Սոնյա Պալասանյան
Սոնիա Պալասանյան (օրիորդական ազգանունը` Ամիրյան, անգլ.՝ Sonia Balassanian, 1942[1][2] կամ ապրիլի 8, 1942, Արաք, Իրան[3]), հայ արվեստագետ, բանաստեղծ։ Բնակվում և ստեղծագործում է ԱՄՆ-ի Նյու Յորք քաղաքում և Երևանում։
| Սոնյա Պալասանյան | |
|---|---|
| Ծնվել է | 1942[1][2] կամ ապրիլի 8, 1942 (82 տարեկան) |
| Ծննդավայր | Արաք, Իրան[3] |
| Քաղաքացիություն |  Իրան |
| Ազգություն | Հայերը Իրանում |
| Կրթություն | Պենսիլվանիայի գեղարվեստի ակադեմիա (1970) և Պրատտի ինստիտուտ |
| Մասնագիտություն | նկարչուհի, արվեստագետ, բանաստեղծուհի և ֆոնդապահ |
| Աշխատավայր | Նորարար փորձառական արվեստի կենտրոն |
| Ամուսին | Էդուարդ Պալասանյան |
| Կայք | soniabalassanian.com |
Էդուարդ Պալասանյանի կինը։
Կենսագրություն խմբագրել
Սոնյա Պալասանյանը (Ամիրյան) ծնվել է 1942 թվականին Իրանի Արաք քաղաքում։ 1967-1970 թվականներին սովորել է Ֆիլադելֆիայի գեղարվեստի ակադեմիայում, 1970 թվականին՝ Փենսիլվանիա համալսարանի միացյալ ծրագրում, 1978 թվականին՝ Նյու Յորքի Փրաթ ինստիտուտում։ 1971-1972 թվականներին ազատ ուսումնասիրություններ է կատարել Նյու Յորքի գեղարվեստի թանգարանում։
1970-1979 թվականներին ընդմիջումներով նկարչություն է դասավանդել Իրանի ազգային, գեղարվեստի և Ֆարաբի համալսարաններում[4]։
Ստեղծագործական ուղի խմբագրել
1990-ական թվականներին Պալասանյանը հանդես է եկել ինստալյացիա արվեստում, այնուհետև` վիդեոարտում[5]։ 1992 թվականից Հայաստանում նախաձեռնել և կազմակերպել է ժամանակակից արվեստի խմբական ցուցահանդեսներ, որոնց արդյունքում Երևանում ամուսնու հետ[6] հիմնադրել են Նորարար Փորձառական Արվեստի Կենտրոնը (ՆՓԱԿ)[7]։
Պալասանյանի նախաձեռնությամբ 1995 թվականին առաջին անգամ Հայաստանը ներկայացվել է համաշխարհային ժամանակակից արվեստի ցուցահանդես/ ստուգատեսում` «Վենետիկի Բիենալե»-ում[8]։
Գրական գործունեություն խմբագրել
Որպես բանաստեղծ առաջին անգամ լույս է տեսել Իրանի «Նոր էջ» գրական խմբակցության թիվ 18 ժողովածուում 1975 թվականին։ Պալասանյանի բանաստեղծությունների հատընտիրը հրատարակվել է երկու հատորով Նյու Յորքում «Գուցե եղել է խելագար մի սիրտ» (1982) և «Հույզերը լցված երազներով պարզել աղմկոտ անձրևին» (1991) խորագրերով։ 2006 թվականին այդ երկու գրքերը վերահրատակվել են մեկ ամբողջական հատորում «Երկու գիրք բանաստեղծություններ» խորագրով։ Պալասանյանը հրատարակել է նաև նկարազարդումների գիրք՝ «Դիմանկարներ խորագրով» (1983)` նվիրված քաղաքական խառնակությունների հետևանքով տառապած կանանց, որը 1988 թվականին ցուցադրվել է Նյու Յորքի Ժամանակակից արվեստի թանգարանում։ 2007 թվականին «Դիմանկարներ» գիրքը վերահրատարակվել է Երևանում։
Ցուցահանդեսներ խմբագրել
Պալասանյանը բազմաթիվ անհատական և խմբական ցուցահանդեսներ է ունեցել Նյու Յորքում (Museum of Modern Art, Sculpture Center, Exit Art) Վաշինգտոնի, Ֆիլադելֆիայի և ԱՄՆ-ի այլ քաղաքների հեղինակավոր պատկերասրահներում և թանգարաններում։ Ցուցադրվել է Շվեյցարիայում, Իրանում, Իտալիայում, Գերմանիայում, Հոլանդիայում, Անգլիայում, Հայաստանում։
1975-1979 թվականներին մասնակցել է ցուցահանդեսների Թեհրանի «Զարվան» և «Սաման» ցուցասրահներում, «Exit Art», «Լոտուս», Նյու Յորքի «Ֆրանկլին Ֆրանս» և Բրուքլինի «Part Institute» ցուցասրահներում։
1994 թվականին մասնակցել է Բոխումում կազմակերպված ցուցահանդեսին։ 1995 թվականին եղել է Վենետիկի Բիենալեի հայկական տաղավարի տնօրեն։ Ամստերդամում մասնակցել է խմբակային ցուցահանդեսների։
Մրցանակներ խմբագրել
1967-1972 թվականներին Նյու Յորքի և Ֆիլադելֆիայի համալսարանից ու թանգարանից ստացել է 10 մրցանակ
Գրականություն խմբագրել
- Իրանահայոց հանրագիտարան։ Կազմող` Ժանետ Տ. Լազարյան։ Երևան, «ՎՄՎ-Պրինտ, 2012։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Union List of Artist Names
- ↑ 2,0 2,1 Faceted Application of Subject Terminology
- ↑ 3,0 3,1 3,2 https://web.archive.org/web/20151202090801/http://www.honaronline.ir/Pages/News-48305.aspx
- ↑ «ACCEA - Armenian Center for Contemporary Experimental Art». ACCEA - Armenian Center for Contemporary Experimental Art (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 16-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 16-ին.
- ↑ «Վիդեո Արտ Արխիվ - Սոնիա Պալասանյան». videoartarchive.am (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 16-ին.
- ↑ Daily, AZG. «ՆՈՐԱՐԱՐ ՓՈՐՁԱՌԱԿԱՆ ԱՐՎԵՍՏԻ ԿԵՆՏՐՈՆ (ՆՓԱԿ)». AZG Daily. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 16-ին.
- ↑ «ACCEA - Armenian Center for Contemporary Experimental Art». ACCEA - Armenian Center for Contemporary Experimental Art (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հունիսի 22-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 16-ին.
- ↑ «Սոնիա Պալասանեանը` երեք համաշխարհային բիենալէներում». Յոյս (ամերիկյան անգլերեն). 2015 թ․ հունիսի 13. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 16-ին.