Սոմբրերո
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սոմբրերո (այլ կիրառումներ)
Սոմբրերո (իսպ.՝ sombrero՝ «գլխարկ», sombra՝ ստվեր), տղամարդու մեքսիկական լայնեզր գլխարկի տեսակ, որն օգտագործվում է դեմքն ու աչքերը արևից պաշտպանելու համար։ Այն սովորաբար ունի բարձր, կոնաձև սրածայր գագաթամաս, չափազանց լայն եզր (բավականաչափ լայն, որպեսզի ստվեր գցի կրողի գլխին, պարանոցին և ուսերին), որը ծայրերից մի փոքր վեր է շրջված, և կզակի տակ կապվող ժապավեն՝ գլխարկը գլխից չընկնելու համար։
| Սոմբրերո | |
|---|---|
 Սոմբրերոների տեսակներ Մեխիկոյի ժողովրդական արվեստի թանգարանում |
Մեքսիկայում գլխարկի այս տեսակը հայտնի է որպես sombrero de charro[1] («չառոյի գլխարկ». նկատի ունենալով մեքսիկացի ավանդական հեծյալներին՝ չառոներին)։ Իսպաներենում ցանկացած լայնեզր գլխարկ կարելի է անվանել սոմբրերո[2]։
Սոմբրերոները, ինչպես կովբոյական գլխարկները, նախագծվել են՝ ելնելով շրջակա միջավայրի պահանջներից։ Հեծյալի լայնեզր գլխարկ կարելի է տեսնել դեռևս 13-րդ դարի մոնղոլ հեծյալների պատկերներում, իսկ դրանից երկու հազարամյակ առաջ եղել են հունական պետասոս գլխարկները[3]։
Շոգ, արևոտ կլիմայական պայմաններում գլխարկները հաճախ ունենում են լայն եզրեր։ Մեքսիկական սոմբրերոյի ստույգ ծագումն անհայտ է, բայց սովորաբար ընդունված է, որ գլխարկը ծագել է Կենտրոնական Մեքսիկայում մետիս կովբոյների շրջանում[4]։
Թեև սոմբրերո սովորաբար անվանում են ավանդական մեքսիկական գլխարկը, սոմբրերո տերմինը հայտնվել է հագուստի այս տարրից ավելի վաղ և կիրառվել է գլխարկի մի քանի տարբեր ոճերի համար։ Գլխարկների այլ տեսակներ, որոնք հայտնի են որպես սոմբրերո, կարելի է գտնել Հարավային Ամերիկայում և Իսպանիայում, այդ թվում՝ սոմբրերո կալանյես[5], սոմբրերո կորդոբես[6], սոմբրերո դե կատիտե[7] (Իսպանիա) և սոմբրերո վուելտիաո[8] (Կոլումբիա)։
Մշակութային ազդեցություն խմբագրել
Շատ վաղ տեխասյան կովբոյները փոխառել են իսպանական և մեքսիկական սոմբրերոն՝ իր հարթ գագաթամասով և լայն, հարթ եզրով։ Այդ գլխարկները կոչվում են պոբլանո և եկել են Իսպանիայից[9]։
Սոմբրերոյի մեքսիկական տարբերակն ուներ ավելի լայն եզր և բարձր, կոնաձև գագաթամաս։ Սրանք այն գլխարկներն են, որոնք կրում են մարիաչի երաժիշտները և չառո հեծյալները։ Սոմբրերոների երկու տեսակները սովորաբար ունեն բարբոկեխո, կամ կզակին ամրացվող ժապավեն[2]։
Միացյալ Նահանգների արևմուտքում սոմբրերոն ուներ բարձր կոնաձև կամ գլանաձև գագաթամաս՝ ափսեանման եզրով, հարուստ ասեղնագործությամբ, որը կարված էր թավշե ֆետրից[10]։
Ֆիլիպիններում, Մանիլայում գալեոնների առևտրով պայմանավորված, Իսպանիայի ազդեցության պատճառով, տերմինը մտել է տագալերեն՝ սումբրերո (sumbrero) տեսքով և այժմ վերաբերում է ցանկացած գլխարկի՝ մեքսիկական սոմբրերոներից (ինչպես օգտագործվում է անգլերենում) մինչև բեյսբոլի գլխարկներ[11]։
Մեսիե 104 գալակտիկան իր արտաքին տեսքի շնորհիվ հայտնի է որպես Սոմբրերո գալակտիկա[12]։ Նմանապես, «Տամպա» մարզադաշտը հայտնի էր նաև որպես «Մեծ Սոմբրերո»։
Պատկերասրահ խմբագրել
-
Մեքսիկացի Էսկարամուսա չառան՝ սոմբրերոյով -
Սոմբրերոյով ապաչիների առաջնորդ -
Մեքսիկական հեղափոխության ղեկավար Պանչո Վիլյան՝ սոմբրերոյով
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Valero Silva, José (1987). El libro de la charrería [The book of the charrería] (իսպաներեն). Mexico City: Gráficas Montealbán. էջ 222.
- ↑ 2,0 2,1 Slatta, Richard W. (1996). The Cowboy Encyclopedia. ISBN 0-393-31473-1.
- ↑ Bender, Texan Bix (1994). Hats and the Cowboys Who Wear Them. Salt Lake City: Gibbs Smith, Publisher. էջ 10. ISBN 1-58685-191-8.
- ↑ Bender, Texan Bix (1994). Hats and the Cowboys Who Wear Them. Salt Lake City: Gibbs Smith, Publisher. էջ 11. ISBN 1-58685-191-8.
- ↑ «Definition of sombrero calañés, Diccionario de la lengua española de la Real Academia Española (DRAE)».
- ↑ «Definition of Sombrero cordobés, Diccionario de la lengua española de la Real Academia Española (DRAE)».
- ↑ «Definition of sombrero de catite, Diccionario de la lengua española de la Real Academia Española (DRAE)».
- ↑ «The Sombrero Vueltiao». web.archive.org. 2014 թ․ հոկտեմբերի 20. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 9-ին.
- ↑ «Sombrero Hat - Types and History of Sombrero Hats». www.historyofhats.net. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 9-ին.
- ↑ Carlson, Paul Howard (2006). The Cowboy Way: An Exploration of History and Culture. p. 102. 0-89672-583-9.
- ↑ «Hat is Sumbrero in Tagalog». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 22-ին. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 22-ին.
- ↑ «Sombrero Galaxy: Hidden Double in a Hat». Space.com. 2014 թ․ ապրիլի 16. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 2-ին.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սոմբրերո» հոդվածին։ |