Ռուսաստանը ռուսների համար

«Ռուսաստանը ռուսների համար» (ռուս.՝ Россия для русских, նաև՝ Россiя для русскихъ), ռուս ազգայնականների քաղաքական կարգախոսը և ազգայնական դոկտրին, որն իր մեջ ներառում է գաղափարների շրջանակ՝ Ռուսաստանում էթնիկ ռուսներին բացառիկ իրավունքներով օժտելուց մինչև այլ էթնիկ խմբերի բոլոր ներկայացուցիչներին երկրից վտարելը։ Կարգախոսն առաջացել է 19-րդ դարի երկրորդ կեսին Ռուսական կայսրությունում և տարածվել նաև ժամանակակից Ռուսաստանում[1][2][3][4]՝ մարտահրավեր նետելով այդ երկրում գերիշխող բազմամշակութայնության քաղաքականությանը[5]։

«Ռուսական երթ», 2011 թվական

Ծագում

խմբագրել

Դեռևս 1860-ական թվականներին կարգախոսի գոյություն ունենալը հաստատվում է պահպանողական հրապարակախոս Միխայիլ Կատկովի մեջբերմամբ, որը հրապարակվել է 1867 թվականին «Московские ведомости» թերթի 264-րդ համարում։ Հոդվածը նվիրված էր Հարավարևմտյան Կովկասի խնդրին։ Հեղինակը պահանջում էր գաղութացնել տարածաշրջանը բացառապես ռուսական բնակչության օգնությամբ (հայերի, հույների և գերմանացիների ենթադրյալ օգտագործման փոխարեն).

Վերջերս թերթերից մեկն իրեն բնորոշ ոգևորությամբ հռչակեց՝ Ռուսաստանը ռուսների համար։ Ահա Կովկասն իր հանքային հարստություններով, իր մասամբ արևադարձային բուսականությամբ, վերջապես իր ծովային ափով, որը դարձել է Ռուսաստանի անբաժանելի մասը։ Ո՞ւմ համար է Կովկասը։
«Ռուսաստանը ռուսների համար» կարգախոսի վերաբերյալ Պավել Միլյուկովի ելույթը Պետդումայում, 1909 թվականի դեկտեմբերի 4։

Կարգախոսի հեղինակային իրավունքը հաճախ վերապահվում է սևհարյուրականների գաղափարախոսներից մեկին՝ Վլադիմիր Գրինգմուտին, որն այս կարգախոսի կիրառմամբ ամենահին հրապարակումն է[6].

«Ռուսաստանը ռուսների համար»՝ այսպիսին է Ռուսական միապետական կուսակցության կարգախոսը, որը հստակ հասկացնում է, որ եթե Ռուսաստանը տրվի այլացեղերին, այլադավաններին ու արտասահմանցիներին, ապա ոչ միայն Ռուսաստանը չի լինի ինքնիշխան միապետություն, այլև չի լինի բուն Ռուսաստանը[7]։

Կարգախոսը դարձել է սևհարյուրականների կենտրոնական գաղափարը[8]։ 1906 թվականին Սանկտ Պետերբուրգում[9] և Խարկովում[10] լույս են տեսել «Россия для русских» անվանումով թերթեր։

Մեկ այլ վարկածի համաձայն՝ կարգախոսն ի հայտ է եկել Ալեքսանդր III ցարի կառավարման տարիներին՝ նրա խոսքերի հիման վրա[11]. «Ռուսաստանը պետք է պատկանի ռուսներին, և բոլորը, ովքեր ապրում են այս հողի վրա, պարտավոր են հարգել և գնահատել այս ազգին»։ Գեներալ Ալեքսեյ Կուրոպատկինի խոսքով՝ Ալեքսանդր III-ը «Ռուսաստանը ռուսների համարն» ընտրել էր որպես իր կարգախոս, քանի որ անհրաժեշտ էր համարում բավարարել ժողովրդական զգացմունքները, որով Ռուսաստանը պետք է պատկանի ռուսներին, Ռուսաստանի արտաքին քաղաքականությունն ազատել օտարերկրյա գերտերությունների խնամակալությունից, կարգավորել և ամրացնել ներքին կառավարման համակարգը, զարգացնել ռուս ժողովրդի հոգևոր և նյութական ուժերը[12]։

Ոմանք կարծում են, որ եզրույթի հեղինակը գեներալ Միխայիլ Սկոբելևն է, որին վերագրվում են այս խոսքերը. «Ուզում եմ գրել իմ խորհրդանշանի վրա. «Ռուսաստանը ռուսների համար և ռուսերեն» ու պարզել այդ խորհրդանշանը որքան հնարավոր է բարձր»[11]։

«Ռուսաստանը ռուսների համար» եզրույթը համահունչ է Ֆեոդոր Դոստոևսկու մտքերին, որը գրում էր, որ «ռուսական հողի տերը միայն ու միայն ռուսն է (վելիկոռուս, մալոռուս, բելառուս, բոլորը մեկ են)»[13]։

Այժմեականություն

խմբագրել
 
Ռուս ազգայնականների ակցիան Մոսկվայում։

2006 թվականից եզրույթը համարվում է «Անօրինական ներգաղթի դեմ շարժում» ազգայնական կազմակերպության կարգախոսը։

Մեկնաբանության վարկածներից մեկի համաձայն՝ եզրույթն ընկալվում է հետևյալ կերպ. «Ռուսաստանի հենքում ռուսներն են այն սկզբունքով, որ ինչը լավ է էթնիկ ռուս մեծամասնության համար, ապա լավ է նաև Ռուսաստանի ողջ բնակչության համար»[14]։

2009 թվականին հանրային կարծիքի ուսումնասիրման ամերիկյան առաջատար կենտրոններից մեկը՝ Պյուի հետազոտական կենտրոնը սոցիոլոգիական հետազոտություն է իրականացրել, որը նվիրված էր Բեռլինի պատի փլուզման 20-րդ տարելիցին։ Ռուսաստանցիների համար նախատեսված հարցերից մեկը վերաբերվում էր «Ռուսաստանը ռուսների համար» կարգախոսին։ Ինչպես նշվում է, եզրույթի հետ համակարծիք է եղել հարցվածների մինչև 54 %-ը[15][16]։

2010 թվականին «Россия для русскихъ» (վերջում ъ տառով) եզրույթը Մոսկվայի Չերեմուշկինի շրջանային դատարանի որոշմամբ ներառվել է Ծայրահեղական նյութերի ռուսական դաշնային ցանկում (p866)։ «Сова» կենտրոնի զեկույցում նշվում է. «Անհասկանալի է, արգելված է արդյոք եզրույթն իր սովորական գրելաձևով, թե միայն «ъ» տառով»[17]։

 
«Ռուսաստանը ռուսների համար» գաղափարի աջակիցների մակարդակը, Լևադա կենտրոն, 2020 թվական[18]։

2013 թվականին Լևադա կենտրոնի իրականացրած սոցիոլոգիական հարցման համաձայն՝ հարցվածների 19 %-ը հայտարարել է, որ հաճախ են լսել «Ռուսաստանը ռուսների համար» եզրույթը, իսկ հարցվածների 33 %-ը՝ ժամանակ առ ժամանակ բախվել է դրան։ Նշված կոչին «հստակորեն աջակցում է» հարցված ռուսաստանցիների 21 %-ը և «ավելի շուտ աջակցում է» 27 %-ը։ Եզրույթին դեմ է եղել հարցվածների 42 %-ը[19]։ Երեք տարի անց՝ 2016 թվականին Լևադա կենտրոնի համանման հարցմանն այս կարգախոսին կողմ է հանդես եկել հարցվածների 14 %-ը, 38 %-ն էլ հայտարարել է, որ «ավելի շուտ աջակցում է», իսկ 21 %-ը՝ դեմ է եղել[20]։

Սլավոնական նեոհեթանոսության բազմաթիվ ուղղություններում սլավոններին կամ ռուսներին վերագրվում է մյուս ազգերի նկատմամբ պատմական և մշակութային կամ էլ ռասսայական գերակայություն։ Այդ գաղափարախոսությունը ներառում է ռուսական փրկչականությունը, ռուս ժողովուրդը համարվում է միակ ուժը, որն ունակ է դիմակայել համաշխարհային չարիքին և իր հետևից տանել ողջ աշխարհը[21]։ «Արիական» գաղափարախոսությունը Ռուսաստանի առաջ դնում է «Չորրորդ ռեյխի» կառուցման անալոգը՝ համաշխարհային մասշտաբների նոր «արիական» կայսրությունը[22]։ Ռուսական արիական առասպելը հերքում է տարածքային ցանկացած վեճ, քանի որ ռուս ժողովուրդը պատկերվում է բացարձակ ավտոխտոն՝ Եվրասիայի ողջ տարածքում։ Հազվադեպ դեպքերում հանդիպում է էթնոազգային պետության մոդելը, որը կապված է ռուսական առանձին շրջանների անջատողականության հետ։ Ենթադրվում է, որ Ռուսաստանը կբաժանվի ռուսական ազգայնական մի քանի պետությունների, որոնք կլինեն առանց ազգային փոքրամասնությունների։ Երկու դեպքում էլ համարվում է, որ նոր պետության կազմում հասարակության համախմբումը պետք է կառուցվի միասնական «հավատքի» վրա[21]։

Քննադատություն

խմբագրել

Եզրույթը սուր քննադատության է ենթարկվել իր գոյության հենց սկզբից, այդ թվում ռուս որոշ ազգայնականների։ Այսպես, սևհարյուրական Գեորգի Շեչկովը պնդում էր, որ առաջին հերթին կարգախոսը ինքնօրինակ չէ, այլ կրկնօրինակվել է արևմտյան անալոգներից («Անգլիան անգլիացիների համար», «Գերմանիան գերմանացիների համար» և այլն)։ Երկրորդը՝ ռուսներին բավարար չէ մեկ արյունակցական կապը. «Մեր մոտ առաջին տեղում հոգևոր կապն է։ Մենք առաջին հերթին ուղղափառներ ենք, իսկ հետո արդեն վելիկոռուսներ, վրացիներ, մալոռուսներ, մոլդովացիներ, լիտվացիներ, բելառուսներ և այլն»[11]։

2003 թվականի դեկտեմբերի 18-ին Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը, ուղիղ եթերում պատասխանելով ռուսաստանցիների հարցերին, հետևյալ կերպ է մեկնաբանել եզրույթը.

Նա, ով ասում է՝ «Ռուսաստանը ռուսների համար», գիտեք, դժվար է զուսպ լինել, որ բնորոշում չտաս այդ մարդկանց։ Դա կամ անազնիվ մարդիկ են, որոնք չեն հասկանում, թե ինչ են խոսում ու հիմարներ են, կամ էլ սադրիչներ, որովհետև Ռուսաստանը բազմազգ պետություն է[23]։

2021 թվականի փետրվարին Պուտինն այդ խոսքերն անվանել է «քարանձավային ազգայնականության» կարգախոս[24]։

Հրապարակախոս և հոգեբան Լեոնիդ Ռաձիխովսկին «Российская газета-ում» գրել է, որ «Ռուսաստանը ռուսների համար» կոչը ենթադրում է, որ Ռուսաստանը պատկանում է «ոչ ռուսներին», այսինքն քննվում է Ռուսաստանում ռուսների խտրականության հարցը[25]։

Մշակույթում

խմբագրել
  • «Ռուսաստանը ռուսների համար»՝ ХорСС խմբի երգը։

Համակարգչային խաղերում

խմբագրել
  • «Ռուսաստանը ռուսների համար»՝ Metro 2033 համակարգչային խաղում Չորրորդ ռայխ նեոնացիստական պետության կարգախոսը։

Տես նաև

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. Gudkov, Lev (2005), Xenophobia: Past and Present Արխիվացված 2009-03-07 Wayback Machine. Nezavisimaya Gazeta / Republished in "Russia in Global Affairs". № 1, January – March 2006.
  2. Zarakhovich, Yuri (2006-08-23), Inside Russia's Racism Problem. Time (magazine).
  3. Charny, Semyon. Xenophobia, migrant-phobia and radical nationalism at the elections to the Moscow City Duma Արխիվացված 2007-09-22 Wayback Machine Review of the Moscow Bureau for Human Rights Արխիվացված 2004-08-15 Wayback Machine. Antirasizm.ru – Moscow Bureau for Human Rights.
  4. Alexseev, Mikhail A. (December 2005), Xenophobia in Russia: Are the Young Driving It? Արխիվացված 2009-04-19 Wayback Machine. PONARS Policy Memo No. 367. Center for Strategic and International Studies.
  5. Shlapentokh, Dmitry (2006 թ․ նոյեմբերի 9). «Two sides of the Georgia-Russia conflict». www.watchdog.cz.
  6. RE: Акция «Единая Россия» для русских. Արխիվացված 2012-05-01 Wayback Machine Молодёжная газета Реакция.
  7. Грингмут, 1905
  8. Кичеев, 2008, էջ 89
  9. Беляева, Зиновьева, Никифоров. «Россия для русских» (Санкт-Петербург), 1960, էջ 46
  10. Беляева, Зиновьева, Никифоров. «Россия для русских» (Харьков), 1960, էջ 46
  11. 11,0 11,1 11,2 Иванов, 2007, էջ 92
  12. Куропаткин, 2003, էջ 35
  13. Достоевский, 1994, էջ 299
  14. «Резолюция XIX съезда ЛДПР». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ մարտի 17-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 13-ին.
  15. Американских социологов поразило исследование настроений в РФ. Արխիվացված 2009-12-12 Wayback Machine.
  16. Two Decades After the Wall’s Fall Արխիվացված 2012-01-31 Wayback Machine.
  17. Мария Розальская, под ред. А. М. Верховского. Неправомерный антиэкстремизм. Доклад информационно-аналитического центра «Сова». Первая половина 2011 г. Արխիվացված 2016-02-02 Wayback Machine 22 сентября 2011.
  18. Левада-центр (2020). «Ежегодник "Общественное мнение-2020"» (PDF) (русский). Левада-центр. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 9-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 5-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  19. ««Левада-центр» составил рейтинг самых популярных оппозиционных лозунгов». Левада-Центр. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 6-ին.
  20. Интолерантность и ксенофобия Արխիվացված 2018-05-25 Wayback Machine.
  21. 21,0 21,1 Шнирельман, 2015
  22. Ларюэль, 2010
  23. ВВП в прямом эфире: «Россия — для русских», — так говорят придурки, либо провокаторы(չաշխատող հղում) (Ստուգված է 18 Հունիսի 2011).
  24. Путин осудил лозунг «Россия для русских» Արխիվացված 2021-11-07 Wayback Machine (Ստուգված է 7 Նոյեմբերի 2021)
  25. Радзиховский, 2013, էջ 92

Գրականություն

խմբագրել
գիտական
այլ

Արտաքին հղումներ

խմբագրել