Սարի (հագուստ)
Սարի, հնդկական կանացի ավանդական տարազ, որն իրենից ներկայացնում է 4,5-ից 9 մետր երկարությամբ[1], մինչև 1,2 մետր լայնությամբ կտոր, որն առանձնահատուկ կերպով փաթաթվում է մարմնի շուրջ։ Սարին հագնում են շապիկի հետ, որը կոչվում է լեհենգա չոլի կամ ռավիկա, և ներքին կիսաշրջազգեստով (հարավում այն անվանում են պավադա , արևելքում՝ շայա)։ Սարին հագնելու ամենատարածված ոճը նիվին է, երբ կտորի մի ծայրը երկու անգամ փաթաթում են ազդրի շուրջ՝ ծածկելով ոտքերը, իսկ վերևի ծայրը ամուր գոտիով ամրացվում է ներքին կիսաշրջազգեստին, որից հետո հետ է գցվում մի ուսի վրայով։ Փողոցում կանայք սարիի ազատ անկյան հատվածը (պալլու) շալի պես գցում են գլխին։ Հնդկաստանում կնոջ նյութական և սոցիալական վիճակով է պայմանավորված եղել այն կտորը, որից պատրաստել են սարին, սակայն այն կրելու եղանակը տվյալ տարածաշրջանի համար նույնն է եղել։
Ծագում և պատմություն խմբագրել
Հնդկական լեգենդի համաձայն սարիի կտորը խորհրդանշում է տիեզերքի ստեղծումը։ «Սուտրան» (թելը) հանդիսանում է հիմքը, իսկ «սուտրադխարան» (դերձակը)՝ տիեզերքի արարիչը։ Սարի բառը ծագել է սատտիկա բառից[2]։Սանսկրիտով « սատի» նշանակում է կտորի շերտ։
Հնդկական հագուստի պատմությունն արմատներով գնում է դեպի հնդկական քաղաքակրթություն, որն իր ծաղկմանն է հասել մ. թ.ա. 2800—1800 թվականներին՝ ժամանակակից Հնդկաստանի տարածքում (Հուջարաթ, Խարյանա և Ռաջաստան, Սինդ և Պենջաբ)։ Ամենահին հայտնի սարին Ինդուս հովտում գտնված քրմուհու արձանի վրա է քանդակված եղել[3]։
Որոշ տարազագետներ ենթադրում են, որ տղամարդու դխոտին (ամենահին հնդկական հագուստը) նախորդել է սարիին։ Մինչև XIV դարը դխոտին հագել են ինչպես տղամարդիկ, այնպես էլ կանայք[4]։ Գանդհարայի արձանը (1-ին—4-րդ դարեր մ.թ.), պատկերում է աստվածուհու և պարուհու, որի հագուստը ծածկում է ոտքերը, դիմացից ունի ծալքեր։ Գոտկատեղից վերև մարմինը մերկ է։ Այնպիսի գրավոր աղբյուրներից, ինչպիսիք են «Ռամայանան» և «Մախաբխարատան» հայտնի է, որ կանանց և տղամարդկանց համար ամենօրյա հագուստը կազմված է եղել դխոտիից կամ լունգիից , որը ծածկում էր ոտքերը և ծածկոցից, որը ծածկել է ուսերը, կամ գլուխը։ Միայն կտորի մի հատվածից բաղկացած սարին ավելի ուշ է հայտնվել։ Միայն մ.թ. 4-րդ դարում ձևավորվել է դխոտիի և սարիի հագնելու այլ ոճ, հայտնվում են կանացի և տղամարդու հագուստի առանձնահատուկ տարրեր։ Սակայն սարին հիմնականում հազարամյակներով գրեթե անփոփոխ է մնացել։
Հաճախ վեճի առարկա է դառնում չոլիի և ներքին կիսաշրջազգեստի պատմությունը։ Որոշ հետազոտողներ հայտնում են, որ դրանք մինչև Հնդկաստանի բրիտանական գաղութ լինելը հայտնի չեն եղել։ Նախկինում կանայք հագել են միայն մեկ ծածկող կտորից հագուստ, իսկ կուրծքը բաց է եղել։ Այլ պատմաբաններ էլ վկայում են կուրծքը ծածկող բազմաթիվ ծածկոցների, թաշկինակների մասին։
Մինչև 20-րդ դարը Հարավային Հնդկաստանում կանայք հագել են միայն սարի, իսկ մարմնի վերևի հատվածը բաց է եղել։ Նույնիսկ այսօր գյուղական վայրերի որոշ կանայք չոլի չեն հագնում։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ БСЭ. Статья «сари».
- ↑ Mohapatra, R. P. (1992) «Fashion styles of ancient India», B. R. Publishing corporation, ISBN 81-7018-723-0
- ↑ Alkazi, Roshan (1983) «Ancient Indian costume», Art Heritage; Ghurye (1951) «Indian costume», Popular book depot (Bombay); Boulanger, Chantal; (1997)
- ↑ Ghurye (1951) «Indian costume», Popular book depot (Bombay); Alkazi, Roshan (1983) «Ancient Indian costume», Art Heritage
Արտաքին հղումներ խմբագրել
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սարի (հագուստ)» հոդվածին։ |