Ցիցերոն
Մարկոս Տուլիոս Կիկերոն (Ցիցերոն) (լատ.՝ Marcus Tullius Cicerō, հունվարի 3, մ. թ. ա. 106[1][2][3], Արպինո, Հռոմեական Իտալիա[4][5] - դեկտեմբերի 7, մ. թ. ա. 43[2][3], Ֆորմիա, Հռոմեական Իտալիա[5]), հին հռոմեական քաղաքական գործիչ և փիլիսոփա, նշանավոր հռետոր։
| Ցիցերոն լատ.՝ M. Tullius M.f.M.n. Cicero | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | հունվարի 3, մ. թ. ա. 106[1][2][3] |
| Ծննդավայր | Արպինո, Հռոմեական Իտալիա[4][5] |
| Մահացել է | դեկտեմբերի 7, մ. թ. ա. 43[2][3] (63 տարեկանում) |
| Մահվան վայր | Ֆորմիա, Հռոմեական Իտալիա[5] |
| Քաղաքացիություն | Հին Հռոմ |
| Կրոն | հին հռոմեական կրոն |
| Երկեր | De Oratore?, Հանրապետության մասին, De Legibus?, De Officiis?, De Inventione?, Catiline Orations? և Philippicae? |
| Մասնագիտություն | փիլիսոփա, բանաստեղծ, քաղաքական տեսաբան, իրավաբան, Հռետոր, գրող, փաստաբան և քաղաքական գործիչ |
| Ամուսին | Տերենտիա[3][6] |
| Ծնողներ | հայր՝ Մարկոս Տուլիոս Ցիցերո |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | քվեստոր, էդիլ, Պրետոր, հինհռոմեացի սենատոր[7] և Կոնսուլ[7] |
| Պարգևներ և մրցանակներ | Pater Patriae? |
| Երեխաներ | Ցիցերոն Կրտսեր[3] և Տուլիա Ցիցերոնիս[8][3] |
| Cicero Վիքիպահեստում | |
Կիկերոնը ծնվել է հեծյալների դասին (Հին Հռոմում) պատկանող ընտանիքում, Արպինե ոչ մեծ քաղաքում, որը գտնվում է Հռոմից հարավ-արևելք 100 կիլոմետրից մի փոքր ավել հեռավորության վրա։ Երբ լրացավ ապագա հռետորի 15 ամյակը, նրա հայրը, ով երազում էր իր երկու տղաներին՝ Մարկին և Կվինտոսին, տեսնել քաղաքական ասպարեզում, ընտանիքով տեղափոխվեց Հռոմ, որպեսզի զավակների համար ապահովի լավ կրթություն։
Ցանկանալով դառնալ դատական հռետոր՝ երիտասարդ Մարկոսը ուսումնասիրում էր հունական պոետների ստեղծագործությունները, հետաքրքրվում էր հունական գրականությամբ, ուսուցանում էր հունական ճարտասանություն հանրահայտ հռետորների մոտ, ինչպես նաև լսում և մեկնաբանում էր հանրահայտ հավաքավայր՝ Պուբլիոս Սլուպիցիոս Ռուֆոսի ամբիոնից, ելույթ ունեցողներին։
Հռետորը պետք է իմանար հռոմեական օրենքը, և Կիկերոնը սովորում էր այն ժամանակվա հանրահայտ իրավաբան Մուցիոս Կվինտոս Սցեվոլայի (հյուպատոս մ.թ.ա. 95 թ.): Հրաշալի տիրապետելով հունարենին Կիկերոնը ծանոթացավ հունական փիլիսոփայությանը։
Մ.թ.ա. 63 թ. զբաղեցնելով հյուպատոսի պաշտոնը՝ բացահայտել է Կատիլինայի դավադրությունը և սպանել տվել նրա դավակիցներին։ Քաղաքացիական պատերազմներում հարել է նախ Պոմպեոսի կուսակցությանը, բայց վերջինիս սպանությունից հետո հաշտվել Կեսարի հետ։
Վերջինիս մահից հետո ուժգնորեն հակառակվել է Մարկոս Անտոնիոսին՝ պաշտպանելով Կեսարի զարմիկ Օկտավիանոսին (ապագա Օկտավիանոս Օգոստոս կայսեր)։ Անտոնիոսի և Օկտավիանոսի հաշտվելուց և նրանց կողմից Երկրորդ եռապետություն կազմելուց հետո՝ եռապետների հրամանով սպանվել է։
Գագաթնակետին է հասցրել լատինական պերճախոսական արվեստը։ Նրա ատենախոսություններն ու ճառերն օրինակ են ծառայել հետագա դարերի լատինական և եվրոպական ամբողջ հռետորական արվեստի համար։ Պահպանվել է նրա նամակների մեծ մասը, որոնց միջոցով կարելի է պատկերացում կազմել մ.թ.ա. I դարի կեսերի հռոմեական քաղաքական պատմության որոշ դրվագների վերաբերյալ։
Նրա ճառերում՝ «Ընդդեմ Գ. Վեռեսի» (70 թ.), «Ի պաշտպանություն Մանիլիոսի օրինագծի» (68 թ.), «Հարդարացում Պ.Սեստիոսի» (56 թ.) պահպանվել են կարևոր փաստեր և արժեքավոր բնորոշումներ ու գնահատականներ, որոնք ցույց են տալիս, որ Կիկերոնն արևելյան իրադարձությունների, Հայոց Տիգրան Մեծ արքայի քաղաքականության խորաթափանց դիտող էր։ Կիկերոնը Տիգրան Մեծի ժամանակակիցներից միակն է, որի վկայությունները նրա մասին պահպանվել են։
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2008060900023#3
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Istituto dell'Enciclopedia Italiana Enciclopedia on line
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Любкер Ф. Tullii // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, Л. А. Георгиевский, М. С. Куторга et al. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1418–1426.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Ф. Зелинский Цицерон, Марк Туллий // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1903. — Т. XXXVIII. — С. 254–274.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library et al. Record #118520814 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
- ↑ Любкер Ф. Terentii // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, Л. А. Георгиевский, М. С. Куторга et al. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1354–1357.
- ↑ 7,0 7,1 Thomas Robert Shannon Broughton The Magistrates of the Roman Republic — Society for Classical Studies, 1951. — ISBN 0-89130-812-1, 0-89130-811-3
- ↑ А. Пр. Туллия // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1902. — Т. XXXIV. — С. 41–42.
ԱղբյուրներԽմբագրել
- Ռուբեն Մանասերյան, «Տիգրան Մեծ, Հայաստանի պայքարը Հռոմի և Պարթևստանի դեմ», Երևան, 1987։
Արտաքին հղումներԽմբագրել
