Ալեսանդրո Սկարլատի

Ալեսանդրո Սկարլատի
Հիմնական տվյալներ
Բնօրինակ անուն	Pietro Alessandro Gaspare Scarlatti
Ի ծնե անուն	իտալերեն՝ Pietro Alessandro Gaspare Scarlatti
Ծնվել է	մայիսի 2, 1660[…]; Պալերմո, Իտալիա
Մահացել է	հոկտեմբերի 22, 1725 (65 տարեկան) կամ հոկտեմբերի 24, 1725 (65 տարեկան); Նեապոլ, Նեապոլի թագավորություն
Ժանրեր	դասական երաժշտություն, օպերա և պատարագի երաժշտություն
Մասնագիտություն	կոմպոզիտոր, երաժիշտ և կլավեսինահար
Գործիքներ	կլավեսին
	Alessandro Scarlatti Վիքիպահեստում

Պիետրո Ալեսանդրո Գասպարե Սկարլատի (իտալերեն՝ Pietro Alessandro Gaspare Scarlatti, մայիսի 2, 1660(1660-05-02)^[1]^[2]^[3]^[…], Պալերմո, Իտալիա^[4]^[5] - հոկտեմբերի 22, 1725(1725-10-22)^[1]^[2]^[3] կամ հոկտեմբերի 24, 1725(1725-10-24)^[5]^[6], Նեապոլ, Նեապոլի թագավորություն^[5]), բարոկկո դարաշրջանի իտալացի երգահան, կապելմայստեր։

Նեապոլյան օպերային դպրոցի հիմնադիր և խոշորագույն ներկայացուցիչ։

ԿենսագրությունԽմբագրել

Ալեսանդրո Սկարլատին ծնվել է Պալերմոյում (Սիցիլիա)։ Համարվում է, որ նա Հռոմում եղել է Ջակոմո Կարիսիմիի աշակերտը^[7], և դա ենթադրությունների պատճառ է, որ նրա ստեղծագործության վրա ազդել են հյուսիսային Իտալիայի կոմպոզիտորները (նրա վաղ աշխատանքներում զգացվում է Ալեսանդրո Ստրադելայի և Ջովաննի Լեգրենցիի ազդեցությունը)^[8]։

Հռոմում Gli Equivoci nell’amore (1679) օպերայի բեմադրության շնորհիվ նա արժանանում է Շվեդիայի Քրիստինա թագուհու (որն այդ ժամանակ ապրում էր Հռոմում) հովանավորությանը, և նա դառնում է նրա կապելմայստերը։ 1684 թվականի փետրվարին նա դառնում է Նեապոլի փոխարքայի կապելմայստերը՝ օպերային երգչուհի իր քրոջ օգնությամբ, որը նեապոլյան ազդեցիկ մի արիստոկրատի սիրուհին էր։ Նեապոլում նա ստեղծում է բազմաթիվ օպերաներ, որոնք առանձնանում են աշխուժությամբ և արտահայտչականությամբ, ինչպես նաև երաժշտություն հանդիսավոր իրադարձությունների համար^[8]։

1702 թվականին Սկարլատին լքում է Նեապոլը և չի վերադառնում մինչև իսպանական տիրապետությունը ավստրիականով փոխվելը։ Սկզբում նա ապրում է Ֆլորենցիայում, որտեղ գտնվում է Կոզիմո III Մեդիչիի հովանավորության ներքո։ Նրա պալատական թատրոնի համար գրում է մի քանի օպերա։ Նա օպերաներ է ստեղծում նաև կարդինալ Օտոբոնիի համար, որը նրան դարձնում է իր կապելմայստերը և 1703 թվականին նմանատիպ պաշտոն է ապահովում Հռոմի Սանտա Մարիա Մաջորե եկեղեցում^[8]։

1707 թվականին Վենետիկը և Ուրբինոն այցելելուց հետո Սկարլատին 1708 թվականին կրկին վերադառնում է Նեապոլ և այտեղ աշխատում մինչև 1717 թվականը։ Նա դասավանդում է Նեապոլի կոնսերվատորիաներից մեկում, նրա աշակերտներից են եղել Դոմենիկո Սկարլատին, Յոհան Ադոլֆ Հասսեն, Ֆրանչեսկո Դուրանտեն։ Այդ ժամանակ թվում է, թե Նեապոլը փոքր-ինչ հոգնել է նրա երաժշտությունից։ Հռոմում այն ավելի լավ են ընդունում, և հենց այնտեղ՝ Կապրանիկայի թատրոնում (Teatro Capranica), նա ստեղծում է իր լավագույն օպերաները (Telemaco, 1718; Marco Attilio Regolò, 1719, La Griselda, 1721), ինչպես նաև եկեղեցական երաժշտության փառահեղ նմուշներ, ներառյալ սուրբ Ցեցիլիայի պատվին կարդինալ Ակվավիվայի (Cardinal Acquaviva) պատվերով 1721 թվականին գրված մեսսան երգչախմբի և նվագախմբի համար^[8]։

Սկարլատիի վերջին մեծակտավ աշխատանքը մնացել է անավարտ։ Դա արքայազն Ստիլյանոյի հարսանիքի համար գրվող սերենադն էր։ Ալեսանդրո Սկարլատին մահացել է Նեապոլում՝ 1725 թվականի հոկտեմբերի 24-ին^[8]։

ՍտեղծագործություններԽմբագրել

Գրել է շուրջ 125 օպերա, 600 կանտատ, բազմաթիվ օրատորիաներ, հոգևոր, ինչպես և գործիքային ստեղծագործություններ։ Առավել հայտնի ստեղծագործություններն են՝ «Պյուռոս և Դեմետրիոս» (1694), «Միհրդատ Եվպատոր» (Mitridate Eupatore, 1707), «Տիգրան» (Il Tigrane ovvero L’egual impegno d’amore e di fede, 1715, սյուժեի հիմքում ընկած է Հայոց արքա Տիգրան Երվանդյանի պատմությունը), «Պատվո հաղթանակը» (Il trionfo dell'onore, 1718), «Գրիզելդա» (Griselda, 1721) օպերաները։

Ստեղծագործություններում հաստատվել է սերիա-օպերայի բնորոշ կառուցվածքը, ընդհանրացվել Սկարլատիի նախորդների նվաճումները ճկուն վոկալ մեղեդու, արտահայտիչ հարմոնիկ ոճի, օպերային արիայի, ասերգի, անսամբլի տարատեսակների, նախերգանքի ասպարեզում՝ օրինակ ծառայելով Իտալիայի և այլ երկրների օպերային բազմաթիվ կոմպոզիտորների համար։

ԳրականությունԽմբագրել

Роллан Р․, Опера в XVII веке в Италии, Германии, Англии, М․, 1931
Ливанова Т․, История западноевропейской музыки до 1789 г․, М․–Л․, 1940, с․ 24–45
Dent Е․ I․, A․ Scarlatti։ His Life and Works, L․, 1960

ԾանոթագրություններԽմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Blanc J. AlloCiné (ֆր.) — 1993.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 A Dictionary of Music and Musicians — OUP, 1878.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 ^5,6 ^5,7 ^5,8 Archivio Storico Ricordi — 1808.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
↑ «Алессандро Скарлатти»
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 «Страделла Алессандро (Alessandro Stradella)»

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 10, էջ 437)։

[_971be96abcd00a0f-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_5ab39e3d18f45e29-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Blanc J. AlloCiné (ֆր.) — 1993.

[_52bd928d76c6b0d3-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag

[_84eb7e4cfbac69ac-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 A Dictionary of Music and Musicians — OUP, 1878.

[_2a43a43f19daea12-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 ^5,6 ^5,7 ^5,8 Archivio Storico Ricordi — 1808.

[_2e2ec8af0dcae766-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.

[belcanto-7] «Алессандро Скарлатти»

[orfey-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 «Страделла Алессандро (Alessandro Stradella)»

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]