Պալատինյան գրադարան
Պալատինյան գրադարան (լատին․՝ Bibliotheca Palatina, «Պֆալցյան գրադարան»), Վերածննդի շրջանի ամենակարևոր գրադարաններից մեկը Հայդելբերգում (Գերմանիա)։ Այստեղ պահվում է մոտ 3524 ձեռագիր և 5000 տպագիր գիրք։
1430-ական թվականներին կուրֆյուրստ Լյուդվիգ III-ը հիմնում է վանքային գարդարան Հայդելբերգի Սուրբ Հոգու վանքում, քանզի այնտեղ բավականաչափ լուսավոր էր ընթերցանության համար։ Այդ գրադարանը դառնում է Պալատինյան հավաքածուի կորիզը, որը հիմնել էր կուրֆյուրստ Օտտո Հենրիխը 1550-ական թվականներին՝ Վանքային գրադարանը միավորելով քաղաքի համալսարանական և իր ամրոցի գրադարանի հետ։ Պալատինյան գրադարանի արժեքավոր ձեռագրերի մեջ էին մտնում Կարլոս Մեծի ժամանակաշրջանի Լորշի Ոսկե օրենգիրքը, Ֆրիդրիխ II-ի կողմից գրված Բազեի գիրքը (գերմ.՝ Falkenbuch, De arte venandi cum avibus, cpl 1071), Մանեսյան կոդեքսը։
Հետագայում հավաքածուն համալրվում է Ուլրիխ Ֆուգգերի կողմից ձեռք բերված ձեռագրերով, որոնցից էր պատկերազարդ «Սաքսոնյան հայելի» ժողովածուն։ Ժոզեֆ Սկալիգերի կարծիքով Ֆուգգերների գրադարանը, որի միայն ձեռագրերը գնահատվում են 80 000 կրոն, գերազանցում էր Վատիկանի գրադարանին[1]։ Ունենալով այդպիսի մեծ քանակությամբ արժեքավոր ձեռագրեր՝ Պալատինյան գրադարանը համարվում էր ազգային նշանակության գրադարան և իր ծաղկման շրջանում՝ XVI դարի ձեռքբերումներից հետո, անվանվում էր «գրադարանների մայր»[2]։ Կուրպֆալցը խիստ տուժում է Երեսնամյա պատերազմի ժամանակ։ 1622 թվականին Հայդելբերգը գրավվում է Կաթոլիկ միության կողմից, որի առաջնորդ կոմս Տիլլին ծառայում էր Բավարիայի կուրֆյուրստ Մաքսիմիլիան I-ին։ Թեև շատ գրքեր վնասվում են կամ հափշտակվում քաղաքի կողոպտման ժամանակ, Մաքսիմիլիանը խելամիտ է համարում բռնագրավել մնացած ձեռագրերը և տալ Գրիգոր XV պապին՝ «ի նշան հարգանքի և նվիրվածության»[3]։ Հավաքածուի գրքերը, որի մեջ մտնում էր նաև գրադարանի վերջին հսկիչ Յան Գրուտերի անձնական գրքերը, տեղափոխվում է Հռոմ՝ 200 ջորիների վրա, սքոլաստ Ալլատիուսի հսկողությամբ։
1623 թվականին գրադարանն ամբողջությամբ մտնում է Վատիկանի գրադարանի մեջ, ընդ որում յուրաքանչյուր հատորում պահպանվում է Վիտելսբախների գերբով էջ։
Տոլենտինի պայմանագրով (1797), պապը 37 ձեռագիր հանձնում է Ֆրանսիական հանրապետությանը, որոնք հետագայում պահվում են Փարիզի Ազգային գրադարանում։ Վիեննայի վեհաժողովից հետո որոշվում է «վերադարձնել Ֆրանսիայի կողմից կողոպտված արվեստի ստեղծագործությունները», և վիճելի ձեռագրերը փոխանցվում են Հայդելբերգին, այլ ոչ թե Հռոմին[1]։
1816 թվականին Հարդենբերգ իշխանները և Իգնաց ֆոն Վեսսենբերգը համոզում են Պիոս VII պապին նվիրել 852 ձեռագիր (հատկապես գերմաներեն լեզվով) Հայդելբերգի համալսարանին։ 1986 թվականին համալսարանի 600-ամյակի տոնակատարության ժամանակ Պալատինյան գրադարանի հավաքածուի որոշ գրքեր ցուցադրվում են Սուրբ Հոգու տաճարում։
Պալատինյան գրադարանի ձեռագրերը թվայնացվել են 2009 թվականին և հասանելի են համացանցի միջոցով։
Գրականություն խմբագրել
- Leonard Boyle (ed.): Bibliotheca Palatina, Druckschriften, Microfiche Ausgabe, München 1989—1995, ISBN 3-598-32880-X (Gesamtwerk), ISBN 3-598-32919-9 (Index)
- Elmar Mittler (ed.): Bibliotheca Palatina, Druckschriften, Katalog zur Mikrofiche-Ausgabe, Band 1-4, München 1999, ISBN 3-598-32886-9
- Ludwig Schuba, Die medizinischen Handschriften der Codices Palatini Latini in der Vatikanischen Bibliothek, Wiesbaden, 1981, Dr. Ludwig Reichert Verlag (Kataloge der Universitätsbibliothek Heidelberg 1), ISBN 3-88226-060-2
- Ludwig Schuba, Die Quadriviums-Handschriften der Codices Palatini Latini in der Vatikanischen Bibliothek, Wiesbaden 1992, Dr. Ludwig Reichert Verlag (Kataloge der Universitätsbibliothek Heidelberg 2), ISBN 3-88226-515-9
- Dorothea Walz, Die historischen und philosophischen Handschriften der Codices Palatini Latini in der Vatikanischen Bibliothek (Cod. Pal. Lat. 921—1078), Wiesbaden 1999, Dr. Ludwig Reichert Verlag (Kataloge der Universitätsbibliothek Heidelberg 3), ISBN 3-89500-046-9
Արտաքին հղումներ խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 The Classical Journal for March and June 1816, page 212.
- ↑ Bibliotheca Palatina
- ↑ Luther: Lectures on Romans, ed. by Wilhelm Pauck. Westminster John Knox Press, 1961. ISBN 0-664-24151-4. Page xxii.