Ստեպան Ռազինի ապստամբություն
Ստեպան Ռազինի ապստամբություն (ռուս.՝ Восстание Степана Разина), կազակային-գյուղացիական ապստամբություն Ռուսաստանում 1670—1671 թվականներին։ Ուղղված Էր ճորտատիրական կարգերի դեմ։ Տարածվել է Դոնում, Վոլգայի միջին և ստորին ավագանում։ Շարժման պատճառը Պերովի ֆեոդալական շահագործման ուժեղացումն էր, Լեհաստանի (1654—1667) և Շվեդիայի (1656—1658) դեմ երկարամյա պատերազմների ընթացքում բնակչության դրության վատթարացումը։ Ապստամբությանը նախորդել է Վասիլի Ուսի ջոկատների արշավանքը դեպի Տուլա (1666)։
Սկզբնական շրջանում շարժումը ուներ ավարառուական բնույթ։ 1667 թվականին Դոնում հավաքված կազակներն ու գյուղացիները Ստեպան Ռազինի գլխավորությամբ շարժվել են Վոլգա, գրավել Յաիցկը, ապա Կասպից ծովով հասել իրանական ափերը և 1669 թվականին հարուստ ավարով վերադարձել Դոն։ Չերկասկամ Ռազինն ընտրվել է կազակական զորքի ղեկավար։ 1670 թվականին մայիսին ապստամբները կրկին արշավեցին դեպի Վոլգա։ Ապստամբությունը, որին միացել են փախած գյուղացիներ ու ստրելեցներ, ընդունել է հակաֆեոդալական բնույթ։
Կառավարությունը զորքեր ուղարկեց ապստամբությունը ճնշելու համար։ Ռազինը գրավեց Ցարիցինը, Աստրախանը, Սարատովը, Սամարան, Սիմբիրսկը, սակայն Սլոբոդյան Ուկրաինայում ապստամբները հաջողության չկարողացան հասնել։ Ապստամբները գրաված վայրերում ստեղծեցին կազակային ինքնավարություն, կազմակերպեցին կալվածատերերի և աստիճանավորների սպանդ։ 1670 թվականի հոկտեմբերի 1-ին Ռազինը Սիմբիրսկի մոտ պարտվեց և նահանջեց Դոն։ 1670 թվականի վերջերին և 1671 թվականի սկզբներին ապստամբները կառավարական մեծաթիվ զորքերի հարվածների տակ աստիճանաբար նահանջեցին։
Անհաջողությունները ոտքի հանեցին ունևոր կազակներին, որոնք հարձակվելով Կագալնիկի վրա (մոտ 1671 թվականի ապրիլի 9-ին)՝ գերեցին Ռազինին և նրա եղբայր Ֆրոլին։ Ապրիլի 25-ին նրանց տեղափոխեցին Մոսկվա և հունիսի 6-ին մահապատժի ենթարկել։ Ապստամբության վերջին օջախը Աստրախանն էր, որն ընկավ նոյեմբերի 27-ին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 3, էջ 129)։ 
|