Ստեչկի
Ստեչկի (բոսն․, սերբ․, խորվաթ․՝ stećci, կիրիլատառ սերբ․՝ стећци), մոնումենտալ միջնադարյան տապանաքարեր (թվագրվում է XII դարից մինչև XVI դարով), որոնք հանդիպում են Բոսնիա և Հերցեգովինայում (մոտ 60 000), Խորվաթիայում, Չեռնոգորիայում և Սերբիայում (մոտ 10 000)[1], որոնց ավելի քան 90 %-ը գտնվում է վատ վիճակում[2][3]։ Դրանք ընդհանուր ավանդույթ էին բոսնիական, կաթոլիկ և ուղղափառ եկեղեցիների հետևորդների շրջանում[4][3] և երբեմն կապվել են վլախների[5] կամ խորվաթ ժողովրդի հետ[6], սակայն սկզբնական էթնիկ և կրոնական պատկանելությունը մինչ օրս որոշված չէ[7]։
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | մշակութային ժառանգության օբյեկտ, տապանաքար և sepulcral culture? |
| Երկիր |  Բոսնիա և Հերցեգովինա,  Խորվաթիա,  Սերբիա և  Չեռնոգորիա |
| Մասն է | Poljice-Dolovi necropolis?, Necropolis of stecci at Radimlja, the historic site?, Borak necropolis?, Ričina necropolis? և Grčka Glavica stećak necropolis? |
| Ժառանգության կարգավիճակ | Բոսնիա և Հերցեգովինայի ազգային հուշարձան |
 | |
 | |
2009 թվականին բոլոր չորս երկրները դիմեցիլ են ստեչկիները ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների ցանկում ընդգրկվելու համար[1]։ 2016 թվականին հայտն ընդունվել է, և Համաշխարհային ժառանգության ցանկում ներառվել է 30 նեկրոպոլիս, որոնցից 22-ը գտնվում են Բոսնիա և Հերցեգովինայում, 2-ը՝ Խորվաթիայում, 3-ական՝ Չեռնոգորիայում և Սերբիայում[8]։
Պատկերասրահ խմբագրել
![Բոսնիա և Հերցեգովինայի ազգային թանգարան[9]](/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Stecak_Zmeljaski_Muzej_Sarajevo.jpg)
![Հնագույն գտածոն[10]](/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Grd1.jpg){kind=small}
Աշխարհագրական դիրք խմբագրել
  Ստաչկիների աշխարհագրական դիրքը Բոսնիա և Հերցեգովինայում |
 Ստաչկիների աշխարհագրական դիրքը Չեռնոգորիայում |
 Ստաչկիների աշխարհագրական դիրքը Խորվաթիայում |
 Ստաչկիների աշխարհագրական դիրքը Սերբիայում |
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Sito-Sucic, Daria (2009 թ․ նոյեմբերի 2). «Balkans to nominate medieval tombstones to U.N. list». Reuters.
- ↑ «Joint Nomination for Inclusion of Stećci - Medieval Tombstones in the World Heritage List». UNESCO. 2014 թ․ ապրիլի 14. Արխիվացված է view/news/joint_nomination_for_inclusion_of_stecci_medieval_tombstones_in_the_world_heritage_list#.Vv3BqvmLTIU օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 14-ին.
{{cite web}}: Check|url=value (օգնություն) - ↑ Musli, Emir (2014 թ․ նոյեմբերի 23). «Čiji su naši stećci?» (Bosnian). Deutsche Welle. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 1-ին.
{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ Walasek, Helen (2002). «Marian Wenzel 18 December 1932 - 6 January 2002». Bosnian Institute. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 10-ին.
- ↑ Lovrenović, 2013, էջ 52, 72, 176, 307
- ↑ Ante Cuvalo, The A to Z of Bosnia and Herzegovina; Scarecrow Press, 2010, 1461671787, p. 229.
- ↑ Trako, 2011, էջ 71–72, 73–74
- ↑ «Examination of nominations of cultural properties to the World Heritage List». UNESCO. 2016. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 20-ին.
- ↑ Marian Wenzel, Bosnian and Herzegovinian Tombstobes-Who Made Them and Why?" Sudost-Forschungen 21(1962): 102-143
- ↑ Некропола стећака (ՍԳԱԱ)
Գրականություն խմբագրել
- Zorić, Damir (1984). «Prinos problematici stećaka. U povodu knjige Šefik Bešlagić, Stećci – kultura i umjetnost, Sarajevo 1982». Radovi (Serbo-Croatian). Zagreb: Institute of Croatian History. 17 (1): 207–211.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Milošević, Ante (1991). Stećci i Vlasi: Stećci i vlaške migracije 14. i 15. stoljeća u Dalmaciji i jugozapadnoj Bosni [Stećci and Vlachs: Stećci and Vlach migrations in the 14th and 15th century in Dalmatia and Southwestern Bosnia] (Croatian). Split: Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Purgarić-Kužić, Branka (1995). «Dosadašnja istraživanja o stećcima». Radovi (Serbo-Croatian). Zagreb: Institute of Croatian History. 28 (1): 242–253.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Cebotarev, Andrej (1996). «Review of Stećci and Vlachs: Stećci and Vlach migrations in the 14th and 15th century in Dalmatia and Southwestern Bosnia». Povijesni prilozi [Historical Contributions] (Croatian). Zagreb: Croatian Institute of History. 14 (14).
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Kužić, Krešimir (1999). «A Contribution to the Knowledge of Medieval Agricultural Implements and Other Country Tools According to Their Images on Standing Tombstones of Dalmatian Hinterland». Ethnologica Dalmatica (Croatian and English). Ethnographic Museum Split. 8 (1): 175–185.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Kužić, Krešimir (2001). «Zašto bi trebalo terminom "kamik" zamijeniti termin "stećak"?» [Why we should change the term “stećak” (literally: standing tomb-stone) with the term “kamik” (literally: stone)]. Historical contributions (Croatian and English). Zagreb: Croatian Institute of History: 259–272.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Milošević, Ante (2004). «Stećci - chi li fece e quando?» [Stećci - who made them and when?]. Hortus Artium Medievalium (Italian). Zagreb: International Research Center for Late Antiquity and Middle Ages. 10.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Bulog, Josip (2007). «Prilog poznavanju kamika Vrgorske krajine» [Contribution to the Understanding of kamici in the Vrgorac Area]. Povijesni prilozi [Historical Contributions] (Croatian). Zagreb: Croatian Institute of History. III (34): 389–420.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Fine, John V. A. (2007). The Bosnian Church: Its Place in State and Society from the Thirteenth to the Fifteenth Century: A New Interpretation. London: SAQI, The Bosnian Institute. ISBN 0-86356-503-4.
{{cite book}}: Unknown parameter|=ignored (օգնություն) - Mužić, Ivan (2009). «Vlasi i starobalkanska pretkršćanska simbolika jelena na stećcima». Starohrvatska prosvjeta (Croatian). Split: Museum of Croatian Archaeological Monuments. III (36): 315–349.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Trako, Redžo (2011). «Stećci: Božanska igra brojki i slova» [Stećci: Divine game of numbers and letters]. Socijalna ekologija (Croatian). Zagreb: Croatian Sociological Society, Institute of Sociology at Faculty of Philosophy, University of Zagreb. 20 (1): 71–84.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Lovrenović, Dubravko (2013). Stećci: Bosansko i humsko mramorje srednjeg vijeka [Stećci: Bosnian and Hum marbles from Middle Age] (Croatian). Ljevak. ISBN 9789533035468.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Milošević, Ante (2013). «O problematici stećaka iz dalmatinske perspektive» [About the issue of Stećci from the Dalmatian perspective]. Godišnjak (Croatian). Sarajevo: Բոսնիա և Հերցեգովինայի գիտությունների և արվեստի ակադեմիա. 42: 89–102. ISSN 2232-7770.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Kurtović, Esad (2013). «Vlasi i stećci» [Vlachs and stećci]. Radovi (Bosnian). Sarajevo: Filozofski fakultet (16).
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Kurtović, Esad (2015). «Vlasi Drobnjaci i stećci (Crtica o Nikoli Raškoviću i njegovim nasljednicima)» [Drobnjaci Vlachs and stećci (A remark about Nikola Rašković and his heiress)]. Godišnjak (Bosnian). Sarajevo: ANUBiH (44): 303–316.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Buturovic, Amila (2016). Carved in Stone, Etched in Memory: Death, Tombstones and Commemoration in Bosnian Islam since c.1500. Routledge. ISBN 9781317169567.
- Wenzel, Marian (1965). Ukrasni motivi na stećcima (Serbo-Croatian). Sarajevo: Zavod za izdavanje udžbenika.
{{cite book}}: Unknown parameter|=ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Bešlagić, Šefik (1971). Stećci i njihova umjetnost (Serbo-Croatian). Sarajevo: Zavod za izdavanje udžbenika.
{{cite book}}: Unknown parameter|=ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Bešlagić, Šefik (1980). 19th Century Documentation of Medieval Grave Monuments in the Makarska Coastal Area using the Examples of Mijat Sabljar and fra Lujo Marun (Croatian and English). Vol. 21. Split: Literary Circle of Split. էջեր 638–647.
{{cite book}}:|journal=ignored (օգնություն); Unknown parameter|=ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Bešlagić, Šefik (1982). Stećci - kultura i umjetnost (Serbo-Croatian). Sarajevo: Veselin Maleša.
{{cite book}}: Unknown parameter|=ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Milošević, Ante (1982). Kasnosrednjovjekovna nekropola sa stećcima pod Borinovcem u Trilju [Late Medieval Necropolis with "Stećci" under Borinovac at Trilj] (Croatian). Vol. III. Split: Muzej hrvatskih arheoloških spomenika. էջեր 185–199.
{{cite book}}:|journal=ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Bešlagić, Šefik (2004). Leksikon stećaka (Bosnian). Sarajevo: Svjetlost. ISBN 9789958107511.
{{cite book}}: Unknown parameter|=ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Kurtović, Esad (2005). «Natpis na stećku kneza Pokrajca Oliverovića iz Vrhpolja - Pitanja datiranja» [Inscription on the Stećak of Prince Pokrajac Oliverovic from Vrhpolje - The issue of setting the date of origin]. Baština (Bosnian and English). Sarajevo: Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika (1): 371–380.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Tomasović, Marinko (2007). 19th Century Documentation of Medieval Grave Monuments in the Makarska Coastal Area using the Examples of Mijat Sabljar and fra Lujo Marun (Croatian and English). Vol. III. Split: Museum of Croatian Archaeological Monuments. էջեր 421–436.
{{cite book}}:|journal=ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Alduk, Ivan (2011). Kovač iz Gorske Župe [Kovač of Gorska Župa] (Croatian and English). Vol. 42. Split: Literary Circle of Split. էջեր 161–186.
{{cite book}}:|journal=ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Alduk, Ivan (2012). Nadgrobne ploče kod Sv. Jure na Kozjaku [Tombstones Near the Church of St. George on Mount Kozjak] (Croatian and English). Vol. 5. Split: Tusculum. էջեր 115–122.
{{cite book}}:|journal=ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - Kurtović, Esad (2012). «Prilog kontekstualizaciji i dataciji stećaka u Starom Slanom kod Trebinja» [A Contribution to the Contextualization and Dating of Stećci in Staro Slano near Trebinje]. Godišnjak (Bosnian). Sarajevo: ANUBiH (41): 211–218.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- UNESCO (2016). «Stećci Medieval Tombstones Graveyards».
- Croatian Encyclopaedia (2011). «Stećci».