Վիքիպեդիա

Յուստինաս Մարցինկյավիչյուս

Յուստինաս Մարցինկյավիչյուս (լիտ.՝ Justinas Marcinkevičius, մարտի 10, 1930, Վաժատկեմիս, Պրենայի շրջան, Կաունասի գավառ, Լիտվա - 16 փետրվարի, 2011, Վիլնյուս, Լիտվա), լիտվացի բանաստեղծ, արձակագիր, դրամատուրգ։ Լիտվական ԽՍՀ պետական մրցանակի դափնեկիր (1957, 1969)։

Յուստինաս Մարցինկյավիչյուս
լիտ.՝ Justinas Marcinkevičius
Ծնվել էմարտի 10, 1930(1930-03-10)[1][2][3][…]
ԾննդավայրVažatkiemis, Q14918828?, Prienai District Municipality, Լիտվա[1]
Վախճանվել էփետրվարի 16, 2011(2011-02-16)[4][2][5][…] (80 տարեկան)
Վախճանի վայրՎիլնյուս, Լիտվա
ԳերեզմանԱնտակալնիսի գերեզմանատուն
Մասնագիտությունբանաստեղծ, քաղաքական գործիչ, թարգմանիչ, դրամատուրգ, լրագրող և գրող
Լեզուլիտվերեն
Քաղաքացիություն Լիտվա և  ԽՍՀՄ
ԿրթությունՎիլնյուսի համալսարան
ԱնդամակցությունԼիտվայի գիտությունների ակադեմաի
ԿուսակցությունԽՄԿԿ
Պարգևներ
 Justinas Marcinkevičius Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Յուստինաս Մարցինկյավիչյուսը ծնվել է 1930 թվականի մարտի 10-ին Լիտվայի Կաունասի գավառի Պրենայի շրջանի Վաժատկեմիս գյուղում։ Սովորել է Վիլնյուսի համալսարանի պատմաբանասիրական ֆակուլտետում, որն ավարտել է 1954 թվականին։ 1957 թվականին դարձել է Խորհիդային Միության Կոմունիստական կուսակցության անդամ։ Եղել է Լիտվայի գրողների միության նախագահության քարտուղար, ապա նախագահի տեղակալ։

Մասնակցել է «Սայուդիս» հասարակական-քաղաքական կազմակերպության ղեկավարման աշխատանքներին։ Եղել է Լիտվայի գիտությունների ակադեմիայի իսկական անդամ։ Պարգևատրվել է Խորհրդային Միության շքանշաններով, Վիտաուտաս Մեծի շքանշանով, Լիտվայի մեծ իշխան Գյադիմինասի I և III աստիճանի շքանշաններով, արժանացել է Լիտվական ԽՍՀ պետական մրցանակ (1957, 1969), «Սանտարվե» («Համաձայնություններ», Santarvės premija, 1994) մրցանակի։

2010 թվականի դեկտեմբերի 7-ին Յուստինաս Մարցինկյավիչյուսն ընկել է այն տան սանդղավանդակում, որտեղ ինքն ապրում էր։ Նա ստացել է գանգուղեղային վնասվածք և ողնաշարի կոտրվածք, ինչից հետո գտնվել է Վիլնյուսի համալսարանային շտապօգնության հիվանդանոցում, որտեղ էլ մահացել է 2011 թվականի փետրվարի 16-ին[6]։ Ի հիշատակ բանաստեղծի՝ Լիտվայում հայտարարվել է սուգ փետրվարի 18-ի ժամը 7:00-ից մինչև փետրվարի 19-ի ժամը 22:00[7]։ Հրաժեշտի արարողությունը տեղի է ունեցել փետրվարի 18-ին Վիլնյուսում՝ Լիտվայի գիտությունների ակադեմիայի Մեծ սրահում[8]։ Փետրվարի 19-ին նա թաղվել է Անտակալնիսի գերեզմանատանը։

 
Յուստինաս Մարցինկյավիչյուսի հուշատախտակը

2012 թվականի հուլիսի 3-ին Վիլնյուսի համալսարանի Սարբևիայի բակում տեղի է ունեցել Յուստինաս Մարցինկյավիչյուսի հուշատախտակի բացումը, որին ներկա էին Լիտվայի Հանրապետության նախագահ Դալյա Գրիբաուսկայտեն, մշակույթի նախարար Առունաս Գելունասը, համալսարանի ռեկտոր Բենեդիկտաս Յուոդկան[9]։

Գրական գործունեություն խմբագրել

Յուստինաս Մարցինկյավիչյուսին բանաստեղծությունների առաջին ժողովածուն՝ «Խոսք եմ խնդրում», լույս է տեսել 1955 թվականին։ «Քսաներորդ գարուն» (1956, Լիտվական ԽՍՀ պետական մրցանակ, 1957) պոեմը նվիրված է լիտվացի երիտասարդների կյանքի հետպատերազմյա տարիներին։ «Սոճին, որ ծիծաղում էր» (1961) պոեմը, որ նվիրված է երիտասարդության բարոյական հասունացման խնդիրներին, հետագայում տեղիք է տվել քննարկումների որպես հնարավոր պասկվիլ Թոմաս Վենցլովի սերնդի մտավորականության մի մասի արևմտյա կողմնորոշման համար։

«Արյուն և մոխիր» (1960) պոեմը վերաբերում է ֆաշիստական հանցագրծություններին, իսկ «Հրապարակախոսական պոեմը» (1961), «Հաց պատրաստող ձեռքերը» (1963), «Փայտե կամուրջներ» (1966), «Բոցավառվող թուփ» (1968) պոեմները նվիրված են ժամանակակից մարդու կյանքին ու ճակատագրին։

Հեղինակել է նաև գրքեր մանուկների համար («Շտապ օգնություն», «Սնկերի պատերազմը» և այլն)։

«Դոնելայտիս» (1964), «Պատը» (1965) դրամատիկական պոեմները, «Մինդաուգաս» (1968, Լիտվական ԽՍՀ պետական մրցանակ, 1969) և «Տաճար» (1971) դրամաները կազմել են քառերգություն՝ նվիրված լիտվական ժողովրդի պատմական ճակատագրին։

Յուստինաս Մարցինկյավիչյուսը թարգմանել է Ալեքսանդր Պուշկինի, Սերգեյ Եսենինի, Ադամ Միցկևիչի ստեղծագործություններից, «Կալևիպոեգ» էստոնական ազգային էպոսը, «Կալեվալա» կարելաֆիննական ազգային էպոսը և այլն։

Տարբեր ամսագրերում, ալմանախներում ու ժողովածուներում Յուստինաս Մարցինկյավիչյուսի ստեղծագործություների իսպաներեն, իտալերեն, ֆիններեն, ֆրանսերեն և այլ լեզուներով թարգմանությունները։ Նրա ստեղծագործությունների առանձին ժողովածուներ են հրատարակվել անգլերեն, հայերեն, բուլղարերեն, վրացերեն, ղրղզերեն, լատվիերեն, մոլդովերեն, գերմաներեն, նորվեգերեն, ռումիներեն, սերբերեն, ուզբեկերեն, ուկրաիներեն, չեխերեն, էստոներեն, ռուսերեն և այլն։

Հրատարակություններ խմբագրել

Ստեղծագործությունների ժողովածուներ խմբագրել

  • Raštai, 4 t. («Երկեր», 4 հատոր). Vilnius: Vaga, 1975—1978
  • Raštai, 5 t. («Երկեր», 5 հատոր). Vilnius: Vaga, 1982—1983

Պոեմներ խմբագրել

  • Dvidešimtas pavasaris: poema. Vilnius: Valst. grož. lit. l-kla, 1956 (վերահրատ.՝ 1960, 1970)
  • Kraujas ir pelenai: herojinė poema. Vilnius: Valstybinė grožinės literatūros leidykla, 1960 (վերահրատ.՝ 1961)
  • Publicistinė poema. Vilnius: Valstybinė grožinės literatūros leidykla, 1961
  • Donelaitis: poema. Vilnius: Vaga, 1964
  • Siena: miesto poema. Vilnius: Vaga, 1965
  • Baladė apie Ievą. Vilnius: Vaga, 1965
  • Poemos. 2 t. Vilnius: Vaga, 1972
  • Šešios poemos. Vilnius: Vaga, 1973
  • Kraujas ir pelenai; Siena; Publicistinė poema; Heroica arba Prometėjo pasmerkimas: poemos. Vilnius: Vaga, 1977
  • Pažinimo medis: poema. Vilnius: Vaga, 1979 (վերահրատ.՝ 2001)
  • Carmina minora: poema. Vilnius: Tyto alba, 2000
  • Devyni broliai: baladžių poema. Kaunas: Santara, 2000

Բանաստեղծությունների ժողովածուներ խմբագրել

  • Daina prie laužo. Vilnius: Valst. grož. lit. l-kla, 1955
  • Prašau žodžio: eilėraščiai. Vilnius: Valstybinė grožinės literatūros leidykla, 1955
  • Duoną raikančios rankos. Vilnius: Valstybinė grožinės literatūros leidykla, 1963
  • Mediniai tiltai: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1966
  • Liepsnojantis krūmas. Vilnius: Vaga, 1968
  • Sena abėcėlė: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1969
  • Gyvenimo švelnus prisiglaudimas: lyrika. Vilnius: Vaga, 1978
  • Būk ir palaimink: lyrika. Vilnius: Vaga, 1980
  • Tokia yra meilė = Love is like this: eilėraščiai; vertė Lionginas Pažūsis. Vilnius: Vaga, 1983
  • Vienintelė žemė: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1984
  • Už gyvus ir mirusius: lyrika. Vilnius: Vaga, 1988
  • Lopšinė gimtinei ir motinai: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1992
  • Prie rugių ir prie ugnies: eilėraščiai. Vilnius: Lituanus, 1992
  • Eilėraščiai iš dienoraščio. Kaunas: Spindulys, 1993 (2-րդ հրատ.՝ 1994)
  • Žingsnis. Kaunas: Santara, 1998
  • Poezija. 2 kn. Vilnius: Vaga, 2000
  • Dienos drobulė: eilėraščiai. Vilnius : Lietuvos rašytojų sąjungos leidykla, 2002

Դրամաներ խմբագրել

  • Mindaugas: dviejų dalių drama-poema. Vilnius: Vaga, 1968 (վերահրատ.՝ 1970, 1978)
  • Katedra: 10-ties giesmių drama: Vilniaus m. 650-sioms metinėms. Vilnius: Vaga, 1971
  • Čičinskas: dramatizuota 3-jų d. poema su prologu ir epilogu. Vilnius: Vaga, 1976
  • Mažvydas: trijų dalių giesmė. Vilnius: Vaga, 1977 (վերահրատ.՝ 1996)
  • Mindaugas; Mažvydas; Katedra: draminė trilogija. Kaunas : Šviesa, 1988
  • Daukantas: dviejų dalių draminė apysaka. Kaunas: Santara, 1997

Վիպակ խմբագրել

  • Pušis, kuri juokėsi: apysaka. Kaunas: Šviesa, 1971

Մանկական գրքեր խմբագրել

  • Grybų karas. Vilnius: Valst. grož. lit. l-kla, 1958 (վերահրատ.,՝ 1970, 1988, 1995, 2002)
  • Laukinė kriaušė. Vilnius: Valst. grož. lit. l-kla, 1960 (վերահրատ.՝ 1973, 1982)
  • Greitoji pagalba: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1968 (վերահրատ.՝ 1977, 2001)
  • U-ti-ti-ti, šalta: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1969 (повторное изд. 1998)
  • Skrendančios pušys: eilėraščiai, 1962—1977: vyresniam mokykliniam amžiui. Vilnius: Vaga, 1979
  • Voro vestuvės: poema: ikimokykliniam amžiui. Vilnius: Vaga, 1980 (վերահրատ.՝ 2002)
  • Mašinų paradas: žaislinė knygelė: ikimokykliniam ir jaunesniam mokykliniam amžiui. Vilnius: Vyturys, 1988

Էսսեների գրքեր խմբագրել

  • Dienoraštis be datų. Vilnius: Vaga, 1981 (վերահրատ.՝ 1999)
  • Tekančios upės vienybė. Kaunas: Spindulys, 1994 (վերահրատ.՝ 1995)

Թարգմանություններ խմբագրել

  • A. Mickevičius. Vėlinės. Vilnius: Valst. grož. lit. l-kla, 1958
  • A. Mickevičius. Meilės sonetai («Սիրային սոնետներ»). Vilnius: Valst. grož. lit. l-kla, 1961
  • S. Jeseninas. Baltoji obelų pūga. Vilnius: Valst. grož. lit. l-kla, 1961
  • Sergejus Jeseninas. Poezija. Vilnius: Valst. grož. lit. l-kla, 1961
  • Sergejus Jeseninas. Mėlynas gaisras. Vilnius: Vaga, 1965
  • Kalevala. Vilnius: Vaga, 1972
  • Kalevala. Vilnius: Vaga, 1986

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Борисова Е. Б. Марцинкявичюс Юстинас // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1974. — Т. 15 : Ломбард — Мезитол. — С. 428—429.
  2. ↑ 2,0 2,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  3. ↑ RKDartists (նիդերլ.)
  4. ↑ http://www.delfi.lt/news/daily/lithuania/mire-poetas-jmarcinkevicius.d?id=42063477
  5. ↑ Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  6. ↑ «Ушел из жизни поэт Юстинас Марцинкявичюс»։ ru.DELFI.lt։ 16 февраля 2011 г.։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-24-ին։ Վերցված է 2011-03-11 
  7. ↑ «Похороны Юстинаса Марцинкявичюса состоятся в субботу»։ ru.DELFI.lt։ 17 февраля 2011 г.։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-24-ին։ Վերցված է 2011-03-11 
  8. ↑ Миндаугас Яцкявичюс. (18 февраля 2011 г.)։ «Множество людей пришло отдать дань памяти поэту Марцинкявичюсу»։ ru.DELFI.lt։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-24-ին։ Վերցված է 2011-03-11 
  9. ↑ «В Вильнюсе открыта памятная доска Юстинасу Марцинкявичюсу»։ ru.DELFI.lt։ Delfi։ 2012-07-03։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-08-04-ին։ Վերցված է 2012-07-04 

Գրականություն խմբագրել

  • В. Кубилюс. Поэма о жизни и смерти // Дружба народов. 1960. № 6
  • Б. Рунин. Исповедь молодого современника // Новый мир. 1962. № 12
  • В. Огнев. У карты поэзии. Москва, 1968
  • R. Pakalniškis. Poezija, asmenybė, laikas: Justino Marcinkevičiaus kūryba. Vilnius: Vaga, 1969
  • Jonas Lankutis. Justino Marcinkevičiaus draminė trilogija. Vilnius: Vaga, 1977

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Յուստինաս_Մարցինկյավիչյուս&oldid=8664103» էջից