Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Վելիկո Տիռնովո)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (այլ կիրառումներ)
Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (բուլղար․՝ Света Богородица), հայկական առաքելական կորուսյալ եկեղեցի նախկին Բուլղարական երկրորդ կայսրության մայրաքաղաք Վելիկո Տիռնովոյում։ Ժամանակի ընթացքում ավերվել է, այժմ կիսավեր է և չի գործում[1]։ Բուլղարիայի տարածքում գտնվող միակ չգործող հայկական եկեղեցին է։
| Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի | |
|---|---|
 | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | եկեղեցի |
| Երկիր |  Բուլղարիա |
| Տեղագրություն | Վելիկո Տիռնովո |
| Ժառանգության կարգավիճակ | Բուլղարիայի մշակութային ժառագության հուշարձան |
Պատմություն խմբագրել
Ժամանակակից Բուլղարիայի հյուսիսային հատվածներում հայերի հայտնվելը կապված էր ռումինական իշխանությունների ընդարձակմամբ, երբ հայկական որոշ խմբեր բնակություն են հաստատում Դանուբ գետի աջ ափին՝ Ռուսե, Շումեն, Սիլիստրա, Պազարջիկ (Դոբրիչ) քաղաքներում։ Սիլիստրայում էլ հիմնվում է հայկական առաջին եկեղեցին (1620)։ Ի տարբերություն Ռումինիայում դարեր ի վեր բնակվող բազմաթիվ հայերի, որոնք ընդունել էին կաթոլիկություն և ենթարկվում էին Լվովի հայ կաթողիկե համայնքին, Բուլղարիայում հաստատված հայերն առաքելական էին։ Դա կապված էր ուշ Օսմանյան կայսրության իշխանության տարիներին, երբ Հայկական լեռնաշխարհում և Միջագետքում պարբերաբար տեղի էին ունենում թուրք-պարսկական պատերազմներ, Արևելյան Հայաստանից Բալկանյան թերակղզի են տեղափոխվում հայ գաղթականների նոր խմբեր։ Բուլղարիայի գործող հայկական գաղթօջախը ստվարանում է 16-րդ դարում և հատկապես 17-րդ դարի սկզբին, որով պայմանավորված՝ վերոհիշյալ քաղաքներում կառուցվում են բազմաթիվ եկեղեցիներ։ Վերջիններս համատեղ գործում էին ռումինահայ առաքելական եկեղեցիների հետ և առանձնացել էին միայն 19-րդ դարի վերջին՝ որպես առանձին Բուլղարիայի հայոց թեմ։
Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու շենքը գնել են դուբրովնիկցիները 1680-1685 թվականներին։ Տաճարը հայտնվում է Վելիկո Տիռնովոյի ճանապարհորդական ուղեցույցներում, որոնք պատրաստվել են 1893 թվականին[2]։ Եկեղեցում հայտնաբերվել են ավելի քան 20 դամբարաններ և նշանավոր հայերի արձանագրություններով հուշատախտակ։ Եկեղեցին քաղաքի կադաստրային հատակագծում գոյություն ունի 1907 թվականից, բայց ոչ 1999 թվականի քարտեզում։ Հնագետ Հիտկո Վաչևի խմբի կողմից իրականացված հետազոտություններից հետո հայտնաբերվել է քարե մկրտության ավազան[3][4]։
Ճարտարապետություն խմբագրել
Պիտեր Բոգդանը նկարագրել է տաճարը որպես «13 ոտնաչափ երկարություն, յոթ ոտնաչափ լայնություն՝ փայտե գագաթով և հիասքանչ մարմարե զոհասեղանով, որը նվիրել է կարդինալ Բալդինին»։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «Բուլղարիայում հայտնաբերվել է 17-րդ դարի հայկական եկեղեցի». armenpress.am. 2009 թ․ դեկտեմբերի 21.
- ↑ Христова, Здравка (2014 թ․ հունիսի 22). «Мистериозното изчезване на арменската църква във Велико Търново».
- ↑ Маслянкова. «Арменската църква във Велико Търново е заличена». Българско национална радио.
- ↑ С. Маринов. «Заменки през 2008 г. обрекоха шествековна арменска църква в Стария град».