելի վաղ ծայրահեղականության համար դատապարտված Ալեքսեյ Նավալնիի մահը ձեռնտու է Ռուսաստանի շատ թշնամիներին»[20]։ Սերգեյ Մարկովը ընդդիմադիրի մահը կապել է Ռուսաստանում կայանալիք նախագահական ընտրությունների հետ, որոնք «ամերիկյան և բրիտանական հատուկ ծառայությունները երազում են խափանել»[21]։

Ընդդիմություն խմբագրել

Լրագրող Անդրեյ Զախարովն այս իրադարձությունը մեկնաբանել է այսպես. «Նավալնին չի մահացել, նա սպանվել է»։ Ընդդիմադիր քաղաքական գործիչ Բորիս Նադեժդինը, ով ավելի վաղ փորձել էր իր թեկնածությունն առաջադրել 2024 թվականին Ռուսաստանում կայանալիք նախագահական ընտրություններում, նշել է, որ Նավալնիի մահը դեռ հաստատված չէ, և հայտարարել է. «Ես աղոթում եմ, որ տեղեկությունը ճիշտ չլինի։ Ալեքսեյը Ռուսաստանի ամենատաղանդավոր և համարձակ մարդկանցից մեկն է, ում ես ճանաչում էի»[22]։ Քաղաքական գործիչ և գործարար Միխայիլ Խոդորկովսկին հայտարարել է, որ «Նավալնիի մահվան պատասխանատվությունը կրում է Պուտինը» և կոչ է արել ռուսներին առաջիկա ընտրություններում քվեաթերթիկներում գրել Նավալնիի անունը[23]։

Խաղաղության Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր, «Նովայա գազետա»-ի գլխավոր խմբագիր Դմիտրի Մուրատովը ցավակցություն է հայտնել Նավալնիի ընտանիքին։ Մուրատովը մահն անվանել է «սպանություն»՝ հայտարարելով, որ «Ալեքսեյ Նավալնուն երեք տարի տանջանքների ու կտտանքների են ենթարկել։ Ինչպես ինձ ասաց Նավալնիի բժիշկը, մարմինը նման բանի չի կարող դիմանալ։ Ալեքսեյ Նավալնիի ժամկետին ավելացել է սպանությունը»։ Մուրատովը խոստացել է հասնել գաղութի բժշկական ծառայության աշխատակիցների տեսագրությունների տրամադրմանը՝ պարզելու համար, թե երբ են ժամանել բժիշկները, և արդյոք արվել է հնարավոր ամեն ինչ Նավալնիին փրկելու համար[24][25]։ «Նովայա գազետան» գործարկել է Change.org կայքում խնդրագիր, որով պահանջել է Նավալնիի ընտանիքին տրամադրել գաղութի աշխատակիցների տեսախցիկների տեսագրությունները[26]։

«Մեմորիալ» իրավապաշտպան կենտրոնի նախագահ, Խաղաղության Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր, իրավապաշտպան Օլեգ Օռլովը հայտարարել է, որ Նավալնիի մահը բանտում «ռեժիմի հանցագործություն է»[27]։ Գրող և լրագրող Միխայիլ Զիգարն ասել է, որ «նա այսքան ժամանակ եղել է մեր ապագան։ Հիմա մենք այլևս չունենք այդ ապագան, ամեն ինչ այլ կլինի»[22]։ Իրավապաշտպան գործունեության վետերան Լև Պոնոմարյովը հայտարարել է. «Մենք նախկինի պես շատ ենք։ Մենք պետք է գործենք միասին»[28]։

 
Ալեքսեյ Նավալնու տարերային հուշարձանը Սանկտ Պետերբուրգում քաղաքական բռնաճնշումների զոհերի հուշարձանի մոտ (2024 թվականի փետրվարի 16)

Ռուսները սկսել են ծաղիկներ տանել երկրի տարբեր քաղաքներում քաղաքական բռնաճնշումների զոհերի հուշարձաններին։ Կազանում ոստիկանությունը ցրել է նրանց, ովքեր ցանկացել են ծաղիկներ դնել, Մոսկվայում ոստիկանությունը թույլ է տվել միայն ծաղիկներ դնել Սոլովեցկի քարի մոտ՝ առանց ժապավենների։ Ուլյանովսկում ոստիկանությունը լուսանկարել է բոլոր նրանց, ովքեր ծաղիկներ են դրել բռնաճնշումների զոհերի հուշարձանին։ Տարբեր քաղաքներում ավելի քան 100 մարդ է ձերբակալվել[29][30][31]։

Նավալնիի կինը՝ Յուլիան, ելույթ է ունեցել Մյունխենի անվտանգության համաժողովում՝ հայտարարելով, որ չի կարող վստահել ամուսնու մահվան մասին ռուսական գերատեսչություններից և պետական լրատվամիջոցներից ստացված հաղորդագրություններին, ինչպես նաև կոչ է արել աշխարհին «համախմբվել Վլադիմիր Պուտինի և նրա ռեժիմի դեմ»։ Ելույթն ընդունվել է հոտնկայս ծափահարություններով[32]։

Աշխարհում խմբագրել

Նավալնիի մահվան մասին հայտնել են արևմտյան խոշոր լրատվամիջոցները, այդ թվում՝ բրիտանական BBC-ն[33], The Guardian-[34] ը, ֆրանսիական Le Figaro-ն[35], France 24-ը[36], Le Monde-ը[37] և իսպանական El Mundo[38] պարբերականը։ Քաղաքական գործչի մահվան լուրը գլխավոր էջերին տեղադրել են ամերիկյան The New York Times[39], The Washington Post[40] և Bloomberg[41] պարբերականները։ Բրիտանական Sky News հեռուստաալիքն ընդհատել է իր եթերը Նավալնիի մահվան մասին հաղորդագրությամբ։

Ընդհանուր առմամբ, Նավալնիի մահվան կապակցությամբ Ռուսաստանի իշխանությունների հասցեին ուղղակի կամ անուղղակի մեղադրանքներ են առաջադրվել արեւմտյան երկրների առաջնորդների և կարեւորագույն վերազգային կառույցների գրեթե կեսի կողմից[42]։

Նավալնիի մահվան մասին հաղորդագրություններից կարճ ժամանակ անց արտասահմանյան շատ քաղաքներում սկսեցին հայտարարվել հիշատակի ակցիաներ[43]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ «ФКУ ИК-3; 629420 Ямало-Ненецкий автономный округ Приуральский район посёлок Харп ул. Гагарина 1 A». Федеральные казённые учреждения Федеральной службы исполнения наказаний России. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  2. ↑ «УФСИН России по Ямало-Ненецкому автономному округу сообщает». 89.fsin.gov.ru (ռուսերեն). УФСИН России по ЯНАО. 2024 թ․ փետրվարի 16. Արխիվացված է օրիգինալից 2024 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 «УФСИН сообщило о смерти Алексея Навального в колонии». Радио Свобода. 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  4. ↑ Betsy Klein; Maegan Vazquez (2021 թ․ հունիսի 16). «Biden warns of 'devastating' consequences for Russia if Navalny dies in prison». CNN (անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  5. ↑ «Байден в 2021 году угрожал Путину "разрушительными последствиями", если Навальный умрет» (ռուսերեն). Liga.net. 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 «Как подрывали здоровье Навального. Хронология». Медиазона. 2024 թ․ փետրվարի 16.
  7. ↑ «Что известно о смерти Алексея Навального». ТАСС. 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  8. ↑ «Видео с Алексеем Навальным на заседании 15 февраля». Telegram (ռուսերեն). Sota.Vision. 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  9. ↑ 9,0 9,1 «УФСИН России по Ямало-Ненецкому автономному округу сообщает». УФСИН по Ямало-Ненецкому автономному округу. 2024 թ․ փետրվարի 16. Արխիվացված է օրիգինալից 2024 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  10. ↑ «Реанимационные мероприятия Навальному проводили более получаса». ТАСС. 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  11. ↑ «ФСИН отправила комиссию в колонию, в которой умер Навальный» (ռուսերեն). Коммерсантъ. 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  12. ↑ «Умер Навальный. Онлайн «Медузы»» (ռուսերեն). Meduza. 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  13. ↑ «ФСИН сообщила о смерти Навального. Онлайн/Медиазона» (ռուսերեն). Медиазона. 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  14. ↑ «Путину доложили о смерти Навального». ТАСС. 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  15. ↑ «Путин провел публичную встречу со студентами и рабочими в Челябинске. О смерти Навального он ничего не сказал». Meduza (ռուսերեն). Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  16. ↑ «СК проведет процессуальную проверку по факту смерти Навального». Интерфакс. 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  17. ↑ «Pro-Kremlin Party Orders Lawmakers to Ignore Navalny's Death – Agentstvo». The Moscow Times (անգլերեն). 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  18. ↑ «МИД назвал саморазоблачительной моментальную реакцию Запада на смерть Навального» (ռուսերեն). Интерфакс. 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  19. ↑ «Володин заявил, что смерть Навального выгодна политикам Запада». ТАСС. 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  20. ↑ ««Смерть Алексея Навального выгодна врагам России». Российский пропагандисты обвиняют в смерти политика Запад и Украину». Новая газета Европа. 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 17-ին.
  21. ↑ Мальгин, Андрей (2024 թ․ փետրվարի 17). ««Причина всего – ненависть и страх одного человека»». Русская служба The Moscow Times (ռուսերեն). Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 17-ին.
  22. ↑ 22,0 22,1 ««Сегодня в российской тюрьме на Крайнем Севере Владимир Путин убил Алексея Навального». Мир шокирован смертью Навального. Реакции. Материал обновляется». Meduza (ռուսերեն). Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  23. ↑ ««Навального убил Путин». «Новая газета Европа» собрала реакции после сообщений о смерти политика — от российской власти до иностранных СМИ». Новая газета Европа. 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  24. ↑ «Муратов связал смерть Навального с 27 сроками в ШИЗО». News.ru. 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 17-ին.
  25. ↑ «Alexei Navalny, main opponent to Putin, has died, Russian prison service says». Le Monde.fr (անգլերեն). 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 17-ին.
  26. ↑ ««Новая газета» потребовала предоставить семье Навального записи с видеорегистраторов сотрудников колонии, где умер политик». Meduza (ռուսերեն). Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 17-ին.
  27. ↑ «Russian Dissident Orlov Says Navalny Death 'Crime Of The Regime'». Barron's (ամերիկյան անգլերեն). AFP-Agence France Presse. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 17-ին.
  28. ↑ SMOLCHENKO, Anna. «Exiled Russians Mourn Navalny, Blame Putin For 'Murder'». www.barrons.com (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 17-ին.
  29. ↑ «Акции памяти Навального по всему миру» (ռուսերեն). Медиазона. 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  30. ↑ ««Путин, твое место в аду» В России и за рубежом — акции в память о Навальном. Люди несут цветы к монументам жертв репрессий и выходят к российским посольствам. Материал обновляется». Meduza (ռուսերեն). Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 17-ին.
  31. ↑ «В российских городах задержали более 100 человек на акциях памяти Алексея Навального». Meduza (ռուսերեն). Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 17-ին.
  32. ↑ ««Они понесут ответственность за то, что сделали с нашей страной, с моей семьей и с моим мужем» Выступление Юлии Навальной на Мюнхенской конференции» (ռուսերեն). Meduza. 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  33. ↑ «Putin critic Alexei Navalny, 47, dies in Arctic Circle jail». BBC News (բրիտանական անգլերեն). 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  34. ↑ Roth, Andrew (2024 թ․ փետրվարի 16). «Russian activist and Putin critic Alexei Navalny dies in prison». The Guardian (բրիտանական անգլերեն). 0261-3077. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  35. ↑ «L'opposant russe Alexeï Navalny est mort en prison». Le Figaro (ֆրանսերեն). 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  36. ↑ «Russian opposition leader Alexei Navalny has died, prison authorities say». France 24 (անգլերեն). 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  37. ↑ «Alexeï Navalny, principal opposant à Vladimir Poutine, est mort, annonce l'administration pénitentiaire russe». Le Monde.fr (ֆրանսերեն). 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  38. ↑ «Rusia comunica la muerte en prisión de Alexei Navalny, símbolo de la oposición a Putin». ELMUNDO (իսպաներեն). 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
  39. ↑ Troianovski, Anton (2024 թ․ փետրվարի 16). «Live Updates: Biden Says 'Putin Is Responsible' After Report of Navalny's Death». The New York Times (ամերիկյան անգլերեն). 0362-4331. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 17-ին.
  40. ↑ «Biden blames Putin for Navalny's death, praises Russian opposition leader». Washington Post (անգլերեն). 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 17-ին.
  41. ↑ «Alexey Navalny, Jailed Activist Who Defied Putin, Dies at 47». Bloomberg.com (անգլերեն). 2024 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 17-ին.
  42. ↑ «Почти половина западных лидеров прямо или косвенно обвинили российские власти в смерти Навального». Агентство. 2024 թ․ փետրվարի 16.
  43. ↑ «Где проходят акции памяти Алексея Навального. Список». Meduza (ռուսերեն). Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 17-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ալեքսեյ_Նավալնիի_մահ&oldid=9922882» էջից