Ստանիսլավ Ցալիկ
Ստանիսլավ Նիկոլաևիչ Ցալիկ (ուկրաիներեն՝ Станісла́в Микола́йович Ца́лик, հուլիսի 23, 1962, Կիև, Ուկրաինական ԽՍՀ), ուկրաինացի գրող, էսսեիստ, սցենարիստ, պատմաբան։ Ուկրաինայի կինոակադեմիայի (201)), Եվրոպական լրագրողների ասոցիացիայի (2013), Ուկրաինայի կինեմատոգրաֆիստների ազգային միության անդամ (1997)։ Իվան Նիկոլայչուկի անվան Կիևի արվեստի մրցանակի դափնեկիր կինեմատոգրաֆիայի բնագավառում (2016)[1]։
Ստանիսլավ Ցալիկ | |
|---|---|
| Ծնվել է | հուլիսի 23, 1962 (61 տարեկան) |
| Ծննդավայր | Կիև, Ուկրաինական ԽՍՀ |
| Մասնագիտություն | գրող, հայրենագետ, լրագրող, ակնարկագիր և սցենարիստ |
| Քաղաքացիություն |  ԽՍՀՄ և  Ուկրաինա |
| Կրթություն | Մոսկվայի Գերասիմովի անվան կինեմատոգրաֆիայի ինստիտուտ |
| Անդամակցություն | Ուկրաինայի կինոակադեմիա և Ուկրաինայի կինեմատոգրաֆիստների ազգային միություն |
Հեղինակ է գրքերի, ինչպես նաև 1000-ից ավելի հոդվածների Կիևի և Ուկրաինայի պատմության քիչ հայտնի էջերի, ականավոր պատմական գործիչների կյանքի մասին։
Կենսագրություն խմբագրել
Ստանիսլավ Ցալիկը ծնվել է Կիևում։ Միջնակարգ կրթությունը ստացել է № 48 (1969-1977) և № 178 (1977-1979) հանրակրթական պոլիտեխնիկական դպրոցում։ Ունի երկու բարձրագույն կրթություն։ Առաջինը՝ տնտեսական կիբեռնետիկայի մասնագիտությամբ, ստացել է 1985 թվականին Ուկրաինայի գյուղատնտեսական ակադեմիայում։ 1996 թվականին ավարտել է Ս. Ա․ Գերասիմովի անվան Կինեմատոգրաֆիայի համառուսաստանյան պետական ինստիտուտը՝ Ռուսաստանի ժողովրդական արտիստ, պրոֆեսոր Վալենտին Չերնիխի սցենարական արվեստանոցը[2]։
Ստեղծագործական գործունեություն խմբագրել
Ստեղծագործում է վավերագրական ֆիլմերի ժանրում։ Ցալիկի հետաքրքրությունների ոլորտը Կիևի պատմությունն է, ազգային համայնքների պատմությունը, Ուկրաինայի պատմության քիչ հայտնի էջերը։ Ուսումնասիրում է ոչ այնքան քաղաքական կամ ռազմական հակամարտությունները, որքան պատմական տարբեր ժամանակաշրջաններում մարդկանց ապրելակերպն ու առօրյան։ Աշխատանքներ հուշագրությունների հետ՝ տպագիր և բանավոր, արխիվային աղբյուրներ, տարբեր տարիների պարբերականներ, լուսանկարչական փաստաթղթեր, արտեֆակտներ։
Ստանիսլավ Ցալիկի ստեղծագործական մեթոդը բնութագրվում է անցյալից հետաքրքիր և, որպես կանոն, քիչ հայտնի պատմություններ ընտրելու, դրանցում չուսումնասիրված կողմերը բացահայտելու, իրադարձությունների ընթացքը ճշգրիտ փոխանցելու, անսպասելի, բայց համոզիչ զուգահեռներ և կապեր անցկացնելու ունակությամբ։ Նրա հրապարակումները լի են տարաբնույթ փաստերով, հետաքրքիր մանրամասներով և նմանվում են հետաքննության։ Պատմական շարադրանքի ներկայացման մեջ նա կիրառում է դրամատուրգիայի տեխնիկան։
Պարբերականներում հանդես է եկել 1992 թվականի մայիսից։ Ուկրաինայի առաջատար ԶԼՄ-ներում հրապարակված ավելի քան 1000 պատմական և վավերագրական էսսեների հեղինակ է։ Տարբեր ժամանակներում ղեկավարել է մի շարք թերթերի և ամսագրերի հեղինակային պատմական և գավառագիտական պատմության խորագրերը՝ «Український слід» («Ուկրաիներեն թերթ»), «Паралелі» («Країна» ամսագիր), «Українікум» («KyivWeekly» շաբաթաթերթ), «Ретро» («Կապիտալ» թերթ), «Кіевъ» («Մեծ Կիև» պորտալ), «Перший мільйон» («Коментарі» շաբաթաթերթ), «Ռետրո» («Կիևյան թերթ»), «Սպառողական ախորժակներ» («Փողի իշխանություն» շաբաթաթերթ), «Жінки та політика» («Նախագահ»ամսագիր) և այլն։ Եղել է «Գլավրեդ», «Իզվեստիա Ուկրաինայում» և այլ հրատարակությունների սյունակագիր։
Ցալիկը վարում է BBC/Ուկրաինա (http://www.bbc.com/ukrainian) պատմական բլոգը[3]։ Նրա հոդվածները և ստեղծագործությունները հրատարակվում են ուկրաիներեն, ռուսերեն, լեհերեն, անգլերեն։ Նրա «Եվպատորիա. Զբոսանք Փոքր Երուսաղեմում» պատմական ուղեցույցը (2007) հրատարակվել է մի քանի անգամ և դարձել բեսթսելլեր Ղրիմում։ 2012 թվականին թողարկվել է այդ ուղեցույցի ընդլայնված և վերանայված նոր հրատարակությունը։ Նոր հրատարակության շնորհանդեսը տեղի է ունեցել Կիևում՝ 2012 թվականի սեպտեմբերի 4-ին, «Բաբուին» գրական սրճարանում։
Ցալիկի «Таємниці письменницьких шухляд։ Детективна історія української літератури» (2010, համահեղինակությամբ) գիրքը հսկայական ազդեցություն է ունեցել՝ դառնալով 2010-2011 թվականների երկրի ամենավառ գրական երևույթներից մեկը։ Գրքի շնորհանդեսը տեղի է ունեցել Ուկրաինայի գրականության ազգային թանգարանում 2010 թվականի նոյեմբերի 4-ին։
«Կիև. 70-ականների համառոտագրություններ» գիրքը (2012) առաջին հրատարակությունն է, որն ամբողջությամբ նվիրված է 1970-ականների Կիևի և կիևցիների առօրյային։ Շնորհանդեսը տեղի է ունեցել 2012 թվականի մարտի 31-ին Ուկրաինայի տանը։ Գիրքը դարձել է «Книжка року» (2012) XIV Համաուկրաինական վարկանիշի հավակնորդ և ընդգրկվել է կարճ ցուցակում։
«Інший Київ» գիրքը (2012, համահեղինակ) իրենից ներկայացնում է այլընտրանքային ուղեցույց Ուկրաինայի ժամանակակից մայրաքաղաքի համար, որը զուգահեռաբար հրատարակվել է երկու լեզուներով՝ ուկրաիներեն և անգլերեն։ Նա «Місто багатьох барв» բաժնի հեղինակն է, որտեղ ներկայացված է Կիևի ազգային համայնքների պատմությունը և հանդիսանում է էքսկուրսիոն քայլարշավային երթուղու ուղեցույց։ Գրքի շնորհանդեսը տեղի է ունեցել Կիևում՝ 2012 թվականի մայիսի 21-ին, «Բաբուին» գրքի սրճարանում։
«Veni, Vidi, Scripsi: Де, як і чому працюють українці» (2014, համահեղինակ) գիրքը իրենից ներկայացնում է ուկրաինացի հեղինակների տասը լավագույն գեղարվեստական ռեպորտաժները, որը գրվել է «Սամովիդեց» համաուկրաինական մրցույթի արդյունքների հիման վրա։
Ցալիկը Ղրիմի և նրա բնակիչների մասին՝ Ռուսաստանի կողմից թերակղզու բռնակցման նախօրեին գրված «Геракл відпочивав давно։ Хроніки довоєнного відпочинку» ռեպորտաժի հեղինակն է։ Շնորհանդեսը տեղի է ունեցել 2014 թվականի սեպտեմբերին Լվովում՝ հրատարակիչների XXI ֆորումի շրջանակներում։
Ժամանակագրական առումով Ցալիկի «Наш Крим: неросійські історії українського півострова» (2016, համահեղինակ) ամենավերջին գիրքը համարվում է Ղրիմի մասին լրագրողական նյութերի ժողովածուն։ Նյութերն ընդգրկում են Ղրիմի խանության կազմավորումից մինչև 1991 թվականին Ուկրաինայի անկախության վերականգնումն ընկած ժամանակահատվածը։ Ցալիկը երեք հոդվածների հեղինակ է՝ «Решилися Мы взять под державу Нашу полуостров Крымский», «Росії заборонили мати флот на Чорному морі», «Дерев’яний паркан відділяв чоловічий пляж від жіночого»։ Գրքի շնորհանդեսը տեղի է ունեցել Կիևում 2017 թվականի հունվարի 20-ին Ուկրաինայի ազգային տեղեկատվական «Ուկրինֆորմ» գործակալությունում։
Ցալիկը հեղինակ է հեռուստատեսության և կինոյի ավելի քան 30 սցենարների։ Նա Կիևյան հնադարյան ավանդույթներին նվիրված բազմաթիվ հեռուստատեսային հաղորդումների պատմական խորհրդատու է։ 1994-1995 թվականներին եղել է կինոյի մասին «Ֆիլմոսկոպ» հեռուստահաղորդման հեղինակ և վարող (УТ-3 ալիք)։ 1994 թվականին նկարահանված «Judenkreis, або Вічне колесо» լիամետրաժ գեղարվեստական ֆիլմի սցենարիստն է (85', ռեժ. Վասիլ Դոմբրովսկի, Ալեքսանդր Դովժենկոյի ազգային կինոստուդիա, 1997, Ուկրաինա)։
«Голлівуд над Дніпром. Сни з Атлантиди» լիամետրաժ վավերագրական ֆիլմի սցենարիստն է (89', ռեժիսոր՝ Օլեգ Չերնի, կինոյի տնօրինություն, 2014, Ուկրաինա)։ Ֆիլմի պրեմիերան կայացել է 2014 թվականի հուլիսին Օդեսայի միջազգային կինոփառատոնում։
2015 թվականին Ցալիկը մասնակցել է «Golos: UkrainianVoices» վավերագրական լիամետրաժ ֆիլմի նկարահանումներին (արխիվային նյութեր) (70', ռեժիսոր՝ Դոլյա Գավանսկի, TheaFilms, 2015, Մեծ Բրիտանիա)։
«З Бабиного Яру на свободу» լիամետրաժ վավերագրական ֆիլմի սցենարիստն է (89', ռեժիսոր՝ Օլեգ Չերնի, ProntoFilm, Ուկրաինա), «Любов і революція у Києві 1918-го: розповідь телеграфістки» անիմացիոն ֆիլմի պատմական խորհրդատու (3'15, հեղինակներ՝ Մարտա Շոկալո, Եվգենյա Շիդլովսկայա, Իրենա Տարանյուկ, անիմացիոն նկարիչ LuisRuibal, ձայնային մոնտաժ AlejandroLovera, ВВС)։
«Վահան և սուր» 3-սերիանոց վավերագրական ֆիլմի բանախոս (ռեժիսոր՝ Ջեյմի Դորան, Գերմանիա-Ֆրանսիա)։ Միխայիլ Կաուֆմանի «Навесні» վերականգնված վավերագրական ֆիլմի արտաէկրանային պատմական մեկնաբանության հեղինակ և կատարող (54', VUFKU, 1929): DVD-ն ֆիլմի մեկնաբանությամբ համարվում է «Михаїл Кауфман: українська дилогія» գրքի անբաժանելի մասը (Ալեքսանդր Դովժենկոյի անվան ազգային կենտրոն, 2018)։ 2018 թվականի հունիսի 2-ին Կիևում անցկացված «Книжковий Арсенал» VIII միջազգային փառատոնում տեղի է ունեցել «Навесні» ֆիլմի պրեմիերան՝ հեղինակի «կենդանի» ձայնային մեկնաբանությամբ։
Հետաքրքրություններ խմբագրել
Որպես գավառագետ պատմաբան՝ Ցալիկը շատ է շրջագայում Ուկրաինայում։ Պարբերաբար կազմակերպում է պատմական զբոսանքներ հին Կիևում, որտեղ պատմում է Ուկրաինայի մայրաքաղաքի անցյալից քիչ հայտնի մանրամասների մասին։ Հավաքում է XX դարի Կիևի պատմության արտեֆակտներ։ Երաժշտամոլ է, հեղինակային երգերի երկրպագու։ Հետաքրքրվում է նաև լուսանկարչությամբ։
Հաջողություններ խմբագրել
- Ուկրաինայի մշակույթի նախարարության պատվոգիր՝ տարվա լավագույն սցենարի համար (1994),
- «Մեդիա հանուն ազգամիջյան հանդուրժողականության և հասարակության համախմբման» համաուկրաինական 1-ին լրագրողական մրցույթի հաղթող (2005)[4],
- «Самовидець» գեղարվեստական ռեպորտաժների II մրցույթի խրախուսական պատվոգիր (2013),
- Կինեմատոգրաֆիայի ոլորտում Իվան Նիկոլայչուկի անվան «Կիև» գեղարվեստական մրցանակի դափնեկիր «Հոլիվուդը Դնեպրի վրա։ Երազներ Ատլանտիդայից» լիամետրաժ վավերագրական ֆիլմի սցենարի համար (2016)։
Գրքեր խմբագրել
- 100 великих украинцев. – Москва: Вече, Киев: Орфей, 2002 (соавтор) / The 100 Great Ukrainians. – Moscow: Veche, Kyiv, Orphey, 2002 (co-writer)
- 100 найвідоміших українців. – К.: Автограф, Орфей, 2005 (соавтор) / The 100 Most-Known Ukrainians. – Kyiv, Autograph, Orphey, 2005 (co-writer)
- Куля в Максима Рильского: Невідоме з життя літературніх класиків. – К.: Перше Вересня, 2005 (співавтор) / The bullet to Maksym Rylsky: Unknown Pages in the Life of Literary Classics. – Kyiv, Pershe Veresnia, 2005 (co-writer)
- Kyiv. Travel Guide. – Kyiv, Uniwell Production, 2005
- Евпатория: Прогулки по Малому Иерусалиму. – Симферополь: Оригинал-М, 2007 / Yevpatoria: Walks in Little Jerusalem. – Simferopol', Original-M, 2007
- Таємниці письменницьких шухляд. Детективна історія української літератури – К.: Наш час, 2010, 2011 (співавтор) / Secrets of Writer's Drawers: a Detective Story of the Ukrainian Literature – Kyiv,: Nash Chas, 2010, 2011 (co-writer)
- Киев: конспект 70-х. – К.: ВАРТО, 2012 / Kyiv: Summary of the 1970s. – Kyiv, VARTO, 2012