Վիքիպեդիա

-ստան

-ստան (պարս.՝ ـستان, -ստան կամ -եստան), վերջածանց, որը ունի «մի վայր, որտեղ ինչ-որ բանից առատ կամ շատ կա» նշանակությունը[1][2]։ Ծագել է պարսկերենից, բայց լայնորեն օգտագործվում է նաև հայերենում, իրանական, թյուրքական և այլ լեզուներում, որոնք պատմության ընթացքում կրել են Պարսկաստանի ազդեցությունը։ Վերջածանցը հանդիպում է տարբեր լեզուների տեղանուններում՝ Իրանում, Աղֆանստանում, Կենտոնական և Հարավային Ասիայի երկրներում, Կովկասում և Ռուսաստանում։ -Ստան վերջածանցն ունեցող երկրները պատմության որոշակի ժամանակաշրջանում եղել են Պարսկաստանի մի մաս[3]։ Հայերենում -ստան արմատը հանդիպում է որոշ տեղանունների անվանումներում և տարբեր ածականներում։

Ծագումնաբանություն խմբագրել

-Ստան վերջածանցը «երկիր» իմաստն ունի և հանդիպում է շատ լեզուների երկրների և տեղանունների անվանումներում։ Պարսկերենում օգտագործվում է նաև ավելի լայն իմաստով։ Օրինակ՝ ریگستان «ավազուտ, անապատ», گلستان «ծաղկաստան, բուրաստան», گورستان «գերեզման» և այլն։

Հայերենում -ստան արմատը նույնպես ունի իրանական ծագում։ Հանդես է գալիս բնիկ հայերենի արմատների հետ։ Օրինակ՝ այգեստան, անդաստան։ -Ստան արմատը օգտագործվում է տարբեր երկրների անվանումներում, այդ թվում «Հայաստան»-ում։ «Հայաստան» ձևը օգտագործվել է ոսկեդերյան փուլից, օգտագործվել է տարբեր մատենագիրների՝ Կորյունի, Բուզանդի, Խորենացու և այլնի գործերում։ -Ստան ածանցն օգտագործվել է նաև բարբառներում[4]։

Գործածությունը հայերենում խմբագրել

Ժամանակակից հայերենում -ստանը գոյականակերտ ածանց է։ Այն գործածվում է հետևյալ բառերի կազմության մեջ՝

  1. Ազգերի և ժողովուրդների անվանումներ, ունի «տվյալ ազգի զբաղեցրած երկրի, տարածքի անվանումը» բառակազմական նշանակությունը, օրինակ՝ Ասորեստան, Արաբստան, Հրեաստան, Թաթարստան, Ուզբեկստան, Տաջիկստան և այլն։
  2. Ծառանուններ, բուսանուններ և նման բառեր, ունի «բուսանվան տեղը, դրանով առատ վայր» բառակազմական նշանակությունը, օրինակ՝ թփաստան, մայրաստան, կանեփստան, մորաստան և այլն։
  3. Այլ գոյականներ, որոնք ունեն տեղ, վայր նշանակությունը։ Օրինակ՝ տափաստան, մահաստան, շիրմաստան, ձիաստան և այլն[5]։

Պետությունների անվանումներ տարբեր լեզուներում խմբագրել

Մի շարք երկրների անուններ, որոնք մի շարք լեզուներում կրում են -ստան ածանցը։

Հայերեն անվանումը Պարսկերեն Թուրքերեն Ադրբեջաներեն Ղազախերեն Թուրքմեներեն Թաթարերեն Ույղուրերեն Բաշքիրերեն Հինդի Ուրդու
Հայաստան Armanestân – ارمنستان Ermenistan Ermənistan Չկա տվյալ Ermenistan Ärmänstan – Әрмәнстан Չկա տվյալ Ärmänstan – Әрмәнстан Armanistān – अर्मनिस्तान Armanistān – ارمنستان
Բուլգարիա Bulgharestân – بلغارستان Bulgaristan Bolqarıstan Չկա տվյալ Չկա տվյալ Bolğarstan – Болгарстан Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Bulgharistân – بلغارستان
Չինաստան Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ
Խորվաթիա Չկա տվյալ Hırvatistan Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ -
(այլ տարբերակ՝ Xırwatstan – Хырватстан)		 Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ
Անգլիա Engelestân – انگلستان Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Iṅglistān – इंग्लिस्तान Inglistān – اِن٘گلِسْتان
Եթովպիա, հին անվանումը՝ Հաբեշստան Չկա տվյալ -
(նախկինում՝ Habeşistan) 		-
(նախկինում՝ Həbəşistan) 		Չկա տվյալ Չկա տվյալ -
(նախկինում՝ Xäbäşstan – Хәбәшстан 		-
(նախկինում՝ Hebeshistan – ھەبەشىستان) 		Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ
Վրաստան Gorjestân – گرجستان Gürcistan Gürcüstan Չկա տվյալ Չկա տվյալ Görcistan – Гөрҗистан Չկա տվյալ Չկա տվյալ Gurjistān – गुर्जिस्तान Gurjistān – گرجستان
Հունաստան Չկա տվյալ Yunanistan Yunanıstan Չկա տվյալ Չկա տվյալ Yunanstan – Юнанстан Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ
Հունգարիա Majarestan – مجارستان Macaristan Macarıstan Majarstan – Мажарстан Majarystan Macarstan – Маҗарстан Չկա տվյալ Չկա տվյալ Majāristān – मजारिस्तान Majāristān – مجارستان
Հնդկաստան Hindustan – هندوستان Hindistan Hindistan Ündıstan – Үндістан Hindistan Hindstan – Һиндстан Hindustan – ھىندىستان‎ Hindostan – Һиндостан Hindustān – हिंदुस्तान Hindustān – ہِنْدُوْسْتان
Մոնղոլիա Mogholestan – مغولستان Moğolistan Monqolustan Չկա տվյալ Չկա տվյալ Moñğolstan – Моңголстан Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ
Լեհաստան Lahestân – لهستان -
(նախկինում՝ Lehistan)		 Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Läxstan – Ләхстан Lehistan – لەھىستان‎ Չկա տվյալ Lahistān – लहिस्तान Lahistān – لہستان‎
Ռուսաստան Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ
Սուդյան Արաբիա Arabestân-e Sa'udi – عربستان سعودی Suudi Arabistan Səudiyyə Ərəbistanı Չկա տվյալ Saud Arabystany Sögüd Gäräbstanı – Согуд Гарәбстаны Se'udi Erebistan – سەئۇدى ئەرەبىستان‎ Säğüd Ğäräbstanï – Сәғүд Ғәрәбстаны Չկա տվյալ Չկա տվյալ
Սերբիա Serbestân – صربستان Sırbistan Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ -
(այլ տարբերակ՝ Sırbstan – Сырбстан)		 Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ Չկա տվյալ

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Ghereghlou, Kioumars (2018 թ․ հուլիսի 1). «Bādūsbānids» (անգլերեն). Brill. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  2. ↑ Daryaee, Touraj (2014 թ․ օգոստոսի 15). Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire (անգլերեն). I.B.Tauris. ISBN 978-0-85771-666-8.
  3. ↑ Daryaee, 2014, էջ 126
  4. ↑ Ավետիքյան, Գաբրիել; Սիւրմէլեան, Խաչատուր; Ավգերյան, Մկրտիչ Հայրապետի (1836). Նոր բառգիրք հայկազեան լեզուի. Վենետիկ: տպ. Սրբոյն Ղազարու. էջ 30.
  5. ↑ Գալստյան, Սերգեյ Աշոտի (1978). Ածանցումը եւ ածանցները ժամանակակից հայերենում (PDF). Երևան: ԵՊՀ հրատ. էջեր 100–101.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=-ստան&oldid=9807109» էջից