Վահե Վահյան

հայ լրագրող, թարգմանիչ, բանաստեղծ, գրող
Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Աբդալյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Վահե Վահյան (Վահէ-Վահեան, ծնվ.՝ Սարգիս Աբդալյան դեկտեմբերի 28, 1908(1908-12-28), Կյուրին, Սեբաստիայի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն - օգոստոսի 19, 1998(1998-08-19), Բեյրութ, Լիբանան), հայ բանաստեղծ, գրող, խմբագիր, հասարակական գործիչ, մանկավարժ և հռետոր[1][2]։

Վահե Վահյան
արմտ. հայ.՝ Վահէ Վահեան
Ծննդյան անունարմտ. հայ.՝ Սարգիս Ապտալեան
Ծնվել էդեկտեմբերի 28, 1908(1908-12-28)
ԾննդավայրԿյուրին, Սեբաստիայի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն
Վախճանվել էօգոստոսի 19, 1998(1998-08-19) (89 տարեկան)
Վախճանի վայրԲեյրութ, Լիբանան
Գրական անունՎահէ-Վահեան
Մասնագիտությունբանաստեղծ, թարգմանիչ, լրագրող և գրող
Լեզուարևմտահայերեն
Քաղաքացիություն Օսմանյան կայսրություն և  Լիբանան
ԿրթությունAleppo College? և Բեյրութի ամերիկյան համալսարան (1930)
ԱշխատավայրԲրումմանայի վարժարան, Մելքոնյան կրթական հաստատություն և Անի
Պարգևներ
Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշան
Վահե Վահյան Վիքիդարանում
 Vahe Vahian Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Վահե Վահյանը ծնվել է Սեբաստիայի նահանգի Կյուրին քաղաքում։ 1915 թվականի ջարդերի ժամանակ ենթարկվել է հայկական կոտորածների սարսափազդու արհավիրքներին։ 1918 թվականին վերադարձել է Այնթապ, մի քանի ամիս արհեստ է սովորել, մտել է Վարդանյան վարժարան, սակայն խռովությունների և կռիվների պատճառով չի ավարտել այն։ 1920 թվականին հաստատվել է Հալեպում, սովորել և ավարտել է ամերիկացիներին փոխանցած հայ բողոքականների վարժարանում։ 1925 թվականին նրան հաջողվել է մտնել Բեյրութի ամերիկյան համալսարան, հետևել ճարտարագիտության, մաթեմատիկայի և բնական գիտությունների դասընթացներին։ 1930 թվականին Պսակավոր արվեստից տիտղոսով ավարտել է համալսարանը։ Նույն թվականին աշխատել է Բրումմանայի անգլիական գիշերօթիկ երկրորդական վարժարանում՝ որպես մաթեմատիկայի, բնագիտության և տարրաբանության ուսուցիչ։ 1934 թվականին Անթիլիասի դպրեվանքում հայոց լեզու և գրականություն է դասավանդել։ 1935 թվականից պաշտոնավարել է Մելքոնյան կրթական հաստատությունում։

Ստեղծագործական գործունեություն խմբագրել

Գրականություն է մուտք գործել Սարգիս Մեհյան, Ս. Հ. Հարզվարթյան, 1933 թվականից՝ Վ-Վ. գրական կեղծանուններով։ Աշխատակցել է «Անահիտ», «Զվարթնոց», «Արագած» և այլ պարբերականների։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո, իր «Անի» ամսագրով դարձել է սփյուռքահայ գրական շարժման առաջնորդներից մեկը և միաժամանակ շարունակել ուսուցչական գործունեությունը Բեյրութի ՀԲԸՄ երկրորդական վարժարաններում։

Բանաստեղծությունների առաջին հատորը՝ «Արև-անձրև» ժողովածուն, լույս է տեսել 1933 թվականին, Բեյրութում, երկրորդ հատորը՝ «Ոսկի կամուրջ»-ը, 1945 թվականին, նույնպես Բեյրութում, որից հետո հրապարակել է «Հարալեզներու հաշտությունը» (1952) և բավական ընդմիջումից հետո՝ 1968 թվականին բանաստեղծությունների երրորդ ժողովածուն՝ «Մատյան սիրո և մորմոքի»։ 1974 թվականին Բեյրութում հրատարակել է չորրորդ ժողովածուն՝ «Հուշարձան Վահրամիս»-ը։ Կազմել և խմբագրել է բազմաթիվ պատկառելի և արժեքավոր գեղարվեստական հատորներ[3]։

Երկեր խմբագրել

Բանաստեղծությունների ժողովածուներ խմբագրել

  • Արև-անձրև, Բեյրութ, 1933[4]
  • Ոսկի կամուրջ, Բեյ­րութ, 1946։
  • Ոսկի կամուրջ (բանաստեղծություններ, հուշեր և քննադատություն), Երևան, 1958։
  • Մատեան սիրոյ և մորմոքի, Բեյրութ, 1968։
  • Մատյան սիրո և մորմոքի, Երևան, 1971։
  • Յուշարձան Վահրամիս Բեյրութ, 1977։
  • Հատընտիր, Բեյրութ, 1986։
  • Ղօղանջ ու մրմունջ վերջալուսային, Բեյրութ, 1990։

Արձակ խմբագրել

  • Յարալէզներու հաշտութիւնը (Հուշեր հայրենիք այցից), Բեյրութ, 1953
  • Բերքահաւաք (էսսեներ 3 հատորով), հատ. I, Երուսաղեմ, 1978, հատ. II, Բեյրութ, 1987, հատ. III Բեյրութ, 1993[5]

Հետմահու հրատարակված գրքեր խմբագրել

  • Հրաժեշտի քերթուածներ, Բեյրութ (Լիբանան), 2009։
  • Բանաստեղծին սիրտը (նամակներ), Բեյրութ, 2012։

Խմբագրումներ խմբագրել

  • Հայ գրականութիւնը - պատմուածքներ, հատ. I, Բեյրութ (Լիբանան), 1978
  • Ծաղկաքաղ արձակի (3 հատորով), Բեյրութ (Լիբանան), 1984, 1985 և 1988

Թարգմանություններ խմբագրել

  • Անծանօթ գլուխ-գործոցը (Le Chef-d'Oeuvre Inconnu Honore de Balzac, ֆրանսերեն բնօրինակից), Բեյրութ (Լիբանան), 1950
  • Մարգարէն (The Prophet by Gebran Khalil Gebran, անգլերենից), Բեյրութ (Լիբանան), 1984
  • Պարտիզպանը, Կիթանճալի և Մրգահաւաք (The Gardener, Gitanjali & Fruit-gethering Rabindranath Tagore, անգլերենից), Բեյրութ, 1985
  • Տորիան Կրէյի պատկերը (The Picture of Dorian Gray Oscar Wilde, անգլերեն բնօրինակից), Բեյրութ (Լիբանան), 1992։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. «Famous Poet Editor and Writer Vahe Vahian Dies». Asbarez. 1998 թ․ օգոստոսի 25. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 24-ին.
  2. Stephen Cushman, Clare Cavanagh, Jahan Ramazani, Paul Rouzer (2012). The Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics. Princeton University Press. էջ 85. ISBN 1400841429.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  3. «Վահե Վահյանի կենսագրությունը avproduction.am կայքում». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 18-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 11-ին.
  4. Bardakjian, Kevork B. (2000). A Reference Guide to Modern Armenian Literature 1500-1920. Wayne State University Press. էջ 248. ISBN 0-8143-2747-8.
  5. «Բերքահավաք». 1978. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 24-ին.

Գրականություն խմբագրել

  • Վահե-Վահյան, Ծննդյան 75 և գրական գործունեության 50-ամյակը, Նյու Յորք, 1985։