Սպիտակաաչք սուզաբադ

Սպիտակաաչք սուզաբադ
Սպիտակաաչք սուզաբադ (արու)
Սպիտակաաչք սուզաբադ (էգ)
Դասակարգում
Ենթատիպ	Ողնաշարավորներ (Vertebrata)
Դաս	Թռչուններ (Aves)
Կարգ	Սագանմաններ (Anseriformes)
Վերնաընտանիք	Anatoidea
Ընտանիք	Բադեր (Anatidae)
Ենթաընտանիք	Anatinae
Ցեղ	Սուզաբադեր (Aythya)
Տեսակ	Սպիտակաաչք սուզաբադ (A. nyroca)
Միջազգային անվանում
Aythya nyroca Güldenstädt, 1770
Տարածվածություն և պահպանություն
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝ Վտանգման սպառնացող վիճակին մոտ գտնվող տեսակ Տաքսոնի տարածվածությունը

Սպիտակաաչք սուզաբադ (լատին․՝ Aythya nyroca), բադերի ընտանիքի նստակյաց, քիչ տարածված թռչուն։ Գրանցված է ՀՀ Կարմիր գրքում։

Արտաքին կառուցվածք խմբագրել

Մարմնի երկարությունը 38-42 սմ է, թևերի բացվածքը՝ 63-67 սմ, կենդանի զանգվածը՝ 400-650 գրամ։ Փետրածածկը մուգ է, ներքնապոչը՝ սպիտակ։ Արուի գլուխը, կուրծքը, մարմնի կողքերը մուգ կարմիր-դարչնագույն են, աչքերը՝ սպիտակ։ Էգերն ավելի դարչնագույն և խամրած են, աչքերը՝ մուգ։ Թռչելիս ակնառու է թևի վրայի սպիտակ շերտը, որը գրեթե հասնում է թևի ծայրը։

Կենսակերպ խմբագրել

Լողում է ոչ խորը ընկղմված, հաճախ՝ պոչը վեր ցցած։ Սուզվում է հաճախակի։ Բնակվում է լճերում, ճահճուտներում, բուսականությամբ ծածկված գետերում։

Սննդառություն խմբագրել

Սնվում է ջրային բույսերով, անողնաշարավորներով։

Բնադրում խմբագրել

Բնադրում է ապրիլի ընթացքում՝ եղեգնի մացառներում կամ ջրի վրա։ Բույնը լողացող հարթակ է՝ եղեգից, աղվափետուրներից։ Ձվերը բներում հայտնվում են մայիսի առաջին կեսին։ Դնում է 53 մմ տրամագծով, բաց դարչնագույն 8-11 ձու։ Ձագերը հայտնվում են հունիսի կեսերից։ Երիտասարդ, աներեր թռչելու պատրաստ անհատներն օգոստոսի ընթացքում հասունների հետ կազմում են ոչ մեծ երամներ (5-30 թռչուն)։ 1984-1894 թվականներին սպիտակաչք սուզաբադերի թվաքանակն Արարատյան դաշտի լճակներում կազմել է 0,002-0,5 թռչուն, Սևանա լճում ցուցանիշը չափազանց ցածր է՝ անհրաժեշտ կենսապայմանների բացակայության պատճառով։

Տարածվածություն խմբագրել

Տարածված է Եվրոպայում, Միջերկրածովյան երկրներում, Ռուսաստանում, Ուկրաինայում, Փոքր Ասիայում, Միջին Ասիայում, Անդրկովկասում, Իրանում և Հյուսիսային Աֆրիկայում։

Չուի շրջանում հանդիպում է Սևանա լճի ավազանում, ինչպես նաև Արարատյան հարթավայրի արհեստական ձկնաբուծական լճակներում և գերխոնավ տարածքներում^[1]։

Պահպանություն խմբագրել

Նստակյաց, քիչ տարածված տեսակ է։ ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակի չափորոշիչներով գնահատվում է որպես խոցելի տեսակ։

Բնադրման շրջանում հաշվառվում են 5-10 բնադրող զույգ, իսկ չուի շրջանում հանդիպում են 50-150 առանձնյակներից կազմված խմբերով։ Միշտ եղել են սակավաթիվ։

Վտանգման հիմնական գործոններն են բնադրավայրերի բացակայությունը, Արարատյան հարթավայրի արհեստական և բնական լճակներում անհանգստացման գործոնը։

Պահպանվում է «Սևան» ազգային պարկում^[1]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 Հայաստանի Կարմիր գիրք. Երևան: Հայաստանի բնապահպանության նախարարություն. 2010. ISBN 978-99941-2-420-6.

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սպիտակաաչք սուզաբադ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սպիտակաաչք սուզաբադ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

[:0-1] 1,0 ^1,1 Հայաստանի Կարմիր գիրք. Երևան: Հայաստանի բնապահպանության նախարարություն. 2010. ISBN 978-99941-2-420-6.

[1]