Նազիկ ալ-Աբիդ
Նազիկ ալ-Աբիդ (արաբ․՝ نازك العابد, 1898[1], Դամասկոս, Օսմանյան կայսրություն - 1959[1], Բեյրութ, Լիբանան), հայտնի է որպես «Արաբների Ժաննա դ'Արկ»[2], կանանց իրավունքների ակտիվիստ և Սիրիայում Օսմանյան և Ֆրանսիական գաղութացման քաղաքականությունը քննադատող[3]։ Նա առաջին կինն էր, որ Սիրիայի արաբական բանակում պաշտոն ստացավ՝ Մայսալունի ճակատամարտի ժամանակ Կարմիր խաչի և կարմիր մահիկի միջազգային շարժմանը նախորդող Կարմիր աստղի միությունը ձևավորելու համար։ Նա ազգային անկախության, Սիրիայում կանանց աշխատելու և ընտրելու իրավունքների հաստատման հեղափոխական էր[4]։
| Նազիկ ալ-Աբիդ | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | 1898[1] |
| Ծննդավայր | Դամասկոս, Օսմանյան կայսրություն |
| Մահացել է | 1959[1] |
| Մահվան վայր | Բեյրութ, Լիբանան |
| Քաղաքացիություն |  Սիրիա |
| Մասնագիտություն | ակտիվիստ և լրագրող |
| Ամուսին | Muḥammad Jamīl Bayyuhum?[1] |
 Naziq al-Abid Վիքիպահեստում | |
Ակտիվիզմ խմբագրել
Օսմանյան կայսրության դեմ խմբագրել
Աբիդը Սիրիայի Օսմանյան օկուպացիայի ժամանակ կանանց ընտրության իրավունքի և դիմադրության ակտիվիստ էր, և 1919 թվականին Սիրիայի կանանց շարժման ժամանակ Դամասկոսում թերթերի համար հաճախ գրում էր տղամարդու կեղծանունով[5][6]։ 1914 թվականին կանանց իրավունքները պաշտպանելու համար նա հիմնում է փաստաբանների մի խումբ, որից հետո օսմանյան առաջնորդության կողմից աքսորվում է Կահիրե (Եգիպտոս), որտեղ էլ մնում է մինչև 1918 թվականը՝ Օսմանյան կայսրության փլուզումը[7]։ 1919 թվականին Աբիդը հիմնադրում է «Nur al-Fayha» (Դամասկոսի լույս) ընկերությունն ու թերթը, իսկ ավելի ուշ՝ 1922 թվականին, հիմնում է նույնանուն մի դպրոց, որը պատերազմի արդյունքում որբացած աղջիկներին առաջարկում էր անգլերենի և կարի դասընթացներ[4][6]։
Սիրիայում ֆրանսիական գաղութացման դեմ խմբագրել
Լինելով Քինգ-Քրեյնի հանձնաժողովի ժամանակ կանանց պատվիրականության ղեկավարը՝ Ամիդը ամերիկացի դիվանագետների հետ խոսել է առանց քողի (հիջաբ), սրանով ցույց տալով Սիրիայի աշխարհիկ իշխանության համար իր մտադրությունը և մատնանշելով Սիրիայում ֆրանսիական մանդատի օկուպացիան[7]։
1920 թվականին Աբիդը հիմնել է Կարմիր խաչի և կարմիր մահիկի միջազգային շարժմանը նախորդող Կարմիր աստղի միությունը, և արքայզն Ֆեյսալ I-ի կողմից արժանացել է Սիրիրայի արաբական բանակի «Պատվավոր նախագահ» կոչմանը[8]։ Աբիդը 1920 թվականի հուլիսին Սիրիայի արաբական բանակի և ֆրանսիական զորքի միջև ընթացքող Մայսալունի ճակատամարտի ժամանակ գլխավորել է Կարմիր աստղի բուժքույրներին։ Չնայած որ Սիրիայի արաբական բանակը պատրություն է կրել ֆրանսիական զորքի դեմ պայքարում և որի արդյունքում էլ Ամիդը աքսորվել էր, նա երկրի ներսում հայտնի դարձավ որպես «Արաբների Ժաննա դ'Արկ»[8]։ Լինելով Սիրիայի առաջին կին գեներալը՝ նա լուսանկարվել է զինվորական համազգեստով և առանց հիջաբի, սակայն վերադառնալու ժամանակ պահպանողականների աղաղակների արդյունքում նա արդեն կրել է քող[6]։
1921 թվականին Ֆրանսիական կառավարությունը համաներում է շնորհել, և Աբիդը վերադարձել է Սիրիա այն պայմանով, որ պետք է խուսափի քաղաքականությունից[8]։ Այդ թվականին «Դամասկոսի Լույս» դպրոցը հիմնելուց հետո այն դիտարկվել էր որպես ֆրանսիական հումանիտար գործակալությունների և ծրագրերի ռեսուրսների մրցակից[9]՝ ֆրանսիական իշխանությունները նրան սպառնում էին ձերբակալել, որի արդյունքում Աբիդը Սիրիայից փաչել էր Լիբանան[10]։
Կանանց իրավունքներ խմբագրել
1933 թվականին նա հիմնադրել է Niqâbat al-Mar'a al-'Amila-ն (Աշխատող կանանց հասարակությունը), որը Սիրիայում կանանց անունից զբաղվում էր աշխատանքային հարցերով, սատարելով տնտեսական ազատագրումը որպես կանանց քաղաքական ազատագրման միջոց[4]։
Անձնական կյանք խմբագրել
Աբիդը ծնվել է Դամասկոսի ազդեցիկ ընտանիքներից մեկում[8]։ Նա սուլթանի դատավոր և խորհրդական Ահմադ Իզզա ալ-Աբիդի քրոջ աղջիկն էր[10]։ Թուրքիայում ապրելու ժամանակ նա թուրքական, ամերիկյան և ֆրանսիական դպրոցներում մի քանի լեզու է ուսումնասիրել։ 1908 թվականի հեղափոխությունից հետո նրա ընտանիքը տասը տարով աքսորվել էր Եգիպտոս[10]։
1922 թվականին՝ Լիբանան փախուստից հետո, հանդիպել և ամուսանցել է արաբ մտավորական և քաղաքական գործիչ Մուհամմադ Ջամիլ Բայհումի հետ[4]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Արաբերեն Վիքիպեդիա — 2003.
- ↑ Zachs, Fruma; Ben-Bassat, Yuval (2015). «WOMEN'S VISIBILITY IN PETITIONS FROM GREATER SYRIA DURING THE LATE OTTOMAN PERIOD». International Journal of Middle East Studies. 47 (4): 765–781. doi:10.1017/S0020743815000975. ISSN 0020-7438.
- ↑ Al-Hassan Golley, Nawar; Homsi Vinson, Pauline (2012). «3». In Arenfeldt, Pernille; Al-Hassan Golley, Nawar (eds.). Mapping Arab Women's Movements : A Century of Transformations from Within. Cairo, Egypt: The American University in Cairo Press. էջ 67. ISBN 9789774164989.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Zachs, Fruma (2013). «Muḥammad Jamīl Bayhum and the Woman Question». Die Welt des Islams. 53 (1): 50–75. doi:10.1163/15700607-0003A0003.
- ↑ Talhami, Ghada (2013). Historical dictionary of women in the Middle East and North Africa. Lanham, Md.: Scarecrow Press. էջ 11. ISBN 1885942400.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Thompson, Elizabeth. The woman's movement and its development. The colonial Welfare state in Syria (1920-1946).
- ↑ 7,0 7,1 Moubayed, Sami (2006). Steel & Silk: Men and Women who Shaped Syria 1900-2000. Cune Press. էջ 360. ISBN 9781885942401.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Zachs, Fruma; Halevi, Sharon (2014). Gendering Culture in Greater Syria: Intellectuals and Ideology in the Late Ottoman Period. I.B.Tauris. էջ 124. ISBN 0857736728.
- ↑ Thompson, Elizabeth (2000). Colonial Citizens: Republican Rights, Paternal Privilege, and Gender in French Syria and Lebanon. New York: Columbia University Press. էջեր 121. ISBN 9780231106603.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 Meininghaus, Esther (2016). Creating Consent in Ba‘thist Syria: Women and Welfare in a Totalitarian State. I.B.Tauris,. ISBN 9780857729774.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link)