Տղամարդ

Տղամարդ, արական սեռի մարդ։ Տղամարդն անձ է, որն ունի արական սեռին բնորոշ ֆունկցիոնալ և ձևաբանական հատկանիշներ։ Սովորաբար «տղամարդ» բառը բնութագրում է արական սեռի հասուն տարիքի անձնավորությանը, իսկ երեխայի կամ անչափահասի պարագայում կիրառվում է «երեխա», «երիտասարդ» կամ «տղա» բառերը։

Պատմության հայտնի տղամարդիկ։

Արական սեռի մարդու կերպար (Homo sapiens տեսակի մարդ), որն ուղարկվել է «Պիոներ-1» ավտոմատ միջմոլորակային կայանի միջոցով։

Վիտրուվյան մարդ, Լեոնարդո դա Վինչին պատկերել է տղամարդու մարմնի համաչափությունը։

Տղամարդ նշանակող տարբեր բառեր

Մինչև 13-15 տարեկանը արական սեռի մարդկանց կոչում են տղա։ Հասունացումից հետո նրան անվանում են պատանի, երիտասարդ, իսկ մեծ հասակում՝ տղամարդ։ Տղամարդը կարող է ամուսնացած լինել. այդ դեպքում նրան անվանում են ամուսին։ Իր երեխաների համար տղամարդը հայր է, իսկ թոռների համար՝ պապ կամ պապիկ։ «Պապիկ» բառն օգտագործվում է նաև բոլոր մեծահասակ տղամարդկանց համար՝ անկախ նրանից նրանք թոռ ունեն, թե ոչ։ Ծերուկը պատկառելի տարիքի տղամարդ նշանակող ավելի կոպիտ բառ է։

Զարգացումը

Արական սեռական հորմոնների ազդեցությամբ տղայի զարգացման գործընթացում աստիճանաբար ձևավորվում են առաջնային և երկրորդական սեռական նշանները։ Առաջնային սեռական նշանները ի հայտ են գալիս դեռևս ներարգանդային զարգացման ժամանակ։ Սեռական հասունացումը համարվում է երկրորդական սեռական նշանների ձևավորման և սեռական համակարգի գործառման շրջան, որը տղաների մոտ սովորաբար սկսվում է 14 տարեկանում (ավելի ուշ, քան աղջիկների մոտ)։ Սեռական հասունացման շրջանում օրգանիզմում տեղի ունեցող դժվար գործընթացները հնարավոր չէ բացատրել միայն սեռական օրգաններում տեղի ունեցող փոփոխություններով։ Ուժեղացված կերպով զարգանում է ամբողջ օրգանիզմը, գերծանրաբեռնված աշխատում են ներքին օրգանները, վերափոխվում է նյարդային համակարգի գործունեությունը, փոխվում է հոգեբանությունը, բնավորությունը։ Սեռական հասունացման շրջանում վերջնականորեն ձևավորվում է սեռական համակարգը, մտորումները դառնում են հասուն, նկատվում է ձգտում ինքնուրույնության։ Սեռական զգացողությունը արտահայտվում է սիրահարվածությամբ, սեռական մերձեցման ձգտմամբ։ Սեռական հասունացումը բնութագրվում է սեռական կյանք վարելու և սերունդ ունենալու ունակությամբ։ Սեռական հասունության շրջանը շարունակվում է միջինը 40 տարի։ Այս շրջանում տղամարդկանց գործունեությունը առավելագույնս ակտիվ է, այնուհետև աստիճանաբար սկսում է թուլանալ։ Տղամարդու սեռական գործունեության զարգացման և թուլացման բնական գործընթացում կարող են լինել որոշակի խանգարումներ։ Սեռական զարգացումն ու հասունացումը կարող է սկսվել ավելի շուտ կամ ուշ, ակտիվ շրջանը կարող է տևել ավելի երկար կամ կարճ, ծերությունը գալիս է ավելի վաղ կամ ուշ։ Այս առանձնահատկությունները կախված են գենետիկայից, առողջությունից, բնավորությունից, սննդից, սոցիալական պայմաններից, կլիմայից։

Հասուն տղամարդկանց մոտ ի հայտ եկող երկրորդական սեռական նշանները

Սեռական հասունացման շրջանում տղամարդիկ, որպես կանոն, ֆիզիկապես ավելի ուժեղ են, ավելի բարձրահասակ և ավելի ծանր, քան կանայք։ Տղամարդկանց մոտ լավ զարգացած է մկանային համակարգը, ավելի նեղ են կոնքերը, ավելի լայն է ուսային գոտին, գերակշռում է կրծքաորովայնային շնչառության տիպը։ Ի տարբերություն կանանց, տղամարդկանց մոտ ցայլքի մազերն աճում են շեղանկյան ձևով դեպի վեր՝ հասնելով մինչև պորտը։ Տարբեր խտության մազային ծածկույթներ կան դեմքի, կրծքի և մարմնի այլ հատվածների վրա։ Տղամարդու ձայնը ավելի ցածր է և սուր, քան կնոջ ձայնը։ Տղամարդու քայլքը սովորաբար ավելի անկյունային է և կտրուկ։

Գրականություն

• Andrew Perchuk, Simon Watney, bell hooks, The Masculine Masquerade: Masculinity and Representation, MIT Press 1995
• Pierre Bourdieu, Masculine Domination, Paperback Edition, Stanford University Press 2001
• Robert W. Connell, Masculinities, Cambridge : Polity Press, 1995
• Warren Farrell, The Myth of Male Power Berkley Trade, 1993 0-425-18144-8
• Michael Kimmel (ed.), Robert W. Connell (ed.), Jeff Hearn (ed.), Handbook of Studies on Men and Masculinities, Sage Publications 2004

Արտաքին հղումներ

• Указатель «Мужчина в прицеле библиографии»

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տղամարդ» հոդվածին։