Սուդանա-եթովպիական բախումներ (2020-21)
2020-21 թվականների սուդանա–եթովպիական բախումները սկսվել են 2020 թվականի դեկտեմբերի 15-ին եթովպա-սուդանական վիճելի սահմանի[1][2] երկայնքով գտնվող Աբու-Տյուր շրջանում Սուդանի զինված ուժերի և Եթովպիայի պաշտպանության ազգային ուժերի միջև[3]։ 2021 թվականի հունվարի 11-ին Եթովպիան մեղադրեց Սուդանի ուժերին[4] այն բանի համար, որ նրանք ներխուժեցին վիճելի սահմանային շրջան, որը վերջին շաբաթներին բախումների էր ենթարկվում։ Սուդանը, ի պատասխան, դատապարտել է այն, ինչ նա անվանել է Եթովպական ագրեսիա։
Նախապատմություն խմբագրել
1902 թվականին անգլիացիների կողմից կառավարվող Սուդանը և Եթովպական կայսրությունը ստորագրել են սահմանի պատշաճ սահմանագծման մասին պայմանագիր, սակայն այն ձախողվել է, քանի որ սահմանի երկայնքով որոշ շրջաններ մնացել են չլուծված[5]։ Ինչպես 1902-ի, այնպես էլ 1907-ի պայմանագրում միջազգային սահմանը անցնում է արևելք, ինչը նշանակում է, որ Ալ-Ֆաշագի հողը սուդանական է, բայց եթովպացիները արդեն բնակեցրել են այդ տարածքը և արդեն հող են մշակել այնտեղ, ինչպես նաև հարկեր վճարել Եթովպիայի կառավարությանը[6]։
Էրիթրեա-եթովպիական պատերազմից հետո Եթովպիան և Սուդանը սկսեցին ձգձգված բանակցությունները 744 կմ (462 մղոն) երկարությամբ իրենց սահմանի ճշգրիտ գտնվելու մասին։ Համաձայնության «ամենադժվար» շրջանը Ալ-Ֆաշագի թաղամասն էր[6]։
2008-ին նրանք փոխզիջման են գնացել։ Եթովպիան համաձայնել է, որ Ալ-Ֆաշագի տարածաշրջանն անջատվի Սուդանից, սակայն սուդանցիներին թույլ էր տրվում հանգիստ ապրել այնտեղ[6]։
Այն բանից հետո, երբ 2018 թվականին Տիգրայի Ժողովրդա-ազատագրական ճակատը (ՏՊԼՖ) հեռացվեց իշխանությունից, Ամհարայի էթիկ առաջնորդներն այդ գործարքը դատապարտեցին որպես գաղտնի գործարք և հայտարարեցին, որ գործարքը կնքելիս իրենց հետ պատշաճ կերպով չեն խորհրդակցել[6]։
Բախումներ խմբագրել
Դեկտեմբերի 15-ին եթովպացի աշխարհազորայինները, որոնք, ենթադրաբար, աջակցում են Եթովպիայի կառավարությանը, դարան են դրել մի քանի սուդանցի զինվորական սպաների վրա ՝ սպանելով նրանցից 4-ին։ Ավելի ուշ Սուդանի վարչապետ Աբդալա Համդոկը հայտարարել էր, որ պատրաստ է «հետ մղել» ռազմական ագրեսիան։ Արդեն գործ ունենալով Եթովպիայի հյուսիսում տեղի ունեցած պատերազմի հետ ՝ վարչապետ Աբիյ Ահմեդը փորձել է կոծկել իրավիճակը ՝ հայտարարելով.«նման միջադեպերը չեն խզի կապը մեր երկու երկրների միջև, քանի որ մենք միշտ օգտագործում ենք բանակցությունները հարցերը լուծելու համար»։
Իրավիճակը սրվել է, երբ Սուդանը սկսել է զինվորների զորահավաք վիճելի սահմանի մոտ և Ամանորին հայտարարել, որ հետ է բերել տարածաշրջանի բոլոր գյուղերը։ Ի պատասխան, եթովպացի զորահրամանատար գեներալ Բիրհանու Ջուլան ասել է. «մեր զինվորականները զբաղված են եղել այլ վայրի խնդիրներով, նրանք օգտվել են դրանից։ Դա պետք է լուծվեր սիրով։ Սուդանը պետք է երկխոսություն ընտրի, քանի որ կան երրորդ կողմի սուբյեկտներ, որոնք ցանկանում են, որ մեր երկրները բաժանվեն:"(Երբ նա խոսում է երրորդ կողմի մասին, նա նկատի ունի Եգիպտոսը)[5]։
Դեկտեմբերի 28-ին Սուդանը հայտարարեց, որ գրավել է Ասմարո, Լեբբակի, Փաշա, Լամլամ, Մելքամո, Մալե, Աշկար, Կամկա, Ումմ Փաշա Թեդդի գյուղերը։ Ընդհանուր առմամբ նա գրավել է 11 բնակավայրեր, որոնք վերահսկում էին եթովպացի աշխարհազորայինները։ Սուդանը նաև պնդել է, որ գրավել է Լիլլի քաղաքը Ամհարայի և աշխարհազորայինների ուժերից։ Լիլլին համարվում է հենակետ Ամհարայի բանակային կորպուսի հրամանատարների խոշոր առևտրականներ և ֆերմերների համար։ Ընդհանուր առմամբ, կան ավելի քան հազար եթովպացի ֆերմերներ[7]։
2021 թվականի հունվարի 3-ին Սուդանը գերի է վերցրել ՏՊԼՖ-ի 45 մարտիկների, որոնք հատել են Սուդանի սահմանը։
Արձագանքը և խաղաղ գործընթացը խմբագրել
Միջազգային մակարդակով խմբագրել
Սաուդյան Արաբիան առաջարկել է օգնել հաշտեցնել հակամարտող կողմերին[5]։
Մեծ Բրիտանիայի արտաքին գործերի նախարար Դոմինիկ Ռաաբը հանդիպել է երկու կողմերի պաշտոնատար անձանց հետ և խնդրել նրանց դադարեցնել ռազմական գործողությունները և կրճատել դրանք[5]։
.svg){kind=small}
Միջկառավարական կազմակերպություններ խմբագրել
Հատուկ եվրոպական դեսպանորդ և Ֆինլանդիայի արտաքին գործերի նախարար Պեկա Հավիստոն հանդիպել է Սուդանի պաշտոնատար անձանց հետ Խարթումում և օգնել նվազեցնել լարվածությունը Սուդանի և Եթովպիայի միջև։ Նա հանդիպել է նաև Եթովպիայի պաշտոնատար անձանց հետ, երբ Սուդանում ավարտել է աշխատանքը[8]։
Այլ գործընթացներ խմբագրել
- Աֆրիկյան Եղջյուրի հետազոտող և վերլուծաբան Ռաշիդ Աբդին ասել է. «Եթովպիան զուսպ է վերաբերվում Ալ-Ֆաշագայի ճգնաժամին, քանի որ այն ազդում է վարչապետ Աբիյի իշխանության և Ամհարայի (Ալ-Ֆաշագայի հետ սահմանակից Եթովպիայի տարածաշրջանի)՝ նրա միակ էթնիկ աջակցության բազայի վրա։ Մինչ Սուդանում նոր հակամարտությունը կարող է բարդացնել քաղաքական անցումը և տարաձայնություններ սերմանել։ Բանակը կարող է պատերազմը օգտագործել որպես պատրվակ ՝ իշխանությունը վերականգնելու և քաղաքացիական բնակչությանը դուրս մղելու համար»[5]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «Sudan says troops killed by Ethiopian forces in cross-border attack». dailynewsegypt.com. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 17-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link) - ↑ «Sudan: Ethiopian forces killed troops in cross-border attack». ABC News (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
- ↑ «Sudan Taking Control of Land on Border With Ethiopia».
{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link) - ↑ «Sudan condemns Ethiopia's militias aggression against Quraysha locality». dailynewsegypt.com. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 17-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link) - ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Zelalem, Zecharias. «Rising tension as Ethiopia and Sudan deadlocked on border dispute». www.aljazeera.com (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 8-ին.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 «Viewpoint: Why Ethiopia and Sudan have fallen out over al-Fashaga». BBC News (բրիտանական անգլերեն). 2021 թ․ հունվարի 3. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 8-ին.
- ↑ «EEPA Situation Report 28 December» (PDF). EEPA.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link) - ↑ «Pekka Haavisto visit to Sudan». EEAS - European External Action Service - European Commission (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 8-ին.