Ադա Չումաչենկո
Ասա Արտեմովնա Չումաչենկո (ռուս.՝ А́да Арте́мьевна Чумаче́нко, սեպտեմբերի 9, 1887, Տագանրոգ, Դոնի զորքի մարզ, Ռուսական կայսրություն - մայիսի 5, 1954, Մոսկվա, ԽՍՀՄ), ռուս բանաստեղծուհի, գրող, դրամատուրգ։
Ադա Չումաչենկո | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | սեպտեմբերի 9, 1887 |
| Ծննդավայր | Տագանրոգ, Դոնի զորքի մարզ, Ռուսական կայսրություն |
| Վախճանվել է | մայիսի 5, 1954 (66 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Մոսկվա, ԽՍՀՄ |
| Գերեզման | Դոնսկոե գերեզմանատուն |
| Մասնագիտություն | գրող, բանաստեղծուհի և դրամատուրգ |
| Լեզու | ռուսերեն |
| Քաղաքացիություն |  Ռուսական կայսրություն և .svg){kind=small} ԽՍՀՄ |
| Ստեղծագործական շրջան | 1898-1954 |
Կենսագրություն խմբագրել
Ադա Չումաչենկոն ծնվել է 1887 թվականի սեպտեմբերի 9-ին, Տագանրոգում, ուսուցիչներ Արտեմի Պավլովիչ Չումաչենկոյի և Արիադնա Իասոնովնա Չումաչենկոյի (Բլոնսկայա) ընտանիքում[1]։ 1905 թվականին ոսկե մեդալով ավարտել է Մարիինյան գիմնազիան՝ ստանալով տնային դաստիարակի կոչում։ 1907 թվականին դիմել է Մոսկվայի բարձրագույն կանանց դասընթացներին, բայց ընդունվել է երկու տարի անց, երբ ընտանիքը Մոսկվա է տեղափոխվել (ավարտել է 1915 թվականին)։
Բանաստեղծություններ սկսել է գրել 1895 թվականից. առաջին հրատարակությունը («Благовещение») տեղի է ունեցել 1898 թվականին՝ «Տագանրոգի բանբերում», որտեղ Չումաչենկոն շարունակել է հրատարակվել մինչև 1905 թվականը։ 1908 թվականին սկսել է հրատարակվել քաղաքային խոշոր ամսագրերում («Եվրոպայի բանբեր», «Ռուսական հարստություն» և «Սատիրիկոն»)։ Երեխաների համար գրված «Լուլլի երաժիշտը» ներկայացման համար ստացել է առաջին մրցանակ երեխաների համար ստեղծագործությունների գրական մրցույթում։ Երեխաների համար գրված նրա բեմադրությունները բեմադրվել են Նեզլոբինի թատրոնում («Լուլլի երաժիշտ», 1912, «Ձյունե թագուհի», 1915)[2]։
Չումաչենկոյի բանաստեղծությունները գնահատել են Նիկոլայ Կլուևը և Մաքսիմ Գորկին, Իվան Բունինը և Բորիս Պիլնյակը[2]։
Հոկտեմբերյան հեղափոխությունից հետո Կրթության ժողովրդական կոմիսարիատին կից ղեկավարել է թատրոնի բաժինը, աշխատել մոսկովյան արվեստի պալատում (Պովարսկայայի վրա գտնվող Ռոստովների տուն)[3]։
1926 թվականին գրել է արձակ բացառապես երեխաների համար. այս ժանրի նրա ամենահայտնի գործը Նիկոլայ Միկլուխո-Մակլայի «Մարդը լուսնից» պատմությունն է (1939)։
Մանկական հրատարակությունում Չումաչենկոն ղեկավարել է երիտասարդ հեղինակների շրջանակը՝ Աննա Կարդաշովա, Նիկոլայ Նոսով, Վալենտինա Օսեևա, Վ. Դոննիկովա, Օ. Կարիշևա[4]։
1941 թվականին, երբ սկսվել է Հայրենական մեծ պատերազմը, էվակուացվել է Էլիստա, որտեղ աշխատել է որպես Մանկավարժական ինստիտուտի ընդհանուր գրականության ավագ ուսուցիչ մինչև 1942 թվականի ամառ, երբ քաղաքը գրավվել են գերմանական զորքերը։ 1944-1945 թվականներին եղել է «Մուրզիլկա» մանկական ամսագրի գրական խորհրդատու։
Մահացել է Մոսկվայում։ Թաղված է Նոր Դոնյան գերեզմանցում (հատված 1, ծառուղի 2)։
Ընտանիք խմբագրել
- Սերաֆիմա Բլոնսկայա (1870-1947), ռուս նկարիչ, մանկավարժ
- Հորքրքոջ ամուսին՝ Ալեքսանդր Լեոնտովսկի (1865-1928), ռուս նկարիչ, մանկավարժ
- Ամուսին՝ Վլադիմիր Իգնատևիչ Գալպերին[5].
- Ավագ դուստր՝ Նատալյա Սնեգովա Վլադիմիրովնա
- Որդի՝ Արտեմի Վլաիմիրովիչ Չումաչենկո (1920- 1989)
- Կրտսեր դուստր՝ Լյուսինա Արիադնա Վլադիմիրովնա
Մատենագիտություն խմբագրել
Պոեզիա խմբագրել
- Стихи. - М.: тов. скоропеч. А. А. Левенсон, 1912. - 92, III с.
Արձակ խմբագրել
- Шаг за шагом. Приключения Петьки в Туркестане. - Л.-М.: Книга, 1926. - 94, [1] с.
- Бапир, сын Шушаны: [Рассказ]. - М.: Работник просвещения, 1929. - 64 с.
- Лис. О ножах, ножницах и острых стрелах: [Рассказ для детей]. - [М.]: Гос. изд-во, 1929. - [13] с.
- Пропавшая лодка: Рассказ. - М.-Л.: Гос. изд-во, 1929. - 80 с.
- Васькин подарок: Рассказ. - М.-Л.: Гос. изд-во, 1930. - 30, [2] с.
- Город под дождём: [Повесть]. - М.-Л.: Гос. изд-во, 1930. - 85, [2] с.
- Дом на солнце: Восемь рассказов об одном доме. - [М.]: Гос. изд-во, 1930. - 95 с.
- Клуб исследователей: Школьная повесть. - М.-Л.: Гос. изд-во, 1930. - 192 с.
- Леденец в бумажке: [Рассказ для детей]. - [М.]: Гос. изд-во, 1930. - [16] с.
- Об огурцах: [Рассказ для детей]. - [М.]: Гос. изд-во, 1930. - 15 с.
- Город в лесах: [Рассказ для детей средн. возраста]. - [М.]: Огиз - Мол. гвардия, 1931. - 48 с.
- Как человек выдумал бога: [Для детей средн. возраста]. - [М.-Л.]: Огиз - Мол. гвардия, 1931. - 32 с.
- Бунт мамалыги: [Рассказ для детей]. - [М.]: Гос. антирелигиозное изд., 1932. - 126, [2] с.
- 1 мая и пасха: [Очерк для детей]. - [М.]: Гаиз, 1932. - 21, [3] с.
- Картонный негр. - М.: Детгиз, 1934. - 52 с.
- Человек с луны: Повесть о великом рус. путешественнике Миклухо-Маклае. - М.-Л.: Детиздат, 1939. - 88 с.
Դրամատուրգիա խմբագրել
- Люлли-музыкант: Пьеса в 4-х д. / Музыка Н. А. Маныкина-Невструева. - [М.]: [т-во И. Д. Сытина, 1914]. - 72, 29 с., с илл., нотами.
- Восстание рабов: Пьеса в 3-х д. - Л.: Изд-во Сев.-Зап. обл. Глав. конторы «Известий ЦИК СССР и ВЦИК», 1925. - 60 с.
- Соломе и Наташа: Пьеса для школьников II ступ. в 3-х д. и 5-ти карт. - М.-Л.: Гос. изд-во, 1930. - 22 с.
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Сто одна поэтесса, 2000, էջ 223
- ↑ 2,0 2,1 Сто одна поэтесса, 2000, էջ 224
- ↑ Цветаева М. «Пленный дух» (Моя встреча с Андреем Белым) // Цветаева М. И. Собрание сочинений в 7-х тт. - М.: Эллис Лак, 1994.
- ↑ Кардашова А. Живая шляпа//Жизнь и творчество Николая Носова: Сборник./Сост. С. Е. Миримский; Оформл. Б. Кыштымова. - М.: Дет. лит., 1985. - 256 с. - С. 123-130.
- ↑ В комментариях С. Шумихина к воспоминаниям Н. Серпинской «Флирт с жизнью» (Наше наследие. - 2003. - № 65) ошибочно указано, что мужем Чумаченко был Михаил Петрович Гальперин, поэт, литературный критик, переводчик, возглавлявший Бюро прессы кадетской партии.
Գրականություն խմբագրել
- Ада Чумаченко // Сто одна поэтесса Серебряного века / Гаспаров М. Л., Кушлина О. Б., Никольская Т. Л.. — Санкт-Петербург: Деан, 2000. — С. 223-226. — 238 с. — 5000 экз. — ISBN 9785-93630-0042
- Чумаченко Ада Артемьевна Արխիվացված 2017-12-01 Wayback Machine. РГАЛИ, постоянная ссылка
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Dictionary of Russian Women Writers, ed. by M. Ledkovsky, C. Rosenthal, M. Zirin. - Westport, Connecticut - London: Greenwood Press, 1994. - P. 137-138.
- Ада Артемьевна Чумаченко. Стихи.