Ոսկեշիվ

Ոսկեշիվ
Դասակարգում
Թագավորություն	Բույսեր (Plantae)
Վերնաբաժին	Բարձրակարգ բույսեր (Embryophytes)
Տիպ/Բաժին	Անոթավոր բույսեր (Tracheophytes)
Ենթատիպ	Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes)
Կարգ	Աստղածաղկավորներ (Asterales)
Ընտանիք	Աստղածաղկազգիներ (Asteraceae)
Տրիբա	Astereae
Ցեղ	Ոսկեշիվ (Solidago) L., 1753

Ամրենի (լատին․՝ Solidago), ոսկեփունջ, պատկանում է բարդածաղկավորների ընտանիքի բազմամյա խոտաբույսերի հազվադեպ կիսաթփերի ցեղ։ Դեղին ծաղիկներով զամբյուղները հավաքված են ընդհանուր հուրանաձև ծաղկաբույլերում։ Հայտնի է ոսկեշիվի շուրջ 120 (նախկին ԽՍՀՄ-ում՝ 17, Հայաստանում՝ 3) տեսակ՝ տարածված գլխավորապես Ամերիկայում, ինչպես նաև Եվրասիայում։

Կենսաբանական նկարագիր

Solidago virgaurea

Բազմամյա է, մեր պայմաններում առանց ծածկույթի ձմեռում է բաց գրունտում։ Մշակության մեջ գլխավորապես տարածված է կանադական ամրենին (S.canadensis L.), որի բարձրությունը հասնում է 1,0-2,0-մ. ծաղիկները շատ մանր են, միասին խմբված կազմում են հուրանավոր ծաղկաբույլեր, որոնք կտրված վիճակում ջրի մեջ դիմանում են 10-14 օր։

Ծաղկում է հուլիս-օգոստոս ամիսներին։ Ծաղիկը մեղրատու է, ունի թեթև բուրմունք։ Բույսը լուսասեր է, պետք է տնկել արևոտ հողամասերում, սննդանյութերով հարուստ, բերրի հողերում, բույսը բույսից 0,6-1,0 հեռավորության վրա։ Պահանջում է չափավոր ոռոգում։

Մշակություն

Մշակության մեջ հաճախ հանդիպում է նաև Շորտի ամրենին (S.Shortu Hort.), որի բարձրությունը հասնում է 16 սմ-ի։ Ծաղկում է դեղնագույն ծաղիկներով՝ հուլիս ամսից։ Ծաղկաբույլերը խոշոր են, հուրանավոր։ Սովորական ամրենու կարճահասակ այլատեսակը (S.virgaurea nana.L) նույնպես հաճախ է հանդիպում։ Բարձրությունը հասնում է 40 սմ-ի, ծաղկում է հունիս-հուլիս ամիսներին, դեղնականաչ ծաղիկներով։ Նշված երկու տեսակների ծաղիկները նույնպես մեղրատու են և արձակում են թեթև բուրմունք։

Հայաստանում

Հայաստանում հատկապես մեծ տարածում ունի սովորական ամրենի (S․ virgaurea), իսկ ալպյան և ենթալպյան մարգագետիններում հազվադեպ հանդիպում է զուտ տեղական տեսակը՝ հայկական ոսկեշիվ (լատին․՝ S․ armena)։

Մշակում

Բազմացվում է թփերի բաժանումով՝ վաղ գարնանը, 3-4 տարն մեկ անգամ, քանի որ թփի ուժեղ աճման հետևանքով հողը ուժասպառ է լինում։ Հեշտությամբ բազմանում է նաև կտորններով ու սերմերով։ Կտորներով բազմացվում է նույն ձևով, ինչպես նաև բոցենին։ Սերմերով բազմացնելիս ցանկը անհրաժեշտ է կատարել վաղ գարնանը, ջերմատներում՝ կավաթասերի մեջ։ Սերմերը շատ մանր են, ուստի անհրաժեշտ է ծածկել խիստ բարակ ավազաշերտով և ջրել միայն կավաթասի մինչև շուրթերը իջեցնելով ջրի մեջ։

Կիրառում

Օգտագործվում է զբոսայգիներում, պուրակներում, ծաղկային զանազան ձևավորումներում, կազմելով դեկորատիվ խմբավորումներում։ Առանձնապես գեղեցիկ է մարգախոտի կանաչ ֆոնի վրա որպես առանձնյակ, ցանկապատերի մոտ, թփերի առաջ և այլն։ Մշակվում է նաև կտրած ծաղիկներ ստանալու համար։ Ոսկեշիվի ամերիկյան որոշ տեսակներ կաուչուկ են պարունակում։ Բազմաթիվ տեսակներ օգտագործվում են դեկորատիվ պարտեզագործության մեջ։

Տեսակներ

Դասը ընդգրկում է ավելի քան 100 տեսակ

Որոշ տեսակներ.

• Solidago albopilosa E.L.Braun
• Solidago altissima L.
• Solidago arguta Aiton
• Solidago bicolor L.
• Solidago caesia L.
• Solidago canadensis L.
• Solidago confinis A.Gray
• Solidago flexicaulis L.
• Solidago gigantea Aiton
• Solidago juncea Aiton
• Solidago leavenworthii Torr. & A.Gray
• Solidago lepida DC.
• Solidago microglossa DC.
• Solidago hirsutissima (Makino) Kitam.
• Solidago missouriensis Nutt.
• Solidago mollis Bartl.
• Solidago multiradiata Aiton
• Solidago nana Nutt.
• Solidago nemoralis Aiton
• Solidago nitida Torr. & A.Gray
• Solidago odora Aiton
• Solidago ouachitensis C.E.S.Taylor & R.J.Taylor
• Solidago patula Muhl. ex Willd.
• Solidago ptarmicoides (Torr. & A.Gray) B.Boivin
• Solidago rugosa Mill.
• Solidago sempervirens L.
• Solidago shortii Torr. & A.Gray
• Solidago simplex Kunth
• Solidago spathulata DC.
• Solidago speciosa Nutt.
• Solidago spectabilis (D.C.Eaton) A.Gray
• Solidago spithamea M.A.Curtis ex A.Gray
• Solidago squarrosa Muhl.
• Solidago uliginosa Nutt.
• Solidago ulmifolia Muhl. ex Willd.
• Solidago velutina DC.
• Solidago verna M.A.Curtis ex Torr. & A.Gray
• Solidago virgaurea L.

Պատկերասրահ

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Գրականություն

• Ծաղկաբուծություն և դեկորատիվ այգեգործություն, Հ. Ե. Նարինջյան
• Евтюхова М. А. Географические расы золотой розги в климатических условиях Москвы // Бюл. Главн. бот. сада АН СССР
• Флора европейской части СССР, т. 7 / Кол авторов. Отв. ред и ред. тома Н. Н. Цвелёв. Наука, 1994. — 317 с.
• Головкин Б. Н. и др. Декоративные растения СССР. — Мысль, 1986. — с. 282.

Արտաքին հղումներ

• Goldenrod identification. Արխիվացված 2005-11-20 Wayback Machine Andy's Northern Ontario Wildflowers.
• Goldenrods Group. Ontario Wildflowers.
• Solidago: Goldenrods. Astereae Lab. University of Waterloo.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 630)։

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ոսկեշիվ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ոսկեշիվ» հոդվածին։