Շլյուզ

Շլյուզ
Մասն է	ջրանցք
Սպասարկող	lock keeper?
Օգտագործվում է	ascent? և descent?

Շլյուզ (հոլանդ. sluis, (լատին․՝ excluso - բացառել, պահել, անջատել), նավարկելի, հիդրոտեխնիկական կառույց՝ տարբեր մակարդակներով ջր ավազաններում նավերը (կամ լաստերը) մի մակարդակից մյուսը տեղափոխելու համար։ Շլյուզ կառուցում են գետային հիդրոհանգույցներում, ջրանցքներում, ծովային նավահանգիստներում, որոնց ջրատարածությունները ենթարկվում են մակարդակի տատանման մեծ ամպլիտուդով մակընթացությունների և տեղատվությունների։ Շլյուզը կազմված է ՝

խցերից
գլխամասերից
մատույցներից։

Խուցը (որտեղ տեղավորվում են բարձրացվող կամ իջեցվող նավերը) պատրաստում են երկաթբետոնից՝ երկու երկայնական պատերով և հատակով։ Ճակատամասերի խուցը սահմանափակված է դարպասներով (փականներով), որոնք գտնվում են համապատասխան գլխամասերի սահմաններում։ Շլյուզները լինում են միախուց և բազմախուց (բազմաստիճան)։ Նավարկելի շլյուզի սխեմա

վերին բիեֆ
վերևի դարպասներ
խցի պատեր
ներքևի դարպասներ
ստորին բիեֆ
դարպասների շեմքեր
վերևի գլխամասի ջրմուղ ստորասրահներ
ներքևի գլխամասի ջրմուղ ստորասրահներ

Շլյուզի թողունակությունը մեծացնելու նպատակով կառուցվում են խցերի երկու (և ավելի) զուգահեռ շարքեր։ Առավել խոշոր շլյուզների խցերն ունեն մինչև 33 մ լայնություն և մինչև 400 մ երկարություն՝ շեմքերում 5 մ-ից մինչև 15 մ (ծովային շլյուզներում) խորության դեպքում։ Խցերը լցվում և դատարկվում են որոշակի ժամանակամիջոցում (5-ից 15 ր)։ Գլխամասերում (սովորաբար, զանգվածային ճնշումային կառույցներ), բացի դարպասներից (որոնք պահպանում են ջրի մակարդակների տարբերությունը և կից բիեֆների մակարդակների հավասարության դեպքում ապահովում նավերի բացթողումը), գտնվում են փականներով ջրմուղ ստորասրահներ, ջրի էներգիայի մարման սարքեր, նորոգման և վթարային փակոցներ և այլ սարքավորումներ։ Վերին և ստորին գլխամասերին հարող մատույցները ջրանցքներ կամ կստանային կառույցներով ու նավերի կառանման սարքավորումներով ջրատարածության տեղամասեր են։ Շլյուզով նավերի անցման պրոցեսը կոչվում է նավանցում։ Օրվա ընթացքում կատարված նավանցումների թիվը (շլյուզի անընդհատ աշխատանքի դեպքում) բնորոշում է շլյուզի թողունակությունը։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շլյուզ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 522)։