«Օմ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Գետ |Անվանում = Օմ |Բնագիր անվանում = Ом |Պատկեր = RiverOm2009.JPG |Պատկերի չափ = |Նկարագրու...»: |
(Տարբերություն չկա)
|
11:51, 7 հունվարի 2017-ի տարբերակ
Օմ, գետ Արևմտյան Սիբիրում, հոսում է Օմսկի և Նովոսիբիրսկի մարզերով, աջակողմյան հոսքը Իրտիշ գետ։
| Օմ | |
|---|---|
 | |
| Բնութագիր | |
| Երկարություն | 1091 |
| Ավազանի մակերես | 52 600 կմ² |
| Ջրի ծախս | 64 |
| Ջրահոսք | |
| Ակունք | Օմսի լիճ |
| Ակունքի տեղակայում | Վասյուգանական հարթավայր |
| Բարձրություն | 144 մ |
| Գետաբերան | Իրտիշ |
| Գետաբերանի տեղակայում | Օմսկ |
| Բարձրություն | 69 մ |
| Կոորդինատներ | |
| Տեղակայում | |
| Հոսող հոսքեր | Tartas?, Icha?, Achairka?, Q4064108?, Yelanka?, Icha?, Q4208477?, Kondusla?, Q4246034?, Lyacha?, Musikha?, Ryabkovka?, Sencha?, Tarbuga?, Ubinka?, Ugurmanka? և Uzakla? |
| Երկիր |  Ռուսաստան |
| Երկրամաս | Օմսկի մարզ, Նովոսիբիրսկի մարզ |
| Ջրահավաք | Օբի ավազան |
.png) | |
Աշխարհագրություն
Ակունքը գտնվում է Վասյուգանական հարթավայրում, իր հոսքը սկսում է Օմսկի լճից, որը գտնվում է Վասյուգանական ճահիճներում։ Այնուհետև գետը հոսում է Բարաբայի հարթավայրով դեպի արևմուտք։ Գետաբերանը գտնվում է Օմսկում, Իրտիշից 1831 կիլոմետրի վրա՝ նրա աջ ափին [1]: Օմի մոտ գտնվում են Կալաչինսկը, Կույբիշեվը և Օմսկը, որի անունով էլ կոչվում է գետը։
Նովոսիբիրսկի մարզում անցնում է Ուբինսկի , Կույբիշևսկի , Չանովսկի , Վենգերովսկի , Թաթարսկի և Ուստ-Տարկսկի շրջաններով։ Օմսկի մարզում անցնում է Նիժնեօմսկի , Կալաչինսկի, Կորմիլովսկի և Օմսկի շրջաններով։
Ջրաբանություն
Գետի երկարությունը 1091 կիլոմետր է, ջրհավաք լողավազանի մակերեսը՝ 52 600 կմ², ջրի տարեկան սպառումը՝ 64 մ³/վրկ, ջրի առավելագույն սպառումը՝ 814 մ³/վրկ։ Սովետական ժամանակներում եղել է նավարկելի Կույբիշևսկի քաղաքից մինչև Ուստ-Տարկսկի շրջան (369 կմ)։ Այժմ գետը Ռուսաստանի Դաշնությունում չի մտնում նավարկելի գետերի ցանկի մեջ[2]։ Օմի հիմնական վտակներն են Աչաիրկան, Իչա(Օմի վերին վտակ)ն, Իչա(Օմի ներքին վտակ)ն, Ուգուրմանկան, Ուզակլան, Կաման, Տարկան, Տարտասը, Տարբուգան:
Հովտի վերին մասը պարզ չէ արտահայտված, նրա լանջերը աննկատ միաձուլվում են շրջակա տեղանքին։ Միջին և ներքին մասերում ասիմետրիկ է։ Լայնությունը տատանվում է մեծ սահմաններում՝ 200 մետրից մինչև 18 կիլոմետր։ Հովտի լանջերի վերջին մասերը սահուն են, իսկ ներքևի մասերը՝ կտրուկ [3]: Գետափը երկկողմանի է, տեղ-տեղ ճահճուտներով, անհատական տեղերում՝ խորդուբորդ, ներքևի մասում՝ միակողմանի։ Ամենափոքր լայնությունը 250 մետր է, ամենամեծը՝ 16,5 կիլոմետր։
Ջրի խորությունը 0,3-1,5 մ է, միջընթացքում՝ 2,0-4,1 մ։ Միջին արագությունը միջընթացքում փոփոխվում է 0,1-ից 0,6 մ/վ-ի սահմաններում, իսկ ծանծաղուտներում՝ 0,3 -ից 1,0 մ/վ։
Հոսանքի արագությունը չի գերազանցում 0,3-0,4 մ/վ-ն, առավելագույնը մինչև 1,4 մ/վ է։ Վիճակը հիմնականում սառցե է։ Մայիսից հուլիս սովորաբար վարարում է։ Սառցակալում նկատվում է հոկտեմբերի երկրորդ կեսից մինչև նոյեմբերի առաջին կես, սառցահոսանք՝ ապրիլից մայիսի սկիզբ։ Գետաբերանում միջին հոսքը 52 մ³/վ [4]: Գետի հոսքը մինչև 5 կմ-ի վրա հստակ ընգծված չէ, իրենից ներկայացնում է ոչ մեծ լճային լայնացումներ, որոնք միանում են իրար։ Ներքևի մասերում հոսքը շատ լավ է ընդգծված, ոլորապտույտ է, չճյուղավորված։
Գետի լայնությունը վերին մասում փոփոխվում է 15-25 մետրի սահմաններում, միջին մասում՝ 150-180, իսկ ներքևի մասում՝ մինչև 220։ Խորությունը վերին հոսքերում փոփոխվում է 0,2-ից 0,3 մ, իսկ ներքին հոսքերում՝ 0,5-ից 5,5։
Անվանումը
Տեղեկություններից մեկի համաձայն «Օմ» անունը եկել է թուրքական օմ բառից, որը նշանակում է «լուռ» [5]: Տեղի մարդիկ գետն անվանում են «Օմկա» [6]։
Պատմական տեղեկություն
Օմ գետի մասին առաջին աշխարհագրական տեղեկությունները գրվել են Սիբիրի գծագրերի գրքում՝ գրված Սեմյոն Ռեմեզովի կողմից 1701 թվականին։ 1937 թվականին Օմի աջ ափում՝ Իրտիշ գետից 10-12 կմ հյուսիս-արևելք ստեղծվեց փոքրիկ քաղաք Մեծ Լոգ անունով։ Այստեղ, 2500 մ²-ու վրա հայտնաբերվեցին բնակավայրեր, խեցեղենի հավաքածուներ և ուշ չինական շրջանի գույք։ Վենգերովից 7 կմ դեպի հարավ Օմի գետում գտնվում է ստորգետնյա-ռիտուալ համալիր Սոպկա-2՝ բրոնզի դարաշրջանից [7]։
Էկոլոգիա
1967 թվականին Իրտիշի ջրերի բարձրացումը առիթ դարձավ Օմկի գետաբերանում դիմհարի առաջացմանը, որը հանգեցրել գետակի հոսքի կանգնեցմանը։ Մի քանի ժամում այն դարձավ ճահիճ, առաջ եկավ էկոլոգիական խնդիր [8]: Վերջին տարիներին գետը ողբերգականորեն ցամաքում է։ Օմի համար ջրի աղբյուրներ են հանդիսանում Վասյուգանական ճահիճները և Նովոսիբիրսկի շրջանի լճվերը, սակայն ամեն տարի ջրի պաշարը քչանում է և այն տեղերով, որտեղով հոսում է Օմը նկատվում է ջրի պակաս։
Ներհոսքեր
- 358 կմ: Տարկա
- Դանիլովկա[9]
- 510 կմ: Տարտաս
- 529 կմ: Կամա
- 531 կմ: Կուլաս
- 584 կմ: Իչա [10]
- 644 կմ: Ուզակլա
- 670 կմ: Կազիկ
- 820 կմ: Կոնդուսլա
- 862 կմ: Ուգուրմանկա
- 877 կմ: Ռյաբկովկա
- 912 կմ: չորացնող ջրանցք
- 918 կմ: չորացնող ջրանցք
- 919 կմ: չորացնող ջրանցք
- 935 կմ: Մուսիխա
- 946 կմ: Ամբգուտ
- 959 կմ: Ուբինկա
- 993 կմ: Իչա
- 1017 կմ: Սենչա
- 1031 կմ: Լյաչա
Կամուրջներ
- Հոբելյանական կամուրջ
- Կոմերիտական կամուրջ
- Ֆրունզե կամուրջ
- Հոկտեմբերյան կամուրջ
- Կամուրջ հետիոտների համար
- Երկաթուղային կամուրջ
- Սիրոպյան կամուրջ
- Ավտոճանապարհային կամուրջ - Կարմիլովկա
- Ավտոճանապարհային կամուրջ - Կալաչինսկ
- Ավտոճանապարհային կամուրջ - Ուստ-Տարկա
- Ավտոճանապարհային կամուրջ - Բոգոսլովկա
- Ավտոճանապարհային կամուրջ - Հին Տարտաս
- Նոր Ավտոճանապարհային կամուրջ - Կույբիշև
- Հին Ավտոճանապարհային կամուրջ - Կույբիշև
- Կամրջանավ - Կույբիշև
- Ավտոճանապարհային կամուրջ - Ուշկովո, Չումակովո
Ծանոթագրություններ
- ↑ Государственный водный реестр РФ: Река Омь
- ↑ Перечень внутренних водных путей Российской Федерации
- ↑ Ресурсы поверхностных вод СССР. Т. 15. Алтай и Западная Сибирь. Вып. 3. Нижний Иртыш и Нижняя Обь/ Под ред. В. Е. Водогрецкого. — Л.: Гидрометеоиздат, 1973. — С. 33. — 424 с.
- ↑ Характеристика состояния водных объектов Омской области
- ↑ http://www.mojgorod.ru/omsk_obl/omsk/index.html Народная энциклопедия городов и регионов России «Мой Город»
- ↑ Левашов Е.А. Географические имена. Трудные случаи употребления. — М.: АСТ, 2003. — С. 351. — 575 с.
- ↑ Молодин В. И. Памятник Сопка-2 на реке Оми. Культурно-хронологический анализ погребальных комплексов эпохи неолита и раннего металла. Новосибирск: Изд-во ИЛЭт СО РАН, 2001. — Том 1. — С. 127.
- ↑ Александр Твердовский «От омичей скрывают правду о гидроузле»//«Ваш Ореол», № 13 от 28 марта 2012
- ↑ Топографическая карта устья реки Даниловка
- ↑ Топографическая карта устья реки Ича
