PETA (կազմակերպություն)
Մարդիկ՝ հանուն կենդանիների նկատմամբ բարոյական վերաբերմունքի (անգլ.՝ People for the Ethical Treatment of Animals, PETA), ամերիկյան կազմակերպություն, որն իրեն ներկայացնում է որպես կենդանիների իրավունքների պաշտպան։
| PETA | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | ոչ առևտրային կազմակերպություն, միջազգային ոչ կառավարական կազմակերպություն և antispeciesist organization? |
| Երկիր |  ԱՄՆ |
| Հապավում | PETA |
| Կարգախոս | Animals are not ours to eat, wear, experiment on, use for entertainment, or abuse in any other way. |
| Հիմնադրված | մարտ 1980 |
| Գլխադասային գրասենյակ | Նորֆոլկ, ԱՄՆ |
| Ղեկավար | Ingrid Newkirk? |
| Անձնակազմ | 1157 մարդ |
| Կամավորներ | 800 000 |
| Հիմնադիր | Alex Pacheco? և Ingrid Newkirk? |
| Կայք | peta.org(անգլ.) |
Կազմակերպության կենդանիների բարեկեցության սկզբունքների հիմքում ընկած է այն համոզմունքը, որ կենդանիներն ունեն իրավունքներ և արժանի են, որ հաշվի առնվեն իրենց առաջնային շահերը՝ անկախ նրանից, թե դրանք օգուտ են տալիս մարդկանց, թե ոչ։ Կազմակերպության կողմնակիցների կարծիքով՝ կենդանիներն ունակ են տառապելու։ Ուստի մարդիկ իրավունք չունեն կենդանիներին օգտագործել սննդի, հագուստի, զվարճանքի, փորձերի կամ այլ նպատակների համար[1]։
PETA-ն հիմնադրվել է Ալեքս Պաչեկոյի և Ինգրիդ Նյուկիրքի կողմից 1980 թվականին՝ որպես շահույթ չհետապնդող կազմակերպություն։ Կազմակերպության գլխավոր գրասենյակը գտնվում է ԱՄՆ-ի Վիրջինիա նահանգի Նորֆոլկ քաղաքում, ինչպես նաև այլ գրասենյակներ ունեն Մեծ Բրիտանիայում, Գերմանիայում, Նիդեռլանդներում, Հնդկաստանում և Ասիայի Խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանում[2]։
Ըստ The Washington Post-ի՝ 2004 թվականին կազմակերպության կողմնակիցների թիվը կազմել է 800 հազար[3]։ Կազմակերպությունը քննադատության է ենթարկվել այն բանի համար, որ այն առավել կենտրոնացել է գովազդի վրա, քան կենդանիների հետ աշխատելու[4][5][6]։
Աշխատանքային ոլորտներ խմբագրել
PETA-ն հատուկ ուշադրություն է դարձնում կենդանիների նկատմամբ մարդկանց վերաբերմունքի չորս հիմնական ոլորտներին. արդյունաբերական գյուղատնտեսություն, կենդանիների վրա փորձարկումներ և փորձեր, հագուստի շուկա (մորթի, կաշվի, բրդի, բրդի օգտագործում), կենդանիներ զվարճանքի արդյունաբերության մեջ։ Ուշադրություն է դարձնում նաև կենդանիների իրավունքների հնարավոր խախտումների լայն շրջանակին՝ ներառյալ ձկնորսությունը, ցլամարտը և աքլորամարտը։ PETA-ն իր աշխատանքն իրականացնում է տեղեկատվության տարածման, կենդանիների նկատմամբ դաժանության հետաքննության, գիտական հետազոտությունների, կենդանիների փրկության, օրենսդրական աջակցության, հայտնի մարդկանց ներգրավման և հատուկ միջոցառումների ու բողոքի ակցիաների միջոցով։
Այս կազմակերպությունը ենթադրում է, որ կենդանիներն ունեն նույն իրավունքները, ինչ մարդիկ։ PETA-ի ղեկավարները նաև պնդում են, որ կենդանիների նկատմամբ «ընտանի կենդանիներ» բառը նվաստացուցիչ է, նրանց պետք է անվանել «ուղեկիցներ», իսկ ընտանի կենդանիների սեփականատերերը ոչ թե «տեր» են, այլ «խնամակալներ»[7]։
Կազմակերպությունը զբաղվում է ընտանի կենդանիների ստերիլիզացմամբ։ PETA-ն նաև ղեկավարում է կենդանիների ապաստարանը, սակայն այնտեղից կենդանիների միայն շատ փոքր մասն է (1-3%) գտնում նոր տերեր, մինչդեռ կենդանիների մեծ մասին էֆթանազիայի է ենթարկվում ընդունվելուց անմիջապես հետո[8]։ Օրինակ, 2012 թվականին Center for Consumer Freedom-ի կողմից հրապարակված փաստաթղթերի համաձայն, 1998 թվականից 15 տարվա ընթացքում մոտ 27 000 կենդանի սպանվել է Նորֆոլկի PETA-ի գլխավոր գրասենյակում, ինչը կազմում է այս ապաստարանում ընդունված բոլոր կենդանիների մոտ 95%-ը։ Կենդանիների 84%-ը էֆթանազիայի է ենթարկվել ստանալուց հետո մեկ օրվա ընթացքում[4]։ Կազմակերպության ներկայացուցիչ Ամանդա Շինկեն ասում է, որ էֆթանազիան սիրո դրսևորում է այն կենդանիների հանդեպ, որոնց ոչ ոք չի սիրում։ Նա նաև կարծում է, որ նրանց գոյության ցավազուրկ ավարտն ավելի լավ է, քան իրենց նկատմամբ դաժան վերաբերմունքը[6]։ Նա կարծում է, որ PETA ապաստարաններն անում են ամեն ինչ՝ օգնելու կենդանիներին։ Շինկեն նշում է, որ տարեկան մոտ 4 միլիոն ընտանի կենդանի էֆթանազիայի է ենթարկվում ԱՄՆ-ի ապաստարաններում (2008 թվականի տվյալներ)[9]։
Կազմակերպության քննադատություն խմբագրել
Կազմակերպության բազմաթիվ գործողությունները բուռն քննադատության են արժանացել, այդ թվում՝ կենդանիների պաշտպանների շրջանում։ Այսպիսով, երբ PETA-ն Սթիվ Իրվինին մեղադրել է, ով սպանվել էր ցողունի կողմից կենդանիների ոտնձգության մեջ, շատ մարդիկ դեմ էին այդ կազմակերպությանը[10]։ Նման արձագանքը հաջորդել է «Խաղալիքների պատմություն 4» մուլտֆիլմի՝ կենդանիների նկատմամբ դաժան վերաբերմունք քարոզելու մեղադրանքին[11]։
2005 թվականին PETA-ի ակտիվիստների գործունեությունը բուռն ուսումնասիրության առարկա էր ԱՄՆ Հետաքննությունների դաշնային բյուրոյի հակաահաբեկչական վարչության կողմից[12]։ Հիմնական քննադատությունն արմատականությունն է աշխարհայացքի և կազմակերպման մեթոդների մեջ[13]։ Ընդհուպ մինչև այն, որ նրանց գործողությունները պաշտոնական մակարդակով որակվում[14] կամ նույնացվում են[15] ահաբեկչության հետ։
Առաջխաղացումներ և արշավներ խմբագրել
2008 թվականի ապրիլին PETA-ն հայտարարել է 1 միլիոն դոլար մրցանակ մի ընկերության կամ գիտնականների թիմի համար, որը մինչև 2012 թվականի հունիսի 30-ը կմշակի փորձանոթում հավի միս պատրաստելու մեթոդ։
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «All About PETA» (անգլերեն). PETA. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 9-ին. «PETA operates under the simple principle that animals are not ours to eat, wear, experiment on, or use for entertainment… PETA believes that animals have rights and deserve to have their best interests taken into consideration, regardless of whether they are useful to humans. Like you, they are capable of suffering and have an interest in leading their own lives»
- ↑ «Cover Story: Cows and Chickens and Naked Celebs! (Oh My!)».NonProfitPRO.
- ↑ Don Oldenburg (2004 թ․ օգոստոսի 9). «Vegan in The Henhouse» (անգլերեն). The Washington Post. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 9-ին.
- ↑ 4,0 4,1 Alex Myers (2012 թ․ փետրվարի 24). «Documents: PETA kills more than 95 percent of pets in its care» (անգլերեն). The Daily Caller. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 9-ին.
- ↑ «Killing Animals: PETA's Open 'Secret'» (անգլերեն). 2017 թ․ հոկտեմբերի 19. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
- ↑ 6,0 6,1 McWilliams, James (2012 թ․ մարտի 12). «PETA's Terrible, Horrible, No Good, Very Bad History of Killing Animals» (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
- ↑ Елизавета Королева. Изменить язык: зоозащитники придумали для питомцев новое слово // газета.ru. — 2020. — Փետրվար.
- ↑ A Kleinfeldt. Animal Euthanasia: Detailed Discussion : [անգլ.] // Michigan State University Animal Legal & Historical Center. — 2017. — September.
- ↑ Interlandi, Jeneen (2008 թ․ ապրիլի 28). «PETA and Euthanasia Even among animal lovers, killing unwanted pets is a divisive issue» (PDF). Newsweek (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
- ↑ PETA (2019T9:08). «#SteveIrwin was killed while harassing a ray; he dangled his baby while feeding a crocodile & wrestled wild animals who were minding their own business. Today's #GoogleDoodle sends a dangerous, fawning message. Wild animals are entitled to be left alone in their natural habitats.https://twitter.com/GoogleDoodles/status/1098810116051214336 …» (անգլերեն). @peta. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 16-ին.
{{cite web}}: External link in|title= - ↑ «ICYMI: Toy Story 4 gave Bo Peep a "modern" update. Here's why her look is still problematic».
- ↑ Eric Lichtblau (2005 թ․ դեկտեմբերի 20). «F.B.I. Watched Activist Groups, New Files Show» (անգլերեն). The New York Times. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 9-ին.
- ↑ «Усыпальница домашних животных». Газета.Ru (ռուսերեն). Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 28-ին.
- ↑ «- ECO-TERRORISM SPECIFICALLY EXAMINING THE EARTH LIBERATION FRONT AND THE ANIMAL LIBERATION FRONT». www.govinfo.gov. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 28-ին.
- ↑ «Полиция Британии включила Greenpeace и Peta в список потенциальных угроз». lenta.ru. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 28-ին.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- peta.org PETA-ի պաշտոնական կայք(անգլ.)