Պիյրիսսարե
Պիյրիսարե[1] (Պիյռիսսաար[2], Պիյռիսաար[3] էստ․՝ Piirissaar; հնում Ժելաչեկ[4], Մեժա[5][6], Պորկա[6][7]; գերմ.՝ Porka) — Չուդ քաղցրահամ լճի խոժորագույն կղզի, Կոլպինա կղզուց հետո երկրորդը իր մեծությամբ Չուդ Պսկովյան ավազանում։ Պատկանում է Էստոնիային, վարչականորեն ենթարկվում է Տարտումաա շրջանի Պիիրսաարե գյուղական համայնքին։
Աշխարհարգրություն
Պիյրիսարեն Չուդ լճի 22 կղզիներից մեկն է, որը գտնվում է նրա հարավային մասում։ Մակերես 7.76 կմ²։ Այն գտնվում է լիճ թափվող ամենամեծ գետի Էմայիգիի գետաբերանից 15 կմ հեռավորության վրա։ Արեւմտյան ափից այն բաժանում է այսպես կոչված շոգենավերի ջրանցքը։ Հեռավորությունը կղզուց մինչև Էստոնական ափը մոտ 2,5 կմ է, մինչև ռուսական ափը՝ մոտ 5,5 կմ։ Կղզին ցածր է, լճի մակարդակից միջին բարձրությունը 1-2 մետր է։ Կղզու արևելյան մասը բարձրանում է մինչև 4,2 մետր։ Դրա վրա են գտնվում Պիիրի, Տունի և Սաարե (Ժելաչեկ) գյուղերը։ Կղզու մնացած մասը ցածր է և շատ ճահճային, ուստի հյուսիսարևմտյան ափը հաճախ տուժում է ջրհեղեղներից: Կղզու, ինչպես նաև համեմատաբար ծանծաղ Չուդ լճի հիմնական խնդիրը երթևեկելի բեռնափոխադրումների ուղիների մշտական տիղմն է, հատկապես այն նավամատույցը, որտեղ հասնում են նավերը, ինչպես ուղևորները, այնպես էլ բեռները: Մայրցամաքային Էստոնիայի հետ հաղորդակցությունն իրականացվում է Կոիդուլա լաստանավով Լաակսաարե նավահանգստից։ Անցումը տևում է 40 րոպե։
Պատմություն և բնակչություն
Կղզին բնակեցվել է Հյուսիսային պատերազմի ժամանակ (1700-1721) ռուս հնադավանների կողմից, որոնք այդպիսով փորձել են խուսափել Նիկոնի պատրիարքի բարեփոխումներից և չհայտնվել կանոնավոր բանակում։ Ժամանակակից կղզու բնակիչների մեծ մասը ռուս են և մինչ օրս պատկանում են այս հավատքին։ Կղզում կա Պետրոս և Պողոս առաքյալների (1927-1933) դատարկ եկեղեցին։ Կղզու հիմնական լեզուն ռուսերենն է, պաշտոնական լեզուն էստոներենն է։
Մինչև 1920 թվականը կղզին վարչականորեն բաժանված էր Լիվոնիայի և Սանկտ Պետերբուրգի նահանգների միջև, որտեղից էլ ստացել է իր անվանումը (էստոներեն՝ Պիիրիսսաար՝ սահմանամերձ կղզի, ռուսերեն համարժեք անվանումը՝ Մեժա)։ Էստոնիայի և Խորհրդային Ռուսաստանի միջև Տարտուի խաղաղության պայմանագրի կնքումից հետո այն մտավ Էստոնիայի կազմի մեջ։ 1940-ական թվականներին ՍՍՀՄ-ի և ՌՍՖՍՀ-ի սահմանների ճշգրտումը չի ազդել կղզու վրա։
Գերմանական լյուֆտվաֆֆե (Luftwaffe )օդուժը ամենամեծ վնասը հասցրեց կղզուն 1944 թվականի փետրվարին։
Կղզու բնակչությունը 1920 վականի 700-ից 2010 թվականին նվազել է 73-ի։
Բնակավայրեր
Կղզում կա երեք գյուղ․ Պիյրի(էստ․՝ Piiri), Սաարե (էստ․՝ Saare) և Տոոնի (էստ․՝ Tooni), միավորված Պիիրիսսաարե համայքի մեջ։.
Տնտեսություն
Բնակիչների հիմնական զբաղմունքը ձկնորսությունն է և գյուղատնտեսությունը։ Կղզում աճեցնում են կարտոֆիլ, լոլիկ, սոխ, վարունգ և այլն։ Պիյրիսարե կղզու հիմնական մշակաբույսը սոխն է։
Ծանոթագրություններ
- ↑ Կաղապար:Карта
- ↑ «ПИЙРИССААР». Заповедные территории (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-16-ին. Վերցված է 2020-02-16-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadlink=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ Կաղապար:Карта Масштаб: в 1 см 500 м (1: 50 000)
- ↑ «Чудское озеро». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}
: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ «Чудское озеро» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014-09-03-ին. Վերցված է 2009-08-22-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadlink=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ 6,0 6,1 «Меч духовный // Старообрядческая газета» (PDF) (ռուսերեն).
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadlink=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ Чудско-Псковское озеро // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
Հղումներ
- «Фотографии острова» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2011-10-27-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadlink=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - Официальный сайт волости Пийриссаар
- «Pilt Eesti Maa-ameti kaardiserverist — остров на электронной карте Эстонского Земельного департамента» (էստոներեն).
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadlink=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - «Независимый сайт острова» (ru/et). Արխիվացված է օրիգինալից 2009-09-15-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadlink=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - «Аэропанорама острова с вертолёта — 360°». www.estonia360.ee. Վերցված է 2022-10-10-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadlink=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - «Новости Эстонии — Русские староверы на острове в центре Чудского озера хотят объединиться с Тарту». rus.postimees.ee (ռուսերեն). Վերցված է 2022-10-10-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadlink=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն)