Ուտիներ կամ Ուդիներ[1], ազգություն Հարավային Կովկասում, որի պատմական հայրենիքը ներկայիս Ադրբեջանի Հանրապետության հյուսիս-կենտրոնական հատվածն է։ Նրանց թիվը ողջ աշխարհում շուրջ 10 հազար է։ Խոսում են ուդիերեն լեզվով[2]։ Ներկայում ուդիների մի հատվածը բնակվում է Հայաստանում, նախկինում ապրում էին նաև Ադրբեջանական ԽՍՀ Բաքու քաղաքում, Նիժ գյուղում ու Վարդաշեն քաղաքում, ինչպես և Վրաստանի Զինոբյանի գյուղում։ Այսօր ուտիների մի շատ փոքր հատված է մնացել Հարավային Կովկասում, ըստ էության երկու գյուղ՝ ներկայիս Ադրբեջանի Նիժ գյուղը և Զինոբյանի գյուղը Վրաստանում, որը հիմնվել է քսան թվականի ջարդերից փախած ուտիների կողմից։ Ադրբեջանի Վարդաշեն՝ ներկայիս Օղուզ գյուղաքաղաքում, որտեղ ապրել են 3.000 ուդիներ, ներկայումս ապրում է ընդամենը 74 «ուղղափառ» ուդի։ Հայաստանում 2001 թվականի մարդահամարի տվյալներով նշվում է 200 ուդի, մասնագետների գնահատականներով նրանց թիվը Հայաստանում հնարավոր է հասնում է շուրջ 500, բնակվում են հիմնականում Երևանում, Տավուշի մարզի, Նոյեմբերյան, Բերդ քաղաքներում և շրջակա տարածքների գյուղերում։

Ուտիներ
Ընդհանուր քանակ

10.000

Բնակեցում
Ադրբեջան Ադրբեջան 3.000-3.800
Ռուսաստան Ռուսաստան 4.300
Ուկրաինա Ուկրաինա 600
Ղազախստան Ղազախստան 300
Վրաստան Վրաստան 210
Հայաստան Հայաստան 200-500
Արցախ Արցախ 200
Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ
Կանադա Կանադա
Լեզու(ներ)
Ուտիերեն (նաև՝ ուդիերեն)
Հավատք(ներ)
Հայ Առաքելական Եկեղեցի, Ուղղափառություն
Բարեկամական էթնիկ խմբեր
Լեզգիներ

Ուդիները էթնիկ ծագումով հայ չեն, սակայն քանի որ նախկինում դավանանքով էր ազգությունը որոշվում, ուստի թե՛ հայերը (Հայաստանում և այլն) և թե՛ օտարներն (Ադրբեջանում և այլն) իրենց հաճախ սխալմամբ հայ են համարել։ Ուդիները խորապես կրել են հայ ժողովրդի մշակույթը։ Ուդիները քրիստոնյաներ են, հիմնականում Հայ Առաքելական եկեղեցու հետևորդ (քիչ քանակությամբ տարածված է նաև ուղղափառությունը), ուստի և նրանց անտրոպոնիմիկան (ազգանունններ, անունններ, հայրանունններ) նույնական է հայերի հետ (հայկական են)։ Հայ Առաքելական եկեղեցու հետևորդ ուդիների կրթության լեզուն և մշակութային կողմնորոշումը հայկական էր։ Նրանց էթնիկ ինքնության կարևորագույն դրսևորումը, հայ ժողովրդի հետ իր մշակութային ամբողջության ընկալումն էր։ Ազգությամբ ուդի  էին հայ գեներալ Մովսես Սիլիկյանը[3][4], հայ ֆիդայական պայքարի խոշոր դեմքերից Սարգիս Կուկունյանը և նրա շատ զինակիցներ, Գրիգոր Նիկողոսյանը (նույն ինքը՝ Մագդա Նեյմանը, ով հայտնի է իր «Հայերը» մեծարժեք աշխատությամբ) և այլն։ Ուդիների պատմության և ծագումնաբանության մասին գիտության մեջ գոյություն ունի համապատասխան գրականություն[5]

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. https://cyberleninka.ru/article/n/udiny-i-albanskaya-tserkov-azerbaydzhana (2018-09-27https://cyberleninka.ru/article/n/udiny-i-albanskaya-tserkov-azerbaydzhana). «https://cyberleninka.ru/article/n/udiny-i-albanskaya-tserkov-azerbaydzhana». https://cyberleninka.ru/article/n/udiny-i-albanskaya-tserkov-azerbaydzhana (ռուսերեն). {{cite journal}}: External link in |date=, |journal=, |last=, and |title= (օգնություն)
  2. «https://cyberleninka.ru/article/n/udiny-i-albanskaya-tserkov-azerbaydzhana». https://cyberleninka.ru/article/n/udiny-i-albanskaya-tserkov-azerbaydzhana (ռուսերեն). https://cyberleninka.ru/article/n/udiny-i-albanskaya-tserkov-azerbaydzhana. {{cite journal}}: External link in |date=, |journal=, and |title= (օգնություն)
  3. «https://cyberleninka.ru/article/n/udiny-i-albanskaya-tserkov-azerbaydzhana». https://cyberleninka.ru/article/n/udiny-i-albanskaya-tserkov-azerbaydzhana (ռուսերեն). 2018 թ․ հունիսի 10. {{cite journal}}: External link in |journal= and |title= (օգնություն)
  4. «https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%BE%D5%BD%D5%A5%D5%BD_%D5%8D%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6#%D5%94%D6%80%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE». {{cite web}}: External link in |title= (օգնություն)
  5. «https://cyberleninka.ru/article/n/udiny-i-albanskaya-tserkov-azerbaydzhana». www.google.com. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 14-ին. {{cite web}}: External link in |title= (օգնություն)